رقبای روحانی برای پیروزی در انتخابات 96 چقدر شانس دارند؟/ بررسی سناریوهای احتمالی انتخابات ریاست جمهوری

«محتمل‌ترين سناريو براي انتخابات ٢٩ ارديبهشت كدام است؟» اين پرسشي است كه قطعا اذهان و افكار بسياري از اهالي سياست و توده‌هاي اجتماعي را گرفتار خود كرده. 

در اين ميان و ميانه هر كسي، گمانه‌اي را روانه بازار حرف و حديث‌هاي انتخاباتي مي‌كند و موسسات نظرسنجي هم به قيمت گزاف، يافته‌هاي خود را به اهل تجارت و سياست مي‌فروشند و با متاع خود و به راحتي، تبِ انگيزه و كنشگري جناح‌ها و بازيگران سياسي را بالا و پايين مي‌برند و در آرايش سياسي كشور موثر و مسهّم مي‌شوند. جداي از پيشگويي‌هاي رايج سياسي و خبرهاي رسمي و نيمه رسمي، بر اساس مستنداتِ واقعيِ موجود و پارامترهايي مانند پايگاه اجتماعي كانديداهاي انتخابات، جهان‌بيني سياسي، كارنامه مديريتي، حلقه مشاوران و نزديكان، طبقه حاميان و هواداران و آخرين راي اكثريت مردم در انتخابات به مثابه سويه و رويه ملي مي‌شود تا حد زيادي به اين پرسش‌ها پاسخ داد كه وضعيت و موقعيت كدام يك از ٦ كانديداي متقاضي رسيدن به رياست‌جمهوري نسبت به ديگري بهتر و از شانس بيشتري براي جلب راي حداكثري مردم برخوردار است. از ديگرسو بر اساس جغرافياي سياسي و منظومه فكري هر يك از اين كانديداها مي‌توان به نتيجه‌اي نسبي رسيد كه در صورت پيروزي هر يك از ٦ كانديداي انتخابات، ايران به چه سمت و سويي حركت خواهد كرد و قطار سياست مديريتي ايران به سمت چه ايستگاهي روي ريل خواهد افتاد. بر اين اساس و با احتساب «اما و اگر» سناريوهاي پيش روي منطبق بر اعلام كانديداتوري سياستمداران نام آشنا را با بررسي تعداد واجدين شرايط راي دادن اين‌گونه مي‌توان فرض كرد:

ميزان واجدين شرايط راي دادن وپايگاه راي كانديداها
٥٦ ميليون و ٢١٥هزار نفر واجد شرايط راي دادن در دوازدهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري ايران هستند يعني چيزي بيش از يك ميليون و سيصد هزار نفر بيشتر از واجدين شرايط راي دادن در انتخابات اسفند ماه ١٣٩٤ و ٦ ميليون نفر بيشتر از واجد شرايط راي‌دهي در انتخابات رياست‌جمهوري ٩٢. بر اساس درصد ميزان مشاركت و آخرين راي فردي و جناحي در انتخابات مي‌توان نتيجه گرفت كه كدام يك از گروه‌هاي سياسي و كانديداها در انتخابات رياست‌جمهوري كار سخت‌تري براي موفقيت پيش روي خود دارند. از ميان كانديداهاي انتخابات ٢٩ ارديبهشت ماه حسن روحاني يك بار و محمدباقر قاليباف دوبار تجربه حضور در انتخابات را داشته‌اند كه با نيم نگاهي به راي آنها در انتخابات‌هاي پيشين راي احتمالي اين دو كانديدارا در انتخابات ارديبهشت ماه مي‌توان حدس زد. از ميان چهار كانديداي ديگر، آراي احتمالي سيدابراهيم رييسي، سيدمصطفي ميرسليم و سيدمصطفي هاشمي طبا هم بر اساس تبار سياسي و حزبي اين افراد قابل گمانه‌زني خواهد بود. اسحاق جهانگيري، معاون اول دولت روحاني هم به دليل آنكه پيش از روز انتخابات از عرصه رقابت به نفع روحاني كنار خواهد رفت نياز به حدس و گمانه براي آرا احتمالي او نيست.

