نگاهی به ظرفیت های گردشگری جرگلان خراسان شمالی

بخش مرزی جرگلان در غرب بجنورد مرکز خراسان شمالی با 30 هزار نفر جمعیت ترکمن و متشکل از طایفه های گوگلن، نخورلی، تکه، مورچلی و گرکز دارای ثروت های ملی کم نظیری همچون اسب اصیل ترکمن، قالی و قالیچه های 2رو و تک روی ابریشمی و پشمی، پرورش کرم ابریشم و دارای فرهنگ غنی با آداب و رسوم خاص، غذاهای محلی، لباس های رنگارنگ ترکمنی و... است.
این منطقه دارای مکان های تفریحی و گردشگری فراوانی همچون پارک جنگلی و تفریحی 'امجکلی اولیا' در انتهای روستای آیری قایه، چشمه ها و مناظر زیبای 'تپه آق درک' با ارتفاع یک هزارو 99 متر در جنوب غربی روستای قره اقاچ محمد نفس چشمه و مناظر زیبای 'یدی گوز' در روستای کرپشلی در نوار مرزی ترکمنستان، جنگل های انبوه اطراف تخته باغلق و اطراف روستای دویدخ، آبشار روستای اشتوت بالا، سد زیبای 'چندیر' در اطراف روستاهای علی آباد و 'دولان' و 'اسمی' که بتازگی آبگیری شده است، اسب اصیل ترکمن ، قالی های زیبا، روستای هدف گردشگری و بوم گردی دویدخ وگز از جمله مناطق دیدنی بخش جرگلان محسوب می شود.
دیدنی های طبیعی یک سوی ماجراست و اصل ماجرا در فرهنگ خاص و بومی منطقه است که دست نخورده باقی مانده و نسل به نسل هم منتقل می شود.
شمار اندک گردشگران خارجی که از مناظر طبیعی و همچنین بافت قالیچه های 2رو این خطه دیدن کرده اند با اظهار شگفتی از دیدن چنین مناظر گفته اند که باید چنین مناطقی برای جهانیان شناسانده شود.
فرهنگ زیبای این بخش مرزی را شاید بتوان گفت غیر بومی ها بهتر به تصویر کشیده اند آنجا که ، خبرنگاری مقیم تهران که به همراه تور گردشگری به این منطقه سفر کرده در توصیف این سفر گفت: فاصله زمانی رسیدن به منطقه دیدنی جرگلان از فرودگاه بجنورد، در حدود 2 ساعت بود، منطقه دیدنی جرگلان، جایی که برای من هنوز بعد از گذشت ٦ ماه، دیدنش مثل یک خواب شیرین است.
برای این عکاس، تلاش زنان ترکمن در روستا از طلوع تا غروب آفتاب و سنت های زیبایشان که تعارف کردن 'قورما' (طبخ گوشت گوسفند و تعارف کردن آن به مهمانانشان) به همراه نان محلی که نشان دهنده بی ریایی مردمان این منطقه بود، جالب ترین تصاویر قابل مشاهده بوده است.
وی با بی نظیر خواندن طبیعت این منطقه گفت: مردم و سبک زندگی آنان،خانه های کاه گلی و سکوت و آرامش همه و همه جذابیت منطقه بکر جرگلان است که هنوز کمتر کسی آن جا را کشف کرده و دیده است وگفتنی از این منطقه بسیار است.

