نفس تنگ خرده فروشان با گسترش فروشگاه‌های زنجیره‌ای

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - فاطمه محمدی: این روزها در هر کوچه و خیابانی شاهد تشکیل فروشگاه‌های زنجیره‌ای داخلی و خارجی و بازار داغ آنان هستیم که عدم مدیریت بر نحوه فعالیت‌های قارچ‌گونه آن‌ها، سبب افزایش بیکاری و بر زمین زدن واحدهای صنفی خرد و متوسط است.

یاد پیرمرد بقالی افتادم که تنها با مغازه‌اش با بوی مطبوع انواع عرقیات، سبزی‌های خشک، داروهای گیاهی و انواع تخمه و تنقلات بیشتر اوقات تنها و ناراحت نشسته و تا کسی می‌آید و از حال و اوضاعش می‌پرسد، می‌گوید فروشگاه‌های بزرگ ما را بر زمین زدند و نان ما را آجر کردند و خدا کند کسی شرمنده زن و بچه‌اش نشود؛ صدای ما که به بالاها نمی‌رسد باید بسوزیم و بسازیم.

افتتاح نخستین فروشگاه زنجیره‌ای در ایران به سال ۱۳۲۸ برمی‌گردد اما این شیوه از تجارت همچنان با معضلات زیادی دست به گریبان است.

با شروع دهه هفتاد و به دنبال نابسامانی در توزیع اقلام اساسی، شهرداری تهران به تأسیس فروشگاه‌های شهروند اقدام کرد در این دوره در کنار فروشگاه‌های اتکا، سپه، امکان، نخستین فروشگاه بخش خصوصی با نام پروما در مشهد راه‌اندازی شد.

در سال ۱۳۸۴ برای نخستین بار یک فروشگاه فرانسوی - اماراتی ماجد الفطیم در ایران مجوز تأسیس گرفت و در سال ۱۳۸۸ با نام هایپراستار با سرمایه‌گذاری اولیه ۶۰ میلیون دلار در غرب تهران افتتاح شد.

دومین شعبه آن در سال ۱۳۹۱ در شیراز، سومین شعبه نیز در سال ۱۳۹۱ در اصفهان و دو شعبه دیگر در تهران افتتاح شد و قصد دارد شعبه‌های جدیدی در شرق تهران، مشهد و تبریز راه‌اندازی کند.

در حال حاضر فروشگاه‌های هایپرمی، حامی، جانبو، افق کوروش، نجم خاورمیانه، خونه به خونه نیز به شکل زنجیره‌ای در ایران فعالیت می‌کنند.

فروشگاه‌های زنجیره‌ای بین‌المللی با مجوز وزارت صنعت می‌توانند در ایران فعالیت کنند و سال گذشته مجتبی خسرو تاج قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت از سرمایه‌گذاری کشورهای فرانسه و اتریش به منظور تأسیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران خبر داد.

همیشه سرمایه‌دار داخلی در اولویت است

مسلم است که سود سرشاری از این فروشگاه‌ها به کشورهای بیگانه سرریز می‌شود و به نظر می‌رسد که پشت بسیاری از فروشگاه‌های خصوصی بزرگ در ایران، سرمایه‌هایی خارجی خوابیده و آنان در سکوت خبری به کار خود ادامه می‌دهند.

این مسئله برای اقتصاد داخلی مضراتی دارد و باید جلوی گسترش بیش از حد این فروشگاه‌ها که به تبع آن مراکز خرید محلی تا حد زیادی به حاشیه رانده می‌شوند را گرفت.

هر چند داد و ستد و داشتن روابط اقتصادی خوب و لازم است اما نه به قیمت بیکار شدن جوانان کشور و همیشه سرمایه‌دار داخلی در اولویت است.

چندی قبل به مراسم افتتاحیه یکی از شعبات فروشگاهی رفتم. جمعیت زیادی آمده بود که به دلیل نداشتن ظرفیت مردم زیادی پشت در ایستاده بودند؛ یک نفر فریاد می‌زد ماهی تیلاپیا پنج هزار تومان زیر قیمت بازار و شاهد بودم که برخی به دلیل این تخفیف تا هشت بسته هم خریداری کردند و همه ماهی‌ها به سرعت تمام شد.