فاصله راي روحاني و قاليباف
حسن روحاني در انتخابات٩٢ كه با مشاركت ٧٢ درصدي واجدين شرايط راي دادن برگزار شد با كسب راي ۱۸/۶۱۳/۳۲۹ از مجموع آراي ۳۶/۷۰۴/۱۵۶ و كسب ٧١/٥٠درصد به عنوان رييس‌جمهور منتخب برگزيده شد. اين در حالي است كه محمد باقر قاليباف در دو انتخابات ٨٤ و ٩٢ هرگز نتوانسته بيش ١٧ درصد آراي راي‌دهندگان را در سبد راي خود ببيند. شهردار تهران در انتخابات سال ٨٤ با كسب راي ٤ميليون و ٩٥هزار و ٨٢٧ راي تنها ١٣/٩٣ درصد راي راي‌دهندگان را كسب كرد و در انتخابات رياست‌جمهوري ٩٢ با كسب ۶/۰۷۷/۲۹۲ از مجموع ۳۶/۷۰۴/۱۵۶ تنها ١٦/٥٦ درصد آراي راي‌دهندگان را كسب كرد تا فاصله راي او با حسن روحاني به طور دقيق معادل ١٢ ميليون و ٥٣٦ هزار و ٣٧ راي مردمي باشد. 

كاهش فاصله بيش از ١٢ ميليون راي محمدباقر قاليباف با حسن روحاني با توجه به رضايت ٦٣ درصدي مردم از عملكرد دولت در ماجراي برجام و مفروض به ثبت راي ٩٢ براي روحاني حكايت از آن دارد كه محمدباقر قاليباف براي آنكه رييس‌جمهور مستقر را با چالش مواجه كند كار سخت و صعبي پيش روي دارد. پرسش اصلي از شهردار تهران اين است كه او در ٤ سال گذشته چه عملكردي از خود در شهرداري تهران به جاي گذاشته و آيا ريزش راي داشته يا افزايش راي؟ از سوي ديگر مفروض به آنكه از افزايش ٦ ميليون نفري واجدين شرايط راي دادن كه بي‌ترديد همگي آنان راي اولي هستند اولا چه تعداد در انتخابات شركت خواهند كرد و ثانيا چه درصدي از اين آرا در سبد راي محمدباقر قاليباف قرار خواهد گرفت؟

اگر بر اساس ادوار گذشته انتخابات براي پاسخ به اين پرسش‌ها گام ‌برداريم مي‌شود اين گمانه را در نظر گرفت كه ميان ٦٠ تا ٧٠ درصد راي اولي‌ها (بين ٣ ميليون و ٦٠٠ هزار تا ٤ ميليون و ٢٠٠ هزار نفر) در اين انتخابات راي خواهند داد. به واقع از ميان روحاني و قاليباف كدام يك جذابيت و قدرت بيشتري براي جذب آراي نسل اولي‌ها را دارند؟

آراي رييسي، ميرسليم
دو «سيد» اصولگرايان؛ سيدابراهيم رييسي و سيدمصطفي ميرسليم در ٢٧ روز باقي‌مانده به دوازدهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري چه شرايطي دارند؟رييسي در حالي به عنوان كانديداي اصلي اصولگرايان نام گرفته كه همه سوابق مديريتي وي منحصر به قوه قضاييه است. جبهه مردمي نيروهاي انقلاب اسلامي (جمنا) و پايداري‌ها از مهم‌ترين حاميان رييس توليت آستان قدس رضوي‌اند. با توجه به اينكه اين قاضي ٥٧ ساله هرگز در هيچ انتخاباتي خود را در معرض انتخاب مردم قرار نداده است، تحليل موقعيت اجتماعي او را با توجه به پايگاه راي گفتمان سياسي حامي او (اصولگرايان) مي‌توان مورد سنجش قرار داد. حاميان سيدابراهيم رييسي در انتخابات ٢٩ ارديبهشت امسال احزاب و گروه‌هاي سياسي‌اي هستند كه در انتخابات مجلس دهم در سال ٩٤ در مقابل اصلاح‌طلبان و اعتدالگرايان نتوانستند به موفقيت برسند. 

حذف نمايندگان سياسي جبهه پايداري و نامداران اصولگرا در انتخابات مجلس دهم و جا ماندن برخي از بزرگان جناح راست براي ورود به مجلس خبرگان كه در حال حاضر از حاميان سر سخت رييسي در انتخابات هستند، مي‌تواند نشان و نشانه‌اي از اين مساله باشد كه سيدابراهيم رييسي براي باقي ماندن در رقابت با حسن روحاني كاري به مراتب سخت‌تر از محمدباقر قاليباف را پيش روي خود دارد. چه آنكه اگر قاليباف در انتخابات فردمحور (رياست‌جمهوري) توانسته بيش از ٦ ميليون راي كسب كند اما اصولگرايان در انتخابات ليست محور (مجلس) و در حالي كه حدود ٦٢ درصد واجدين شرايط راي دادن پاي صندوق‌هاي راي حاضر شدند، نتوانستند هژموني مجلس هفتم و هشتم و نهم را نگه دارند و بيش از ١٠٠ كرسي مجلس را در رقابتي كه مجوز ورودش براي اصلاح‌طلبان سخت بود را به ائتلاف اصلاح‌طلبان و اعتدالگرايان واگذار كردند. 

