تمدید قرارداد دارسی

9 اردیبهشت 1312 امتیاز شرکت نفتی دارسی در ایران به مدت 60 سال دیگر تمدید شد. قرارداد دارسی در سال 1901م/ 1280ش به يكي از اتباع انگليسي به نام دارسي واگذار شده بود. دارسی متعهد شده بود طي دو سال شركت يا شركت‌هايي را براي بهره‌برداري از امتياز، تاسيس كرده و از عوايد حاصله 16 درصد به‌عنوان حق‌الامتياز و 20 هزار ليره نيز نقدا به‌عنوان سهم ايران، به دولت بپردازد. اين قرارداد 5 سال قبل از انقلاب مشروطه منعقد شد. مجلس اول پس از مشروطه نيز پس از بحث‌هاي مفصل درباره قرارداد «دارسي‌»، آن را نه رد كرد و نه تصويب. قرارداد 1312 در 26 ماده در دوره نهم مجلس شوراي ملي به تصويب رسيد. به موجب اين قرارداد استعماري‌، انگليسي‌ها براي هرتن نفت 4 شلينگ به ايران پرداخت مي‌كردند و مبلغي هم از منافع خالص صاحبان سهام به ايران مي‌دادند. كمپاني انگليسي طرف قرارداد نه‌تنها از پرداخت هرگونه ماليات و عوارض معاف بود بلكه هيچ‌گاه دفاتر محاسبات خود را به دولت ارائه نمي‌داد و آن را «سري‌» مي‌دانست‌. در نتيجه دولت ايران كه مالك نفت و سهيم در درآمد كمپاني بود، چشم‌بسته ناگزير بود حرف شركاي انگليسي خود را بپذيرد. اين كمپاني هيچ‌گاه قدمي در جهت آموزش حرفه‌اي كاركنان و كارگران ايراني برنمي‌داشت‌. تفاوت قرارداد 1312، با قرارداد «ويليام دارسي‌» در اين بود كه در قرارداد «دارسي‌» كليه اموال و امكانات شركتي كه به منظور بهره‌برداري از امتياز تاسيس مي‌شد به دولت ايران تعلق داشت ولي در قرارداد 1312 همه اين دارايي‌ها متعلق به انگليسي‌ها بود. اين قرارداد پس از نهضت ملي شدن صنعت نفت از اعتبار ساقط شد.