دفعه بعدی که به این فروشگاه رفتم افراد معترضی را دیدم که به فروشنده‌ها اعتراض داشتند که تخفیف‌های ۵۰ درصدی فقط برای دو قلم جنس بوده و چرا ماهی‌ها را به همان قیمت بازار فروخته‌اند و فروشنده در جواب می‌گفت که صحبت شما درست است دستگاه ما آن قیمت را نخوانده اما حاضر نشد پول را پس دهند.

در پاسخ به این سؤال که چه کسی قیمت را به دستگاه داده؟ این کلاه‌برداری در روز روشن نیست؟ ما از شما شکایت می‌کنیم یکی از فروشنده‌ها گفت: ما شرکت قدری هستیم هر کاری می‌خواهید انجام دهید.

با یک تحقیق متوجه شدم که این فروشگاه‌ها ترکیه‌ای است و مدت‌هاست فعالان اقتصادی این کشور بازار ایران را به عنوان بستر و زمینه‌ای مناسب برای فعالیت تجاری برگزیده‌اند و تلاش و تکاپوی آن‌ها برای توسعه بازاریابی در این مرز و بوم به میزانی شدت یافته که مرز نگرانی‌ها را درنوردیده و بسیاری از بُنَکداران و فعالان توزیع مواد غذایی را در تنگناهای شدید اقتصادی قرار داده‌اند و هم‌اکنون این فروشگاه‌ها در قم هم نفوذ کرده‌اند.

سیاست‌هایی که با اقتصاد مقاومتی همخوانی ندارد

اطلاعات دقیق و برنامه‌ریزی هدفمند ترکیه در عرصه توزیع و فروش مواد غذایی مؤید این واقعیت است که متأسفانه برخی از امتیازات ارائه شده به فعالان تجاری ترک در ایران با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی همخوان نیست.

بر اساس اطلاعات و گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌ها، اِعمال تخفیف برای واردات محصولات غذایی تولید شده در کشور مذکور به نحوی انجام شده که بر اساس توافق منعقد شده، طرف ترک‌ها تنها یک‌بار تخفیف صادرات محصولات ایرانی به ترکیه را لحاظ کرده، اما در مقابل ایران این موضوع را به‌صورت سالیانه در کاهش تعرفه واردات محصولات ترکیه‌ای عملیاتی می‌کند.

جالب این‌که مگر سرمایه‌دار ترکیه چه خدماتی به نیروهای خود ارائه می‌دهد که فروشنده‌های ایرانی به نفع فروشگاه خارجی به سر هم وطن خودش کلاه می‌گذارد؟!

این شرکت که در سال ۲۰۱۵ فروشگاه‌های خود را در ایران به ۱۵۰ تا افزایش داد قصد دارد تا سال ۲۰۱۶ فروشگاه‌های خود را به ۲۵۰ عدد برساند.

به طور کلی تنوع زیاد، تهیه لوازم مورد نیاز در یکجا، صرفه‌جویی در وقت، حذف واسطه‌ها و کاهش قیمت به دلیل توانایی اقتصادی بالا از مزایای فروشگاه‌های زنجیره‌ای است.

مگر سرمایه‌دار ترکیه چه خدماتی به نیروهای خود ارائه می‌دهد که فروشنده‌های ایرانی به نفع فروشگاه خارجی به سر هم وطن خودش کلاه می‌گذارد؟!

این فروشگاه‌ها حتی می‌توانند مردم را به سمت اقلام مهم هدایت کنند و از فروش کالاهای غیراستاندارد و ناسالم جلوگیری نمایند و با ترویج کالای تولید داخل اصلاح الگوی مصرف را به همراه آورند که البته هیچ فروشگاهی در ایران این اقدام مهم را عملی نکرده است.

اما از معایب آن می‌توان گفت دادن مجوزهای پی‌درپی و بی‌تدبیر برای فروشگاه‌های زنجیره‌ای واحدهای صنفی مشابه را متضرر کرده و فروشگاه‌ها باید جایی تعبیه شود که فروشگاه‌های خرد کمتر باشد.

