مدعیانی که دستاورد دولت یازدهم در شمال غرب کشور را کتمان می کنند - علیرضا فولادی **

این افزایش تراز با وجود کاهش بارندگی ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه طی سال های اخیر به ثمر رسیده و میزان بارندگی در سال آبی جاری/از اول مهر 95 تاکنون/ حدود 20 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته و 9 درصد نسبت به دراز مدت کاهش یافته است.
قبل از روی کار آمدن دولت روحانی این دریاچه هر ساله حدود 40 سانتیمتر در عین بی توجهی تندروها در دولت های نهم و دهم با کاهش سطح مواجه شده بود اما در سایه تلاش دولتمردان در شهریور 1395 شمسی به مرحله تثبیت آب رسیده است و امروزه ابر بارشی تدبیر را می توان بر فراز این دریاچه تشنه آب مشاهد کرد.
حجم آب دریاچه ارومیه بر اساس نقشه های هوایی و مشاهده میدانی در زمان حاضر پنج برابر شده و از 500 میلیون مترمعکب در دوران بحرانی به حدود 2.5 میلیارد مترمکعب رسیده است؛ اگرچه برای لجبازی منتقدان و مدعیان پایانی نیست.
ستاد احیای دریاچه ارومیه پس از آغاز به کار در سال 1393 شمسی نه تنها بر اساس وعده انتخاباتی دکتر روحانی مبنی بر احیا این دریاچه موفق عمل کرده، بلکه فعالیت های این ستاد در کنار احیای زندگی در شمالغرب کشور، توسعه زیرساخت های بخش کشاورزی را در حوضه آبریز این دریاچه به دنبال داشته است.
ستاد احیای دریاچه ارومیه پس از انجام مطالعات و در سریع ترین زمان ممکن طرح های 44 گانه نهایی و زودبازده برای تثبیت آب دریاچه ارومیه را تدوین و کارهای عملیاتی خود را برای احیای بزرگترین پهنه آبی داخل کشور آغاز کرد.
اجرای طرح انتقال آب از سد کانی سیب، تهیه نقشه های کاداستر، احداث تصفیه خانه برای هدایت پساب ها، احداث کانال های بتنی، اصلاح الگوی کشت، اجرای طرح تجمیع قطره ای، انتقال آب از منبع تا مزرعه با لوله های پلی اتیلنی و لایروبی رودخانه ها تنها بخشی از فعالیت های دولت یازدهم برای احیا دریاچه ارومیه است که به صورت همزمان توسعه زیرساخت های کشاورزی را در این حوضه به دنبال دارد.
طرح انتقال آب از سد کانی سیب به دریاچه ارومیه از طریق حفر 37 کیلومتر تونل با استفاده از 2 دستگاه مکانیزه / TBM / در سه شیفت کاری در حال اجراست و بر اساس برنامه ریزی ها در سال 1398 شمسی به اتمام می رسد اما در زمان حاضر بیش از هفت کیلومتر از تونل این طرح حفاری شده است.
نقشه کاداستر 120 هزار هکتار از زمین های کشاورزی در حوضه آبریز این دریاچه با 118 میلیارد ریال هزینه و با هدف تهیه بانک اطلاعاتی دقیق برای برنامه ریزی، سیاست گذاری و ساماندهی منابع آب و خاک در این مدت تهیه شده است تا تدبیر بر اساس تحقیق، پیشنیاز علمی برای احیا نگین آبی آذربایجان باشد.
تصفیه خانه گلمان که عملیات اجرایی آن از سال 1393 شمسی آغاز شده نیز به عنوان یکی از طرح های ستاد احیای دریاچه ارومیه با 12.5 کیلومتر لوله گذاری تا زمان حاضر در مراحل پایانی عملیات اجرایی است تا ضمن کنترل پساب ها و جلوگیری از آلودگی های زیست محیطی، سالانه 2.5 میلیون مترمعکب آب به دریاچه ارومیه روانه شود.