* دیدگاه های اهالی در توصیف جرگلان وزیبایی های آن
رامین رحمانی یکی از ایده پردازان جوان جرگلان گفت: همه جای جرگلان بسیار عالی است، تنوع آب و هوایی و تنوع فرهنگی زمینه ساز جذب گردشگر است.
وی، امجکلی اولیا، گیدر سن، یدی گوز، بخصوص سد چندیر جرگلان رااز جاذبه های منطقه برشمرد وگفت: اگر زیر ساخت ها در سد چندیر فراهم شود این نقطه، یکی از جذاب ترین مناطق در جذب گردشگر خواهد بود.
وی درخت کاری در اطراف این سد را از ایده هایش برای ایجاد پارک وفضای سبز در این منطقه عنوان کرد وگفت: در حقیقت این برنامه، یک تیر با چند نشان زدن است ودرختکاری در این منطقه، فضای امنی برای پرندگان مهاجر و حیات وحش جرگلان فراهم می کند.
این جوان جرگلانی افزود: با ایجاد کلبه ترکمنی(اوبه) در جای جای این پارک می توان در احیای فرهنگ بومی منطقه هم کوشید.
وی برگزاری جشنواره های مختلف بویژه ماهی گیری با قلاب که طرفداران بسیاری دارد از اقدامات موثر در جذب گردشگر در این سد عنوان کرد و گفت: می توان از اسب های اصیل ترکمن برای بردن گردشگران به مناطق گوناگون جرگلان استفاده کرد.
مسئول میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی شهرستان رازوجرگلان هم با بکر و دیدنی خواندن جرگلان گفت: 36 اثر در این شهرستان به ثبت ملی رسیده است که آخرین مورد مسجد روستای 'قاولقا' جرگلان بود.
قاسم بهادری افزود: این مسجد به دلیل بافت گلی و سنتی و همچنین طراحی جالب آن با نماد شاخ قوچ، سقف و تیرهای چوبی و همچنین استفاده از سجاده هایی با همین نماد که در نو خود بی نظیر است به ثبت ملی رسیده است.
وی همچنین ادامه داد: بخش جرگلان همچنین بزرگانی پرورانده که آرامگاه برخی از آن ها همچون حاج مقصود آخوند یزدانی در باغلق، حاج اراز اخوند محمدی در روستای اشرف دره، سید بزرگ در روستای پرسه سو، حاج آنا خوجه ایشان در مزارلق، حاج آتانیاز آخوند در روستای یکه صعود و آتا ایشان محمدی در روستای گرکز واقع است.
وی گفت: بخش جرگلان همچنین دارای صنایع دستی قالی 2رو، تک رو،ابریشمی و پشمی ، سوزن دوزی ،تخیه دوزی و لباس های محلی ترکمنی است.
این مسئول فرهنگی خراسان شمالی، از قورمه، چکدرمه، بورک، قایش، و نان های محلی ترکمنی مانند قوطاب، کلچه، پتیر، قتلمه، چلپک، چاپادی، و شیرینی بشمه به عنوان غذا، نان وشیرینی محلی این منطقه نام برد و گفت: این خوردنی ها در مناسبت های مختلف بویژه نوروز که معمولا همراه با برگزاری آئین عروسی و جشن های نامزدی است پخت می شود و علاوه بر بجا آوردن آداب و سوم خاص و پخت شیرینی و نان های محلی انجام کشتی گورش و مسابقات اسب دوانی که از ورزش های رایج این منطقه است برگزار می شود.
وی آئین های عید قربان و فطر را در این منطقه ویژه دانست وگفت: مجالس عروسی در این منطقه به مدت دو تا سه شبانه روز با پخت نان های روغنی محلی، وشیدن لباس های محلی،رسم عروس آوران و طول می کشد که از دیگر جاذبه هاست.
برخی مکان های دیدنی جرگلان به شرح زیر است:

*امجکلی اولیا
یکی از مناطق بکر و دیدنی جرگلان مکان تفریحی زیبایی بنام ' امجکلی اولیا 'است که در روستای آیری قایه واقع شده و در این شهرستان دارای اهمیت است.
روستای آیری قایه با 150خانوار و نزدیک 600 نفر جمعیت است که در نقطه صفر مرزی واقع شده و آخرین روستای جرگلان محسوب می شود.
پارک جنگلی و تفریحی امجکلی اولیای روستای آیری قایه بعد از پاسگاه مرزی این روستا درمیان دره ای زیبا واقع شده است.
این دره زیبا را کوه ها وسخره های بلند و دیدنی احاطه کرده و چشم هر ببینده ای را به خود جذب می کند.
در ظاهر داخل دره کوچک به نظر می رسد اما همین که پا به دره گذاشته شود به زیبایی آن با انبوهی از درختان انار وانجیر وانگور و زرشک، سنگ های جالب و دیدنی و همچنین گونه های گیاهی و پرندگان مختلف، از جمله کبک که زیبایی آن را دوچندان کرده مواجه می شویم.
چشمه هایی که از دل صخره ها جوشیده از دیگر جاذبه های این منطقه است.
نام دیگر این مکان را ' قرق امجک' نیز می گویند، به معنای اینکه از چهل نقطه آن آب در حال چکیدن است و گونه گیاهی جالبی نیز دور چشمه ها را احاطه کرده و زیبایی دوچندان به آن بخشیده است، مردم جرگلان این مکان را مقدس دانسته و به بخاطر مقدس بودن این مکان مردم نذورات وصدقاتشان را به این مکان می آورند و از میوه های آن به عنوان تبرک استفاده می کنند، ضمن اینکه بخاطر مقدس بودن آن زنان نابارور تاب هایی کوچکی نیز بر درختان موجود در آن جا درست کرده و با دعا کردن و خواستن فرزند از خدا، صدقه می دهند.
چشمه های این مکان در تمام فصول سال آب فراوانی دارد و بخصوص در فصل بهار و تابستان چشم انداز و طبیعت آن زیبا و تماشایی است و مردم اینجا هر ساله چندین بار به این مکان برای گردش و تفریح می روند و اوقات خوشی را با خانواده و دوستان سپری می کنند.