در کشوری مانند آمریکا جایی که فروشگاه زنجیره‌ای باشد، دیگر مغازه‌های کوچکی که در هر کوچه و خیابانی به فروش محصولاتی مشغول باشند، دیده نمی‌شود اما در ایران بخصوص در شهر قم فروشگاه‌های زنجیره‌ای در مکان‌هایی هستند که دورادور آن را فروشگاه‌های کوچک گرفته و کسب و کار محلی را کساد کرده‌اند.

تغییرات در سیستم فروش باید در بلندمدت صورت گیرد

تجارت‌های خرد در ایران هنوز زندگی بسیاری از خانواده‌ها را تأمین می‌کند؛ تغییرات در سیستم فروش هم باید در بلندمدت صورت گیرد و نمی‌توان از فردی که ۴۰ سال است که در محله‌ای قدیمی یک سوپرمارکت کوچک دارد انتظار داشت که یک‌باره به سر کار دیگری برود.

رئیس اتحادیه دارندگان سوپرمارکت و مواد پروتئینی در ارتباط با ضربه فروشگاه‌های زنجیره‌ای بر خرده فروشان چندی پیش گفته بود: در حال حاضر این فروشگاه‌ها به سرعت در حال گسترش هستند و واحدهای صنفی کوچک مانند سوپرمارکت‌ها از این امر آسیب فراوانی می‌بینند زیرا با احداث یک فروشگاه زنجیره‌ای تعداد زیادی از این واحدها مجبور به تعطیلی می‌شوند.

سعید درخشان اظهار کرد: اگر این فروشگاه‌ها به صورت هدفمند احداث می‌شدند مفید بودند اما در حال حاضر چنین نیست.

از دیگر مضرات فروشگاه‌های بزرگ تحریک مشتری به تهیه کالاهای رنگارنگی که بدون آن‌ها نیز زندگی به خوبی جریان خواهد داشت است.

کارشناسان معتقدند فروشگاه‌های زنجیره‌ای به دلیل تحریک مشتری به خرید و مصرف بیشتر می‌توانند آسیب‌زا باشند و ویترین‌های رنگارنگ، در بلندمدت می‌تواند ذائقه افراد را تغییر داده و آنان را به سمت مصرف افراطی و کورکورانه سوق دهد.

حتی برخی معتقدند که والدین نباید فرزندانشان را تا سنی که ذائقه آنان شکل نگرفته به این فروشگاه‌ها ببرند و به منظور عملکرد مناسب و گریز از آسیب‌ها لازم است که با فرهنگ مصرف‌گرایی افراطی مقابله شود تا مردم از نیازهای خود آگاه شوند و یاد بگیرند که بی‌هدف به خرید و مصرف اقدام نکنند که به این روش می‌توان از بعضی از آسیب‌های مصرف‌گرایی و بیماری‌های به تبع آن جلوگیری کرد.

اشکال دیگر این فروشگاه‌ها این است که در ابتدای تشکیل به دلیل این‌که اجناس را عمده خریداری می‌کردند تخفیف‌هایی هم برای مشتری قائل بودند اما هم‌اکنون در بسیاری موارد قیمت‌ها با بیرون تفاوتی ندارد یا تفاوت‌ها ناچیز است.

حمایت از سرمایه‌داران ترکیه‌ای در پایتخت تشیع

در هر صورت گسترش بیش از حد فروشگاه‌های زنجیره‌ای کمر برخی خرده‌فروش‌ها بخصوص افراد کم سرمایه را شکسته است که باید کنترل شوند و می‌طلبد که مسئولان مربوطه کمر همت ببندند و به این مشکلات که زندگی بخش وسیعی از مردم را تحت تأثیر قرار داده رسیدگی نمایند.

