زنگ کاروان‌ها زیر آسمان پرستاره

اکنون موقع تماشا کردن ستاره‌ها و شنیدن موسیقی است. صدای موسیقی در تاریکی اتاق‌های قوسی شکل مانند صدای «خارج» پسر بچه‌ای است در دسته سرودخوانانی که مشغول تمرین هستند. صدا اوج می‌گیرد اما آهنگ چندان فرق نمی‌کند یک نوع «دلی‌دلی کردنی» است که فوق‌العاده مورد پسند ایرانیان است. این موسیقی به دلایلی از جوی‌های روان الهام می‌گیرد. شاید نغمه‌ای است که در ستایش پربهاترین هدایای طبیعت به ایران، یعنی آب، سروده می‌شود.

دلی دلی کردن ایرانی، چون نام بهتری برای آن نمی‌توان یافت، دارای هیچ‌یک از خصوصیات کوهستانی سوئیس یعنی سلامت و بشاشت و خوشی و نشاط نیست و هیچ یک از آثار اکسلسیور را دارا نمی‌باشد، بلکه صدای آن شبیه آواز روح گمشده آوازخوانی است که در معابر کوهستانی سرگردان است و قدرت از دست رفته خود را برای ساختن آهنگ‌های موسیقی جست‌وجو می‌کند. این‌طور به نظر می‌رسد که هوای صحرایی ایران، آهنگ را آن‌طوری که ما می‌شناسیم خاموش کرده است. در بیابان با نظم و ترتیب راه رفتن یعنی در یک قطار یا ردیف راه نوردیدن (شترها فقط هنگامی با هم راه می‌روند که اتفاق سوئی رخ دهد.) و ساربانان با قطار پایان‌ناپذیر شترها نغمه مضاعف صد زنگ شتر را با تک‌خوانی یکنواخت خود همراه می‌سازند. در درون هریک از این زنگ‌ها زنگ کوچک دیگری است که برای زنگ بزرگ‌تر عمل زبانه را انجام می‌دهد. زنگ کوچک‌تر یک «اکتاو» بالاتر است و اختلاف بین دو «گام» موجب می‌شود که با نیروی تصور هشت پرده دیگر را تکمیل کنیم. شتربانان زنگی را که زبانه آهن داشته باشد پست می‌شمرند و این یکی از دلایلی است که آمد و رفت کاروان‌های بزرگ شتر را این قدر پرشکوه و پرصدا می‌سازد.

منبع: سفرنامه فرد ریچاردز، ترجمه مهین دخت بزرگمهر، انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.