نیشخند چاه های غیرمجاز به چشمه های خشکیده خراسان شمالی

به گفته کشاورزان، افت منابع آب های زیرزمینی و خشک شدن رودخانه ها، چشمه ها، چاه ها و قنات ها امید کشاورزان و دامداران را برای امرار معاش در روستاها از بین برده است و درصورتی که در این باره چاره نشود، مهاجرت روستاییان به شهرها، بیکاری کشاورزان، باغداران و دامداران را به همراه خواهد داشت.
هم اکنون در خراسان شمالی سه هزار حلقه چاه غیر مجاز و 2 هزار و 943 حلقه چاه مجاز وجود دارد که حفر چاه های غیرمجاز و اضافه برداشت از چاه ها هم اکنون به معضل جدی این استان تبدیل شده است.
خراسان شمالی در شرایط بحران کمبود آب و کاهش شدید منابع آب زیرزمینی قرار دارد که حفر چاه های غیر مجاز برای تامین آب کشاورزی به این بحران دامن زده است.
خراسان شمالی از استان هایی است که در چند سال اخیر با بحران کمبود آب روبه رو بوده و تنش آبی کشور معرفی شده و افت شدید آب های زیرزمینی، خشکی دشت ها و خشک شدن چاه های آب در مناطق مختلف استان از جمله مواردی است که در اثر بحران آب به وجود آمده است.
عواملی چون برداشت بی اندازه از منابع آب زیر زمینی، کشت محصولات پر آب طلب، کشاورزی و آبیاری سنتی، افزایش جمعیت و توسعه استان و کاهش بارندگی ها و نزولات جوی در سال های اخیر موجب شدت بحران آب در استان شده است.
اما یکی از دلایل مهم در کاهش آب های زیرزمینی استان و بیلان منفی دشت های استان، برداشت بی رویه و بی حد و مرز از منابع آب زیر زمینی با حفر چاه های غیر مجاز برای کشاورزی است.
خشکسالی هر روز به گونه ای رخ نمایان می کند و چهره باغ ها و مزارع را در روستاها خسته تر می کند، مشکل کمبود آب سبب شده تا برخی از کشاورزان سراغ برداشت های غیرمجاز از آب های زیرزمینی بروند.
بر اساس اعلام شرکت آب منطقه ای استان، حال و روز منابع آبی زیرزمینی استان خیلی خوب نیست و در این استان برداشت از برخی از دشت ها ممنوع شده و در سال 95، 280 چاه غیرمجاز در این استان پر شده است.

* نفس چشمه ها بریده است
یکی از اهالی روستای سارمران شهرستان اسفراین می گوید: نفس دشت های تشنه بند آمده است و چاه های غیرمجاز اکنون زمینه مرگ چشمه ها، رودخانه ها و قنات ها را در سرزمین هزاران چشمه رقم زده است.
یزدانی اظهار می دارد: برخی از کشاورزان به ناچار برای تامین آب مورد نیاز به حفر چاه های کشاورزی روی آورده اند و البته این اقدام غیرمجاز سبب گلایه سایر کشاورزان نیز شده است.
یکی از اهالی روستای دوین شهرستان شیروان می گوید: حفر چاه های غیرمجاز در این روستا آب چشمه ها را خشک کرده است.
محمد هاشمی اظهار می کند: در این منطقه چشمه ای همیشه جوشان داشتیم که سرسبزی روستا در گرو آن بود اما با حفر چاه های متعدد این چشمه که سال های سال همیشه پرآب بود خشکیده است.
به گفته وی از سه هزار هکتار زمین آبی کشاورزی و هزار هکتار باغ روستا چیزی جز بی محصولی نمانده و باغ های انگور و سیب که در گذشته پر بار بودند، اکنون به تلی از خاک تبدیل شده است.
یکی دیگر از اهالی روستای دوین نیز می گوید: با وجود بی آبی امسال گندم و جویی در این روستا کشت نشد، تاکستان های این روستا خشکیده اند و دیگر اثری از کشمش دوین که زمانی شهره منطقه بود به چشم نمی خورد.
یکی از روستاییان بجنورد نیز در خصوص کمبود آب در روستاها می گوید: مردم به خاطر کمبود آب راهی شهرها شده اند و روستا خالی از سکنه شده است.
محمد یزدانی اظهار می کند: مسئولان باید چاره برای چاه های غیرمجاز داشته باشند و با آن برخورد کنند.

