زنان در ازدواج موقت چه حقوقی دارند/ احکام شرعی و قانونی "صیغه"

 ازدواج در قوانین اسلام از دیدگاه مذهب جعفری می‌تواند به دو نحو دایم و موقت صورت بگیرد. ازدواج موقت یکی از انواع ازدواج است که با همه انتقاداتی که زنان به آن داشتند، در قانون حمایت از خانواده، قانون‌گذار رأی به الزام در ثبت رسمی آن نداد تا شرایط سخت ازدواج موقت برای زنان همچنان ادامه داشته باشد. در ماده‌ ۱۰۷۵ قانون مدنی، ازدواج موقت در قوانين ايران به رسميت شناخته‌ شده‌ است. شرايط و ارکان اساسي نکاح منقطع (ازدواج موقت) عبارتند از شرايط صحت نکاح دایم به اضافه‌ تعيين مدت مشخص و تعيين مهر معين براي زن و موانع ازدواج موقت نيز همان موانع نکاح دایم هستند. البته نکته مهم در ازدواج موقت ثبت رسمی آن است که همچنان الزامی برای ثبت رسمی ازدواج موقت وجود ندارد، مگر به سه شرط ١- باردارشدن ٢- توافق زوجین ٣- شرط ضمن عقد، این بدان ‌معناست که زوجه غیر از سه‌مورد مذکور نمی‌تواند انتظار ثبت رسمی ازدواج موقت خود را داشته باشد.

حق ‌مطلق طلاق برای مردان
در ازدواج موقت شوهر مي‌تواند در هر زماني از مدت باقي‌مانده ازدواج موقت را به زن ببخشد و عقد را منحل کند، چه زن به اين امر راضي باشد، چه نباشد، همچنين با انقضاي مدت تعيين‌شده‌ ازدواج موقت عقد منحل مي‌شود. تنها راهي که به زن اختيار انحلال ازدواج موقت را مي‌دهد، شرط ضمن عقد يا وکالت‌نامه مبني بر داشتن حق بذل مدت از سوي شوهر است. این وضع، در کنار موقتی‌بودن ازدواج و عدم‌دقت و بررسی وضع و اخلاق و شهرت همسر (حداقل به اندازه‌ نکاح دایم) زنان را در شرایط ناامنی قرار می‌دهد، چه‌بسا ممکن است زن پس از نکاح منقطع با سوءرفتار و آزار همسر مواجه شود که در این صورت حتی نزد قانون نیز راه نجاتی ندارد.

مهریه نباشد عقد موقت باطل است

در نکاح منقطع، نبود مهر موجب بطلان عقد مي‌شود. قانون بر وجود و مشخص‌بودن مهريه‌ زن در ازدواج موقت تاکيد فراوان کرده و مطابق مواد ۱۰۹۵ تا ۱۰۹۸ قانون مدني ترتيباتي داده که مهريه‌ زن در ازدواج موقت به هر ترتيب به وي تسليم شود. زن پس از جاري‌شدن عقد مالک مهر مي‌شود و اتفاقاتي چون فوت زن در زمان ازدواج، عدم‌نزديکي شوهر با وي تا اتمام مدت عقد و بخشيدن زمان عقد از طرف شوهر مهر را ساقط نمي‌کند.

زوجین از هم ارث نمی‌برند
طبق ماده ٩٤٠ قانون مدني، «زوجين كه زوجيت آنها دایمي بوده و ممنوع از ارث نباشند از يكديگر ارث مي‌برند.» این بدان‌معناست که درعقد موقت ميان زن و شوهر توارث برقرار نيست، مگر آن‌كه اين امر در ضمن عقد شرط شود و عدم توارث به‌خاطر اصل عدم‌توارث است و اين‌كه ارث از احكام شرعي است و تحقق آن در هر مورد، موقوف بر جعل آن از طرف شارع است و در اين‌جا چنين جعلي وجود ندارد، بلكه خلاف آن ثابت است، چراكه امام‌صادق(ع) در صحيحه محمدبن مسلم فرموده‌اند: «يكي از مقررات متعه اين است كه زن منقطعه از تو ارث نمي‌برد و تو نيز از او ارث نمي‌بري» و اما تحقق آن به‌خاطر شرط به دليل عموم‌المؤمنون عند شروطهم است و نيز فرمايش امام صادق(ع) در صحيحه محمدبن مسلم: «اگر طرفين عقد موقت، ارث‌بردن را شرط كنند، وفادار به شرط خود مي‌باشند.»

پرداخت نفقه الزامی نیست
در نکاح موقت شوهر الزامی به دادن نفقه ندارد، مگر این‌که این موضوع شرط شده باشد یا عقد برمبنای آن جاری شده باشد. (۱۱۱۳ ق.م) پس چنانچه در هنگام عقد این موضوع شرط شود و یا عقد برمبناى پرداخت نفقه جارى شود، در این‌صورت زن حق نفقه را در نکاح موقت  خواهد داشت. لازم به ذکر است همان‌طور که حق زن در دریافت نفقه در عقد دایم منوط به تمکین شوهر است، در عقد موقت هم تمکین زوجه شرط دریافت نفقه خواهد بود و چنانچه زوجه از زوج تمکین نکند، مستحق نفقه نخواهد بود.

شرایط فرزند حاصل از ازدواج موقت
فرزند حاصل از ازدواج موقت همانند فرزند حاصل از ازدواج دایم است. در ماده ١١٥٨ قانون مدنی مقرر شده که «طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است، مشروط بر این‌که از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از ٦ ماه و بیشتر از ١٠ماه نگذشته باشد.» همچنین وی از پدر و مادر خود ارث خواهد برد، نفقه وی نیز بر پدر واجب است. همچنین براساس ماده ١١٦٨قانون مدنی حضانت و نگهداری از فرزندان حق و تکلیف والدین معرفی شده و از آن‌جایی که پدر سرپرست خانواده محسوب می‌شود، هزینه‌های نگهداری از فرزندان نیز برعهده وی گذارده شده است.

تعیین محل زندگی
در رابطه با تعیین محل زندگی در ازدواج موقت ملاک قرارداد بین زن و شوهر است و اگر قراردادی نداشته باشند، زن اجباری به ماندن در محل معین‌شده توسط شوهر را ندارد.

الزام به تمکین نیست
یکی از مسائل مهم در ازدواج دایم بحث تمکین زنان است، در ازدواج موقت الزامی به تمکین نیست، در ضمن، در ازدواج موقت هر دو طرف می‌توانند زمان مراودات خود را از قبل تعیین کنند.

نحوه طلاق
طلاق در ازدواج دایم شرایط سختی دارد و طی تشریفات قضائی این واقعه رخ می‌دهد، اما در ازدواج موقت با پایان مدت زمان عقد پیمان، عقد باطل می‌شود، حتی شوهر می‌تواند همه یا بخشی از مدت زمان را به زن ببخشد و از هم جدا شوند. در ازدواج دایم با ایجاد سه‌بار فسخ نیاز به محلل (مردی که با زن سه‌طلاقه ازدواج می‌کند و او را طلاق می‌دهد تا آن زن بتواند دوباره با همسر پیشین خود ازدواج کند) پیدا می‌شود و فرد نمی‌تواند با همسر قبلی‌اش ازدواج کند اما در ازدواج موقت تعدد عقد ایرادی ندارد. در ازدواج دایم مسلمان نمی‌تواند با غیرمسلمان ازدواج کند، ولی ازدواج موقت مرد مسلمان با زن غیرمسلمانی که از اهل کتاب است (مانند مسیحی و یهودی) مانعی ندارد.