هفت سین سعادت و سلامت/ مهری که سعدی به دل می نشاند

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: نوروز واژه ای است مرکب از دو جزء که روی هم به معنای روز نوین است و بر نخستین روز از نخستین ماه سال خورشیدی، آنگاه که آفتاب به برج حمل انتقال می یابد، گذارده می شود و در اصطلاح به جشن سرسال پارسی - ایرانی "روز نخستین فروردین ماه برابر ۲۱ مارس مسیحی) که آغاز بهار برگزار می شود.

در لغتنامه دهخدا درباره نوروز آمده است: «روز اول ماه فروردین که رسیدن آفتاب است به نقطه ٔاول حمل» .قدمت نوروز را از زمان جمشید پیشدادی دانسته اند که تا زمان حال که در سازمان ملل نیز به ثبت رسیده نیز ادامه دارد. این جشن با ورود اسلام به ایران تازگی و رونقی دوباره یافت، جشنی که از یک تاریخ ماندگار به مردم حال حاضر ارث رسیده است.

عید نوروز را هرساله ۵۱  کشور در جهان جشن می گیرند، کشورهایی نظیر آذربایجان، ترکمنستان، ترکیه، قزاقستان، تاجیکستان، ازبکستان، افغانستان و... که هرکدام برای خود آیین و رسوم مختلفی برای نوروز دارند.

این عید در چهارم اسفند سال ۸۸ در سازمان ملل متحد به عنوان یک روز بین المللی ثبت شده و این امر گواه پیشینه تاریخی و تمدنی نوروز دارد.

نوروز با خود آداب و رسومی دارد که در هرکجای این سرزمین به شیوه های مختلفی در میان مردم رواج دارد. دراین میان شیرازیها و مردم استان فارس در ایام بهار و نوروز سنتها و آدابی دارند که همچنان در میان آنها جاریست و با شکوه خاصی دنبال می شود.

از پخت انواع شیرینی‌ها گرفته تا عیدی دادن، دید و بازدید نوروزی و... بخشی از آداب خطه فارس در ایام عید است.

نوروز در شیراز

ابوالقاسم فقیری در کتاب «آداب و رسوم نوروزی در فارس» درباره سنتهای نوروزی این خطه چنین آورده است:

سه روزه رفته ای سی روزه حالا         زمستون رفته ای نوروزه حالا
خودت گفتی سر هفته میایم        شمارش کن ببین چند روزه حالا(از شعرهای محلی فارس)

از یکی دو هفته پیش از نوروز شیرازیان به استقبال نوروز می روند و به طور کلی جنب و جوشی در میان مردم پدیدار می شود، بوی عید را می توانی بشنوی و این درست زمانی است که می توان بوی بهار را در کوچه های شیراز استشمام کرد.

مرغ‌های نوروزی را کنار رودخانه خشک می توانی ببینی و اگر هوا مناسب وخشک باشد سر و کله گربه نوروزی ها هم پیدا می شود.

فقیری در خصوص هفت سین شیرازی ها می گوید که این هفت سین  عبارت است از سبزه، سیر، سرکه، سمنو، سماق، سیب و سنجد که انتخاب هر کدام از این هفت سین ها حکمتی دارد.

سبزه آغاز بهار را اعلام می کند، سیر گرسنگی را دور کرده، سنجد به این خاطر است که نسنجیده کاری انجام ندهیم که سبب زیان جانی و مالی شود، سرکه ترشرویی و عبوسی را دور کرده ، سیب میوه ای که سعادت و سلامت را به همراه دارد و سمنی(سمنو) به خاطر شادابی و تازگی مواد اولیه اش خوراکی مقوی و سالمی است و سماق نیز دشمنان را از بین می برد.

در باور مردم شیراز، هرکس گل درخت( گل اشرفی) را بچیند و سال دیگر زیر همان درخت بریزد، به مرادش می رسد از طرفی دیگر، قبل از عید حجامت می کردند و معتقد بودند سال نو باید خون نو در بدن داشته باشد.

برخی از مردم شیراز نیز به حوض ماهی سعدی می رفتند و در آن آب تنی می کردند با جام دعا و چهل کلید آب به سر می ریختند. این کار هم به خاطر سلامتی و هم به خاطر مهر گرمی انجام می شد.

دور دوازده گانه نوروز

هرسال به نام حیوانی از گذشته های دور نامگذاری شده، چون پرسیده شود امسال چه سال است، جواب می دهند: «امسال مثلا سال خرگوش است[span dir='LTR']«.