*منابع آبی با تهدید روبه رو است
مدیر آب و خاک و امور مهندسی جهادکشاورزی خراسان شمالی در این باره می گوید: خشکسالی های پیاپی و برداشت های غیر مجاز از منابع زیر زمینی آب سبب شده است تا منابع آب کشاورزی این استان با تهدید روبه رو شود.
بهروز عربی اظهار می کند: البته تلاش داریم تا تمام توان را برای مدیریت آب ها در سطح مزارع و باغ های این استان به کار ببریم.
وی تصریح می کند: یکی از این مدیریت ها، توسعه سامانه های نوین آبیاری در مزارع و باغ ها است.
وی با بیان اینکه اکنون بسیاری از قنات های استان خشک شده است می افزاید: از 714 رشته قنات که پیش از این در استان وجود داشت، تنها 600 رشته قنات آبدهی دارد و مابقی خشک شده است.

* اضافه برداشت از چاه های مجاز سه برابر برداشت از چاه های بدون پروانه است
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی می گوید: چاه های غیرمجاز کشاورزی سبب می شود تا میزان برداشت از منابع زیر زمینی بیشتر شود و سطح آب های زیرزمینی کاهش یابد.
سید ابراهیم علوی اظهار می کند: در این میان میزان برداشت های غیرمجاز از چاه های دارای پروانه نگران کننده تر است زیرا حجم بسیار زیادی از برداشت های غیرمجاز مربوط به اضافه برداشت از چاه های مجاز است.
وی تصریح می کند: در استان اضافه برداشت از چاه های مجاز سه برابر بیشتر از میزان برداشت از چاه های غیرمجاز است.
وی اظهار کرد: سالانه 37 میلیون مترمکعب آب از چاه های فاقد پروانه بهره برداری برداشت می شود اما میزان اضافه برداشت از چاه های مجاز در سال 103 میلیون متر مکعب می رسد.
علوی خاطرنشان می کند: جهاد کشاورزی تکلیف دارد اجرای طرح های نوین آبیاری را در زمین های کشاورزی توسعه دهد تا از میزان برداشت آب زیر زمینی کاسته شود.
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی می گوید: در سطح استان سه هزار حلقه چاه غیرمجاز شناسایی شده است که به مرور باید پر و مسلوب المنفعه شوند اما در این باره با کمبود اعتبار روبه رو هستیم.
وی می افزاید: طی سال گذشته 280 حلقه چاه غیرمجاز در استان پر شده است که این رقم با شمار چاه پر شده در سه سال گذشته برابری می کند.
علوی تاکید می کند: برای برخورد با حفر چاه های غیرمجاز و بدون پروانه با کمبود اعتبار روبه رو هستیم با این وجود در سال 95، بیش از برنامه هدفگذاری شده، عمل شده است.

* آبخوان های زیرزمینی استان 1.8 میلیارد متر مکعب کسری آب دارند
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی با اشاره به برداشت بی رویه از منابع آب طی چند دهه اخیر در این استان، اعلام کرد: آبخوان های زیرزمینی این استان در مجموع یک میلیارد 819 و میلیون متر مکعب کسری آب دارند.
علوی گفت: دشت اسفراین با 16 متر کاهش سطح آب طی دو دهه اخیر، بیشترین کاهش سطح را داشته و در مجموع با 936 میلیون متر مکعب کسری مواجه است.
وی وضیعت منابع آب زیرزمینی در دشت های استان را نگران کننده خواند و افزود: منابع آب زیرزمینی استان در دشت های اسفراین، جاجرم و صفی آباد به سمت شور شدن می رود.
به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی، روند اضافه برداشت بی‌رویه از آب های زیرزمینی استان تاکنون موجب شده است وزارت نیرو توسعه بهره‌برداری از هشت دشت از 11 دشت استان را ممنوع اعلام کند و وضعیت منابع آب زیرزمینی در سه دشت اسفراین، جاجرم و شیروان بحرانی است.
علوی با اشاره به آمار پایه منابع آب اشاره کرد و گفت: از ابتدای سال آبی جاری از مهرماه پارسال تاکنون به طور متوسط 174 میلیمتر بارندگی در استان ثبت شده است که نسبت به سال آبی قبل، 100 میلیمتر کاهش دارد.
وی با اعلام اینکه کاهش بارندگی، موجب کاهش 22 درصدی آب وردی به مخازن سدهای استان شده است، گفت: مخازن سدهای استان در مجموع گنجایش ذخیره 250 میلیون متر مکعب را دارند اما در شرایط کنونی تنها 35 درصد از این مخازن پر است.
وی حجم بارندگی سالانه استان را 6 میلیارد و 500 میلیون متر مکعب ذکر کرد و افزود: بیش از 78 درصد آن یعنی حدود پنج میلیارد و 100 میلیون متر مکعب تبخیر می شود.
مدیرعامل آب منطقه ای خراسان شمالی، حجم آب قابل برنامه ریزی استان را یک میلیارد و 400 میلیون متر مکعب اعلام کرد و گفت: 39 درصد این منابع زیرزمینی و 61 درصد نیز منابع آب سطحی استان را تشکیل می دهد. مهندس علوی گفت: 88 درصد منابع آب استان در بخش کشاورزی، چهار درصد در بخش صنعت و هشت درصد از این منابع نیز برای شرب و بهداشت استان استفاده می شود.