ستاد احیا دریاچه ارومیه در این مدت 412 کیلومتر کانال بتنی بر روی نهرهای اصلی و فرعی آذربایجان غربی احداث کرده است تا ضمن کاهش هدررفت، انتقال آب بر پیکره دریاچه تسهیل شود.
کشت و ترویج گونه های گیاهی مقاوم در برابر کم آبی و ارقام زودرسی چون کلزا با تاکید بر تغییر الگوی کشت و جایگزینی محصولات با نیاز آبی کمتر به جای محصولات آب بَر نیز یکی از طرح هایی به شمار می رود که در این مدت مورد توجه جدی قرار گرفته و نتیجه بخش بوده است.
این ستاد تا زمان حاضر طرح تجمیع قطره ای را در 6 هزار و 200 هکتار از اراضی آذربایجان غربی اجرا کرده و تداوم آن در 17 هزار هکتار از باغات حوضه آبریز دریاچه ارومیه طی 10 سال آینده را برنامه ریزی کرده است.
بر هیمن اساس آذربایجان غربی که با 59 هزار حلقه چاه رکورددار چاه های غیرمجاز در بین استان های مختلف کشور است، شاهد مسدود شدن یکهزار و 200 حلقه از این چاه ها طی سال های اخیر بوده و آب مورد نیاز کشاورزان این مناطق از طریق یک چاه اصلی تامین شده است.
یکی دیگر از مهمترین مصوبه های این ستاد کاهش 40 درصدی مصرف آب کشاورزی در حوضه آبریز این دریاچه به واسطه انتقال آب با لوله های پلی اتیلنی از منبع تامین تا سر مزرعه است و در سال های 93 و 94 در مجموع 414 کیلومتر عملیات انتقال آب با لوله پلی اتیلن به اجرا درآمده و 12 هزار هکتار از زمین های کشاورزی این استان در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، تحت پوشش انتقال آب مدرن قرار گرفته است.
این در حالی است که در اجرای طرح انتقال آب با لوله پلی اتیلن به ازای هر یکهزار کیلومتر خط انتقال، 30 هزار هکتار از زمین های کشاورزی واقع در حوضه آبریز تحت پوشش قرار می گیرد و در سال گذشته نیز اجرای 700 کیلومتر خط انتقال آب با لوله مطالعه شده است.
ستاد احیا در مدتی کوتاه تمام رودخانه های اصلی حوضه از جمله رودخانه زاب، نازلو چای، باراندوز چای، گدار، سیمینه و زرینه را لایروبی کرده و سر دهنه های اصلی آنها را جهت جلوگیری از هدر رفت آب بسته است تا انتقال آب بر پیکره دریاچه تسهیل شود اما در کنار آن لایروبی رودخانه های حوضه آبریز دریاچه ارومیه نقش اصلی در کاهش خسارت های سیل اخیر در منطقه داشته است.
طرح تشکیل و تجهیز شبکه سنجش منابع آب سطحی و زیرزمینی استان نیز در راستای اجرای مصوبه های ستاد احیای دریاچه ارومیه در زمان حاضر 68 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و اقدامی زیربنایی برای برنامه ریزی های بخش کشاورزی در منطقه است.
دریاچه ارومیه در قالب طرح های ستاد احیای دریاچه ارومیه قرار است تا ظرف مدت 10 سال به سطح تراز اکولوژیک خود یعنی یکهزار و 274 متر از سطح آب های آزاد برسد اما تثبیت تراز آب دریاچه در 2 سال نخست فعالیت این ستاد را می توان موفقیتی از جنس تدبیر و امید دانست که نیازمند تداوم است.
تراز آب دریاچه ارومیه در زمان حاضر به یکهزار و 270 متر و 86 سانتیمتر رسیده است و با عبور از مرحله تثبیت آب این دریاچه و موفقیت دکتر روحانی در انتخابات پیش رو، روند احیای آن به زودی آغاز می شود.
** رئیس مرکز ایرنا در آذربایجان غربی
**انتشار دهنده: فاطمه نوری جهانگرد