موش و بقر و پلنگ و خرگوش شمار               زان چار چه بگذری نهنگ آید و مار
آن گاه به آب و گوسفند است حساب           حمدونه و مرغ و سگ و خوک آخر کار

پختن نان شیرین

خانواده هایی که نذر داشته باشند قبل از عید نوروز نان شیرین می پزند، در این روزها نان پزها از روستاها به شهر آمده و در اکثر کوچه های شیراز عطر خوش نان شیرین به مشام میرسد.

معمولا همسایگان یک کوچه جمع شده و بساط پختن نان را پهن می کنند.

باورهای مردم شیراز درباره نوروز

در این کتاب همچنان درباره باورهای مردم شیراز در نوروز آمده است: هنگام تحویل سال حتما باید در خانه شیر روی آتش داشته باشد. بعضی هم شیر برنج درست می کنند که در روستاها بدان آش شیر می گویند.

هنگام تحویل سال همه لباس نو می پوشند. به اصطلاح باید طوق نو به گردن داشته باشند. هنگام تحویل سال سکه‌ای در دست می گیرند که تا پایان سال دستشان بی پول نشوند.

صبح عید رسم است چهارگوشه خانه را کوبیده، می گویند: «هرچه بدر، سرش به سنگ«.

عیدی دادن و عیدی گرفتن نزد شیرازیان مرسوم است. مخصوصا جوانانی که نامزد دارند و شب عید برای نامزدشان عیدی می فرستند، کسانی که دخترانشان را به خانه بخت فرستادند، عید اول برای آنها عیدی می فرستند.

خوردن پلو مرغ در شب عید

خانواده های نی ریزی شب عید نوروز حتما پلو و مرغ می خورند.

باید شب عید را پلو خورد             آن مرغ سفید را جلو خورد

به قولی اگر در کوه قاف باشد مرغ را آماده می کنند و برای این کار بعضی از خانواده ها از چند ماه قبل از عید مرغ هایشان را خریده و در خانه نگهداری می کنند.

نوروزخوانی مردم کازرون

فقیری در کتاب آداب و رسوم نوروزی در فارس همچنین درباره نوروز در روستای گرگنای کازرون آورده است: در گذشته رسم بود که کودکان و نوجوانان  صبح روز عید به در منزل بزرگان فامیل مانند پدربزرگ، مادر بزرگ، خاله و عمه ... خالو(دایی) می رفتند و با خواندن اشعاری که معروف به نوروزخوانی است از آنها عیدی می گرفتند:

نوروز نو باز آمده بلبل به آواز آمده
قمری به پرواز آمده، کار همه ساز آمده
مادر بده نوروزی ام، تابرخوری از روزی ام
یا اسب رهوارن بده، یا قوچ پروارم بده...

حجامت در فسا

پیش از این در اکثر روستاهای فسا از جمله زادون قبل از عید حجامت‌چی‌ها از بزرگ و کوچک خون می گرفتند و این کار را به خاطر سلامتی می دادند و بعد از آن مردم دانه هایی را که می خواستند سبز کنند در آب می ریختند.

همچنین مردم این شهرستان علاوه بر سبزه، سیر، سرکه، سمنو، سماق، سیر و سنجد هفت میم را نیز در سفره می گذاشتند که شامل مرغ، میوه، مسقطی، ماست، مویز، مدنی و ماهی است.

رسم است که آینه ای در کف سفره گذاشته و تخم مرغی روی آن می نهند و یک عدد انگشتری روی تخم مرغ گذاشته و بر این باورند که هنگام سال نو تخم مرغ لرزشی پیدا کرده و انگشتری می افتد[span dir='LTR'].

نوروز در فیروزآباد

علاوه بر تمیز کردن خانه، خرید و سبز کردن سبزه مردم شهرستان فیروزآباد نیز مانند دیگر شهرستانهای استان دارای رسم و رسوماتی مخصوص خود هستند که به عنون نمونه می توان به پخت شیرینیهای مختلف از جمله دون برشته، پوکک برنجی، دون برشته گندمی اشاره کرد. زنان این شهرستان در فصل تابستان که هندوانه است تخم های آن را جمع کرده و برای نوروز نگه می دارند.

آجیل فیروزآبادی نیز که در نوروز مورد استفاده قرار می گیرد شاکل هسته زردآلو، الوک، بنه، نخود، مغز پسته، فندق، کشمش، خرک، قیسی، توت خشک و مغز گردوست.