نوروز فرصت تفرج درجایگاه خدایان باستان/ کمی با الهه آبهاقدم بزنید

به گزارش خبرنگار مهر، استان کرمانشاه به عنوان یکی از دیرینه ترین مراکز تمدن کهن پارسی بسیاری از آثار شکوه و عظمت فرهنگ ایران را در گوشه گوشه خود جای داده است تا دامنه های زاگرس در استان کرمانشاه، دفتر سنگی هزار برگی از جاذبه های تاریخی لقب بگیرند.

کرمانشاه با دارا بودن بیش از 4 هزار اثر تاریخی و گردشگری می تواند یکی از مقاصد مناسب سفر در روزهای نو از سال جدید باشد.

یکی از مهمترین بخش های هدف گردشگری در استان کرمانشاه آثار، سنگ برجسته ها و کتیبه های به جای مانده از پیش از اسلام است که یکی از آنها به ثبت جهانی رسیدهف یکی در آستانه ثبت جهانی و مابقی از آثار ثبت شده ملی هستند.

دکان داوود

دکان داوود گور دخمه‌ای تاریخی است که در سه کیلومتری جنوب شرقی سرپل ذهاب در ابتدای جاده انزل و در فاصله حدود ۱۰۰ متری از جاده اصلی کرمانشاه به سرپل ذهاب واقع شده و در میان اهالی محل به کل داوود (کل داو) و دکان داوود شهرت یافته‌است.

این مقبره دارای ایوانی در جلو است که طول آن از مقابل ۶۰/۹ متر و در قسمت عقب ۳۲/۷ متر است. عرض آن ۹۵/۱ متر و ارتفاع آن نیز ۶۰/۲ متر است . اطراف ایوان به وسیله قاب‌هایی تزئین شده‌است.

در دو طرف ورودی مقبره بقایای دو ستون دیده می‌شود که بدنه ستون‌ها به مرور زمان از بین رفته و تنها پایه‌ها و سرستون‌ها باقی‌مانده‌است. پایه ستون‌ها مربع شکل هستند. در دیوار عقبی این ایوان ورودی به عرض ۱ متر و ارتفاع ۵/۱ متر وجود دارد که به اتاقی به طول ۸۳/۲ متر، عرض ۳۱/۲ متر و ارتفاع ۱۸/۲ متر منتهی می‌شود. همچنین در نیمه سمت چپ کف اتاق، قبری بیضی شکل به عمق ۷۰ سانتی متر کنده شده‌است. سقف این اتاق دارای تاقی هلالی است ولی سقف ایوان جلو اتاق، مسطح است.

در فاصله ۸ متری زیر این گوردخمه، قاب مستطیل شکلی بر روی یک قابی قدیمی تر تراشیده شده‌است. در داخل قاب جدید شخصیتی به حالت تمام قد با صورتی نیم رخ حجاری شده‌است. این شخص لباس بلندی برتن و کلاه لبه داری بر سر گذاشته که قسمت پشت گردن و گوش‌های او را پوشانده‌است. همچنین در یک دست او برسمی دیده می‌شود و دست دیگر را به حالت نیایش به طرف بالا نگه داشته‌است.

تصور می‌شد که این گوردخمه و نقش برجسته حجاری شده در زیر آن متعلق به دوره ماد باشد و دکان داوود مقبره ایشتوویگو باشد برخی نیز این ادعا را رد کرده و عنوان میکنند احتمالاً مربوط به دوره هخامنشی است.

گوردخمه صحنه

یکی دیگر از آثار و نشانه های قدمت تاریخی استان کرمانشاه در کوه های دربند صحنه قرار دارد. جایی که به روایتی قبر شیرین و فرهاد همان اسطوره های عشق ایران زمین در آنجا قرار دارد.

گوردخمه صحنه یا گوردخمه‌ دربند در بدنهٔ کوه شوق علی واقع در شمال شهر صحنه و سمت راست رود دربند حجاری شده است. این گوردخمه‌ها در بین اهالی محل به قبر کیکاوس، فرهاد تراش و گور شیرین و فرهاد معروف است. در طول مسیر رسیدن به گور دخمه صحنه، که برخی آن را یکی از نادرترین گوردخمه های دوطبقه مادها میدانند، درختان میوه و درختان جنگلی وجود دارد که پوشش زیبایی را به این منطقه بخشیده اند.

