عزل سیدضیا و رئیس‌الوزرایی قوام

8 خرداد 1300 پس از عزل سیدضیاءالدین و تبعید او به اروپا از سوی احمدشاه، قوام‌السلطنه به سمت رئیس‌الوزرایی انتخاب شد.  قوام و سيدضياء كينه ديرينه‌اي از يكديگر داشتند. قوام كسي بود كه در دوران فرمانداري خود در خراسان نشريات وفادار به سيد‌ضياء را توقيف كرده و با اقدامات سياسي و فرهنگي او مبارزه مي‌كرد.  در بهار 1300 سيدضياء با موج بازداشت‌ها و تمهيدات شديد امنيتي و رضاخان با اقدامات و انتصابات و عزل و نصب‌هاي نظامي خود، فضايي از رعب و وحشت را در كشور و به‌ويژه در تهران به‌وجود آوردند. از طرفي خروج نيروهاي انگليس از ايران (در ارديبهشت 1300)، نيز اين دو را يكه‌تاز ميدان كرده، موجبات نگراني احمدشاه را فراهم كرده بود. احمدشاه با خروج نظاميان انگليسي و قدرت گرفتن سيدضياء و رضاخان نگران تضعيف سلطنت خود در كشور بود. روز دوم خرداد 1300 مشاجره شديدي بين احمدشاه قاجار و سيدضياء به‌وجود آمد به‌طوري كه شاه سيدضياء را وادار به استعفا كرد و سيدضياء خودداري نمود. دو روز پس از اين رويداد و به‌دنبال برگزاري تظاهرات گسترده عليه سيدضياء در مسجد شاه تهران و ميدان بهارستان احمدشاه تصميم به عزل سيدضياء گرفت‌.

زماني كه حكم رئيس‌الوزرایي قوام‌السلطنه از سوي احمدشاه قاجار صادر شد، وي 55 روز بود كه در زندان عشرت‌آباد به‌سر مي‌برد. حكم در داخل زندان به وي ابلاغ شد و قوام در بعدازظهر هشتم خرداد 1300 مستقيما از زندان راهي قصر فیروزه شد و با احمدشاه به مدت 4 ساعت به گفت‌وگو نشست‌. وي رئيس‌الوزرایي را پذيرفت ولي مانند سيدضياءالدين طباطبایي حكم انتصاب خود را خود نوشت و براي امضا نزد شاه برد. حكم از اين قرار بود:  «نظر به حسن كفايت و خدمتگزاري جناب اشرف قوام‌السلطنه و امتحانات عديده كافيه كه در اين موقع در استقرار انتظامات مملكتي داده و اعتماد كامل خاطر همايوني ما را به صداقت و دولتخواهي و شاه‌پرستي خود جلب کرده است‌، محض اهميت موقع و براي تهيه آسايش عمومي‌، معزي‌اليه را به صدور اين دستخط مهر طلعت مبارك به رياست وزراء منصوب فرموديم‌ كه هيات وزيران را تشكيل داده در انتظامات مملكتي و اعاده امنيت و آسايش عمومي مساعي جميله به‌عمل آورند، مزيد رضامندي و اعتمادخاطر ملوكانه را جلب و تحصيل نمايند.

22 رمضان 1299 ـ شاه» اولين و مهم‌ترين اقدام قوام‌السلطنه كه در نخستين روزهاي صدارتش انجام شد، آزادي تمامي رجالي بود كه توسط سيدضياءالدين طباطبايي بازداشت شده بودند. قوام‌السلطنه پس از چند روز مشاوره و مطالعه‌، وزيران كابينه خود را به حضور شاه معرفي كرد. به‌جز دو نفر به نام‌هاي عميدالسلطنه وزير عدليه و حكيم‌الدوله وزير امور خيريه‌، بقيه اعضاي كابينه قوام و حتي خود او از محبوسين دوران سه ماهه حكومت سيدضياءالدين طباطبايي بودند. برنامه حكومت قوام و تبليغات او به‌گونه‌اي سازمان‌دهي شده بود كه گويي وي ماموريت يافته تا خرابي‌هاي دوران سيدضياء راجبران كند. قوام نقش بسزايي در بدبين كردن شاه نسبت به سيدضياء و هوادارانش داشت. شروع به كار مجلس چهارم در اول تير 1300 از جمله رويدادهاي مهم دوران حكومت قوام بود.