*اختصاص 180 میلیارد ریال برای آبیاری نوین کشاورزی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی درباره اجرای سامانه های نوین آبیاری در زمین های کشاورزی استان می گوید: 180 میلیارد ریال اعتبار برای اجرای طرح های آبیاری نوین به بخش کشاورزی این استان اختصاص یافت.
عبدالله یوسفی اظهار می کند: این میزان اعتبار علاوه بر 600 میلیارد ریال اعتباری که دولت برای طرح های آبیاری نوین این استان اختصاص داده بود، است.
وی با بیان اینکه در سال 95 اجرای سامانه آبیاری نوین در 6 هزار و 500 هکتار از مزارع آبی این استان را شروع شده است می افزاید: تا سال 96، 22 هزار هکتار از عرصه های مستعد زیر پوشش طرح قرار خواهند گرفت.
یوسفی می افزاید: طبق برنامه 57 درصد از اراضی مستعد اجرای طرح های آبیاری نوین زیر پوشش قرار خواهند گرفت.
وی می گوید: اجرای این طرح ها راندمان آب را از 42 درصد به 75 تا 90 درصد افزایش می دهد که مشکل خشکسالی و بحران کمبود آب از این طریق برطرف می شود.
از مجموع زمین های آبی این استان در شرایط کنونی تنها 50 هزار هکتار استعداد لازم برای اجرای سامانه های نوین آبیاری قطره ای و بارانی را دارد و برای بقیه عملا نمی توان از این شیوه ها استفاده کرد.
هم اکنون 50 هزار هکتار از اراضی این استان مستعد آبیاری نوین است که طبق برنامه باید تا پایان برنامه ششم توسعه به 100 درصد برسد.
با اجرای طرح های در دست اجرا 66 درصد اراضی مستعد آبیاری نوین زیر پوشش قرار می گیرند.
در قانون توزیع عادلانه آب، حفر چاه‌های بدون مجوز ممنوع است و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز نیز از مصادیق جرم محسوب می‌شود اما اکنون کشاورزی سنتی و شیوه سنتی آبیاری سبب شده تا میزان برداشت آب از منابع سطحی و زیرزمینی بیشتر از میزان تغذیه آن باشد.
مطابق قانون توزیع عادلانه آب، هرگونه اتلاف، مصرف نامعقول و نادرست از منابع آب، از مصادیق جرم محسوب می‌شود اما تاکنون کمتر با این موارد برخورد شده این در حالی است که استفاده سنتی و اتلاف آب نیز جرم محسوب می‌شود.
خراسان شمالی 344 هزار هکتار عرصه کشاورزی دارد که سالانه بیش از دو میلیون و 500 هزار هکتار انواع محصول زراعی، باغی و دامی تولید می شود.
هم اکنون بیش از 80 هزار بهره برداری بخش کشاورزی در این عرصه فعالیت می کنند.
3007/ 7185/ 6042 خبرنگاران: ربابه صانعی، کبری علی آبادی** انتشاردهنده: سیدحسین قدسی