در ارتفاعی که بیش از پنجاه متر از سطح رودخانه فاصله دارد، محلی به طول چهارده و نیم و ارتفاع یازده متر تراشیده‌اند و در آن دخمهٔ بزرگتر را ساخته‌اند که درگاه آن رو به جنوب است. در جلوی گوردخمه، فضای ایوان مانندی ایجاد کرده‌اند.

در جلوی این ایوان، صُفّه‌ای در صخره تراشیده‌اند. در دو طرف ایوان دو ستون سنگی وجود داشته که تنها پایه و بخشی از ساقه آن بر جای مانده است. این دو ستون بر اثر شلیک گلوله توپ توسط روس‌ها به منظور گشودن در ورودی از بین رفته است همچنین این کار موجب از بین رفتن حکاکی های سر در دخمه شده است. بر اساس بخش‌های باقی مانده، پایه ستون‌ها به شکل زنگوله برگشته است. بدندٔ این پایه ستون‌ها دارای شیارهایی شبیه به پایه ستون‌های دوره هخامنشی است.

در نمای بالا ورودی آرامگاه، تصویر خورشید بال داری حجاری شده است. در این گوردخمه بعد از ایوان ستون دار، ورودی دخمه قرار دارد که به اتاقی به ابعاد ۳×۲۰/۳ متر و ارتفاع ۵۴/۲ متر منتهی می شود. در هر یک از اضلاع شرقی و غربی این اتاق، سکوی ایجاد شده است. بر روی هر یک از این سکوها، قبری به طول ۱/6۲ متر و عرض ۸۲ سانتیمتر کنده شده است.

در میان دو سکو، مدخل مستطیل شکلی وجود دارد که به اتاق زیرین مرتبط می شود. در داخل این اتاق، قبری در داخل سنگ کنده شده است. در کنار این قبر نیز سکویی دیده می شود. در دیوار شمالی این اتاق، دو طاقچه کوچک جهت قرار دادن نذورات و هدایا کنده شده است. با توجه به شکل پایه ستون، نوع تراش و سقف اتاق زیرین به نظر می رسد که این گوردخمه نیز متعلق به دوره [فراهخامنشی] باشد.

به فاصله یک صدمتری از گوردخمه بزرگ، گوردخمه دیگری وجود دارد که جهت آن به طرف شرق است. با توجه به این که نوع تراش این گوردخمه شبیه گوردخمه بزرگتر است، بنابراین می توان گفت که این دو دخمه هم زمان ساخته شده اند.

گوردخمه اسحاق وند

این گوردخمه ها در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی شهر هرسین، در شمال شرقی روستای "ده نو" قرار گرفته است.

نام این گوردخمه ها برگرفته از روستایی به نام "اسحاق وند"  است که در شمال این گوردخمه ها قرار گرفته است . در میان اهالی محل گوردخمه های مورد بحث به فرهاد تاش معروف اند.

این مجموعه شامل سه گوردخمه است که گوردخمه سمت راست بالاتر از دو گوردخمه دیگر قرار گرفته است.

در بخش فوقانی گوردخمه وسطی تصویر مردی به حالت تمام قد و با چهره ای نیم رخ حجاری شده است. این شخصیت لباس چین دار بلندی پوشیده است. وی دست های خود را به حالت نیایش در جلو صورت قرار داده اس . در مقابل او مشعلی قرار دارد. پس از آن نیز آتشدانی مشاهده می شود. در پشت این آتشدان، شخصیتی حجاری شده که دست‌هایش را بلند کرده و از پشت شی را گرفته است.

زمانی این گوردخمه ها را به دوره ماد نسبت می دادند ولی امروزه در مورد زمان ساخت آنها اختلاف نظرهایی وجود دارد.

هرتسفلد آنها را به دوره هخامنشی نسبت داده و معتقد است که گوردخمه وسطی قبر گئومات مغ است. اگر چه عده ای دیگر نیز این گوردخمه را متعلق به دوره هخامنش می دانند ولی در انتساب آن را به گئومات مغ بی پایه و اساس می دانند. در پژوهش های اخیر نیز این گوردخمه ها را به دوره سلوکی نسبت داده اند که در زمان اشکانیان نقش آتشدان و پیکره شخصیتی که هر دو دست هایش را بلند کرده و از پشت شیء را گرفته حجاری شده است.