حالا رييسي در حالي مورد حمايت جناح اصولگراي كشور قرار گرفته كه گفتمان اصولگرايي به جهت موقعيت و محبوبيت اجتماعي در بدترين شرايط خود قرار دارد. از ديگر سو رييسي براي رسيدن به رقابت با روحاني و دوقطبي كردن انتخابات ابتدا بايد بتواند قاليباف را پشت سر بگذارد. آيا سيدابراهيم رييسي با وجود همه حمايت‌هايي كه كليت جناح راست از او داشته‌اند، توانسته موج اجتماعي براي خود بيافريند يا آنكه هنوز قشر كثيري از افكار عمومي هيچ شناخت نسبي‌اي از وي ندارند؟ از همين رو يكي از سناريوهاي موجود آن است كه در بازي نظرسنجي‌ها، نام محمدباقر قاليباف بالاتر از سيد ابراهيم رييسي قرار بگيرد و رييس توليت آستان قدس تا پيش از ٢٩ ارديبهشت ماه از انتخابات كناره‌گيري كند مگر آنكه چرخش چرخ و فلك سياست در جناح راست به نفع او بچرخد و اتفاقي ديگر رخ دهد كه او را در صحنه انتخابات نگهدارد.

از سوي ديگر حكايت سيد مصطفي ميرسليم و حزب موتلفه كاملا متفاوت است. هدف موتلفه اي‌ها كه براي نخستين بار از سازوكار ائتلاف انتخاباتي اصولگرايان خارج شده‌اند مشخص بود. موتلفه به عنوان نماد سنت و بازار طي يك دهه گذشته و با ظهور و بروز نو اصولگرايان موقعيت خود را ازدست‌رفته مي‌بيند. اگر روزگاري جناح راست تحت مديريت موتلفه اي‌ها بود در يك دهه گذشته آنان براي قرار دادن اسامي بزرگان خود مجبور به چانه‌زني با نسل دومي‌هاي اصولگرا شدند. مديران اين حزب براي بازسازي چهره حزب خود و جلوگيري از ريزش بيشتر حاميان حزبي و اجتماعي خود انتخابات رياست‌جمهوري را هدف گرفته‌اند. 

بهره‌گيري از مناظره‌هاي انتخاباتي و معرفي كانديداي حزبي اين موقعيت را براي موتلفه فراهم مي‌سازد تا از طريق تلويزيون يك بار ديگر نام موتلفه را در افكار عمومي زنده كنند. البته با توجه به شوك شوراي نگهبان به كانديداهاي اصولگرا به نظر مي‌آيد كه نهاد سنت به كمك موتلفه اي‌ها آمد تا اين حزب در آينده جناح راست بتواند از موقعيت بهتري پاي ميز مذاكره با گروه‌ها و احزاب هم كيش خود مذاكره كند. از سوي ديگر حزب موتلفه با سيد مصطفي ميرسليم سعي دارد تا در دولت غيرروحاني (قاليباف يا رييسي) نماينده‌اي داشته باشد و اين نماينده چه كسي بهتر از كانديداي اين حزب كه تجربه صدارت و حضور در مجمع تشخيص مصلحت را دارد؟

سيد مصطفي هاشمي‌طبا
سيد مصطفي هاشمي‌طبا، هرچند به جهت گفتمان سياسي در حلقه اصلاح‌طلبان قرار مي‌گيرد اما بدون هماهنگي با ائتلاف اصلاح‌طلبان پا به عرصه رقابت انتخاباتي گذاشته است. با توجه به دور بودن وي از فضاي سياسي و حمايت بزرگان جريان اعتدال و اصلاحات از حسن روحاني بعيد به نظر مي‌آيد كه هاشمي‌طبا تا پايان در عرصه انتخابات باقي بماند. مفروض به ماندن وي تا پايان انتخابات، حضور وي خدشه‌اي به راي احتمالي حسن روحاني وارد نخواهد كرد.

شانس روحاني
شرايط موجود به هر جهت به نفع روحاني است. رقبايي كه يا كارنامه مديريتي پروپيماني ندارند يا پيش‌تر طعم شكست در برابر او را چشيده‌اند. روند جاري كشور، ذايقه سياسي مردم، ضعف جناح راست در گفتمان‌سازي ايجابي، انگيزه بيشتر هواداران گفتمان اصلاح‌طلبي-اعتدالگرايي براي استمرار عقب نگه داشتن تندروها و تثبيت اعتدالگرايي بر مديريت كشور ترس طرح اين پرسش را مي‌گيرد كه تكرار پيروزي روحاني كار سختي خواهد بود؟

اعتماد