*دویدخ
این منطقه همچنین دارای یک روستای هدف گردشگری و یک روستای بوم گردی است.
روستای هدف گردشگری این منطقه روستای دویدخ که البته بعنوان روستای بوم گردی نیز انتخاب شده است که دارای بیش از 500 خانوار و2هزار و 500نفر جمعیت است و در جنوب این بخش قرار دارد.
این روستا بخاطر بافت و معماری سنتی که خانه های آنها کاه گلی و از چوب با ایوان های طولدار است و همچنین بخاطر وجود صنایع دستی بی‌نظیر فرش و قالیچه 2رو ابریشمی ترکمنی پر آوازه اش در ایران وسایر کشورها نیز بعنوان روستای هدف گردشگری انتخاب شده و تقریبا اکثر مردم این روستا قالی باف هستند.
در این روستا علاوه بر بافت قالی توسط بانوان هنرمند این روستا، صنعتگرانی نیز دارد که رنگرزی مواد اولیه قالی را در خود روستا انجام می دهند.
این روستا دارای2 اقامتگاه بوم گردی است که کاملا سنتی تزیین شده و گردشگرانی در آن اقامت می یابند، می توانند از غذای سنتی ترکمن ها شامل بورک و چکدرمه و قورمه استفاده کنند.

*گز
یکی دیگر از روستاها دیدنی منطقه جرگلان روستای گز واقع در ورودی بخش جرگلان با 250 خانوار و 1500 نفر جمعیت است.
این روستا به عنوان روستای بوم گردی این بخش انتخاب شده و دارای یک اقامتگاه با زینت های سنتی است.
دلیل انتخاب این روستا به عنوان بوم گردی وجود پارک طبیعی گدرسن با پوشش جنگلی و گیاهی است که دارای چشمه زلال و همچنین وجود اسب اصیل ترکمن در این روستا است که خانواده یزدانی ها با نگه داری اسب، شرایط استفاده از آن برای گردشگران علاقمند به اسب اصیل ترکمن را فراهم کرده اند.

* سد خاکی روستای اسمی
یکی دیگر از مناطق هدف گردشگری سد خاکی روستای اسمی است که به تازگی آبگیری شده و مورد توجه واقع گردشگران است.
جرگلان منطقه بکر و ناشناخته، جرگلان مهد اسب اصیل ترکمن،جرگلان مهد قالی و فرش،جرگلان مهد مهمانوازی و مهمان دوستی و... آماده پذیرایی از تمام گردشگران است.
خراسان شمالی یکی از استان‌های شمال شرق کشور که درمسیر ترددسالانه میلیون‌ها مسافر و زائر قرار دارد، دارای تفرجگاه‌ها ومناطق زیبایی است، که چشم هر بیننده ای را به سوی خود خیره می کند.
استان خراسان شمالی از استان‌های تازه تاسیسی است که با دارا بودن هشت شهرستان در مسیر جاده آسیایی قراردارد.
این استان در مردادماه 1383 با تقسیم استان خراسان بزرگ به سه استان خراسان شمالی، رضوی و جنوبی، از استان خراسان بزرگ جدا شد و با تاسیس این استان و استقرار دستگاه‌های اجرایی مستقل، زمینه‌های رشد و توسعه گردشگری با معرفی مناطق تاریخی، تفریحی و گردشگری فراهم شد.
از میان مراکز مهم تفریحی و گردشگری این استان می‌تواند به تفرجگاه طبیعی بش قارداش، بابا امان و روستای گریوان در مرکز استان، روستاهای استاد و خسرویه در شهرستان فاروج، روستای نمونه ملی گردشگری روئین و شهر تاریخی بلقیس در اسفراین، قلعه جلال الدین در گرمه، روستای اسطرخی در شیروان، روستای کاستان ومعبد تاریخی اسپاخو و ده‌ها منطقه دیدنی دیگر در شهرستان مانه و سملقان، زیبایی های راز وجرگلان و... اشاره کرد.
شهرستان راز و جرگلان به مرکزیت شهر راز، بخش­های شمال و شمال غربی استان خراسان شمالی را به خود اختصاص داده و از شمال با کشور ترکمنستان، از شرق به شهرستان شیروان، از غرب به شهرستان مانه و سملقان و استان گلستان و از جنوب به شهرستان­های بجنورد و مانه و سملقان محدود می­شود.
این شهرستان با گستره حدود 3138 کیلومتر مربع یک شهرو3 بخش دارد.
7187/ 6042 گزارش: مرضیه مهربان** انتشاردهنده: سیدحسین قدسی