حدود ۱۰۰ فروشگاه زنجیره‌ای در شهر کوچک قم وجود دارد و از ساماندهی لازم برخوردار نیستند به عنوان مثال اگر از فروشگاه‌های بازرگانی، جانبازان، رضوان و حافظ که از میدان جهاد تا میدان شاه سیدعلی است بگذریم، خیابان ۱۹ دی که به بازار خرید هم نزدیک است فروشگاه‌های زنجیره‌ای فرهنگیان، فروشگاه مرکزی اتکا، جانبازان، فروشگاه تعاونی مصرف، خونه به خونه، افق، اتکا، جانبو را در خود جای داده که مورد اعتراض کسبه این خیابان است.

چه لزومی دارد که انواع مواد خوراکی، لوازم منزل و پوشاک؛ حتی شکلات و بیسکویت‌هایی که مشابه آن در ایران است وارد شود؟

نکته بعدی که جای تأسف دارد این است که اجناس خارجی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای این شهر خودنمایی می‌کنند و بدتر این‌که در فروشگاه‌های زنجیره‌ای قم مانند کوثر که وابسته به دفتر تبلیغات، جانبازان و سرای ایرانی که نام ایرانی را روی خود دارد نیز این کالاها به وفور به چشم می‌آیند که حداقل انتظار است که منویات مقام معظم رهبری در خصوص حمایت از کار و سرمایه ایرانی را نادیده نگیرند و چه لزومی دارد که انواع مواد خوراکی، لوازم منزل و پوشاک؛ حتی شکلات و بیسکویت‌هایی که مشابه آن در ایران بسیار و از لحاظ طعم و مزه هم یکسان است وارد شود؟

و نکته دیگر نبود پارکینگ برای فروشگاه‌های زنجیره‌ای این شهر است که به گفته برخی مردمی که در مجاورت این فروشگاه‌ها زندگی می‌کنند کسی برای اذیت و آزاری که همسایه‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای متحمل می‌شوند تره هم خرد نمی‌کند.

فروشگاه‌های زنجیره‌ای بلای جان خرده‌فروش‌ها

در این راستا به سراغ چند نفر از کسبه رفتیم که ماحصل گفت‌وگوی آنان را در ادامه می‌خوانید:

یکی از فروشنده‌های خیابان ۱۹ دی در گفتگو با خبرنگار مهر در پاسخ به این‌که نظر شما درباره فروشگاه‌های زنجیره‌ای متعدد در یک خیابان چیست؟ گفت: ما ناراضی هستیم که برخی مسئولان دلسوز نیستند و گرد هم می‌آیند و با تقسیم مال بین خودشان، نان ما را آجر می‌کنند.

از همه بدتر این‌که چرا باید اولویت را به یک بیگانه دهند. مسئولان این شهر امتیاز نان را از کاسبان شهر گرفتند و به بیگانگان دادند گویی بستر حمایت از فروشگاه‌های خارجی در ایران پهن است.

کسبه دیگر در این باره گفت: مشکل ما این است که در صورت ارزان‌فروشی بازرسان از ما بازخواست می‌کنند که تخلف کردید و چه حقی داشتید که اجناس را با قیمت پایین‌تر عرضه کنید اما فروشگاه‌های زنجیره‌ای به دلیل داشتن سرمایه، جنس‌های خود را یکجا و ارزان‌تر خریداری و با تخفیف ارائه می‌کنند البته مشتری‌های ما می‌گویند که گاهی با دروغ مردم را سمت خود می‌کشانند و تخفیف‌هایشان واقعی نیست.

دیگر کسبه این خیابان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: این فروشگاه‌ها کاسب‌های امثال ما را فلج کرده و خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به برخی از همکاران ما وارد کردند انگار مسئولان هیچ فکری به سود مردم ندارند.

بارها انتقادمان را در راستای عدم ساماندهی این فروشگاه‌ها به گوش مسئولان رسانده‌ایم اما فایده‌ای نداشته است.

افزایش غیراصولی این فروشگاه‌ها با کاهش فروش در سوپرمارکت‌ها همراه است و امیدواریم مسئولان تمهیدات جدی را در این راستا در نظر گیرند زیرا برخی فروشندگان جزء به زحمت سرمایه‌ای را گرد آوردند و مشغول کار شدند و به دلیل نداشتن درآمد دیگر نمی‌توانند مقاومت کنند.