بیستون یک اثر جهانی در دامنه کوهی که نماد عشق است

کوه بیستون در ادبیات پارسی نماد استوار عشق است، جایی که فرهاد، اسطوره عشق ایران زمین در گوشه گوشه آن با قلمی از تیشه و دفتری از سنگ نقش و نگار عاشقانه هک کرده است.

بیستون یا همان بهستون، نام امروزی یک صخره برافراشته در شمال یک راه باستانیِ پر رفت و آمد بر سر راه عبور کاروانها و نظامیان از بابل و بغداد به سوی کوههای زاگرس و اکباتان بوده، است.

در 25 کیلو متری شهر کرمانشاه این اثر تاریخی ارزشمند قرار دارد که در گذشته به نام بغستان یا جایگاه خدایان معروف و مشهور بوده است. محدوده ای به طول 5 و عرض 3 کیلو متر که بیش از 28 اثر تاریخی جهانی و ملی را در قلب خود نگاه داری می کند.

مهمترین اثر از میان این آثار  کتیبه داریوش است که تخمین قدمت آن به اولین سال امپراتوری او بازمی گردد. کتیبه ای به خط میخی و البته آثاری از پوشش، فرهنگ و نوع زیست مردمان و سربازان دوران هخامنشی که به راحتی از دل این نقش و نگار ها قابل تشخیص هستند.

اولین انیمیشن سنگی دنیا در دل شهر کرمانشاه

کوه طاق بستان یکی از دوست داشتنی ترین آثار تاریخی ایرا را در قلب خود جای داده است. جایی که مملو از احساسات نوستالژیک برای مردمان این دیار است. محوطه تاریخی طاق بستان کنار چشمه ای در شمال شرقی حاشیه شهر کرمانشاه واقع شده است.

سنگ نگاره های اردشیر دوم و ایوان های کوچک و بزرگ طاق بستان آثاری به جای مانده از دوران ساسانی هستند.

مهمترین اثر در طاق بستان، ایوان بزرگ است که از نظر معماری اطلاعات بیشتری را در اختیار ما قرار می دهد. این ایوان به شکل فضای مستطیلی است. دیوار انتهای ایوان به دو بخش تقسیم شده است.

بخش بالایی صحنه تاج ستانی شاه ساسانی را نشان می دهد و در بخش پائین نیز سوارکاری نقش شده است.

در صحنه تاج ستانی، پادشاه ساسانی با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ بر روی سکویی ایستاده است. دست چپ را بر روی قبضه شمشیر گذاشته و دست راست را به طرف اهورا مزدا دراز کرده است.

متاسفانه به مرور زمان جزئیات سیمای شاه، آسیب دیده است ولی با توجه به آنچه که باقیمانده صورت او فربه، گونه ها گوشتالو، چشم ها درشت و ابروها برجسته است.

ریش او به وسیله خطوط موجدار عمودی نشان داده شده است. موهای سر او مجعد و به صورت انبوه بر روی شانه ها آویخته است.

در سمت چپ شاه، پیکره آناهیتا، با صورت و بدنی تمام رخ نقش شده که بر روی سکویی ایستاده است. در دست چپ او سبوی آب و در دست راستش حلقه روبان داری دیده می شود که به طرف شاه دراز کرده است. او دارای صورتی گرد و چانه ای کوتاه است، بخشی از موهای سر او به صورت گیسوی بافته در دو طرف صورت آویخته و بخش دیگری از آن به صورت انبوه بر روی شانه ها آویخته است.

در بخش پائین دیوار انتهای ایوان، نقش مرد سواره ای حجاری شده که حریفی پیش روی ندارد. این سوار با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ سوار بر اسب قوی هیکلی است. این شخص کلاه خودی بر سر دارد که تمام صورت و گردن او را می پوشاند، به طوری که فقط چشمان او مشخص است.

بسیاری از تاریخ دانان و نیز جغرافیاشناسان، نقش این اسب سوار را "خسرو پرویز" معرفی کرده اند که سوار بر اسب معروفش شبدیز است.

معبد «آناهیتا»؛ معبد الهه آبها

آناهیتا نام معبدی بر گرفته از نام الهه آبها است که دومین بنای سنگی ایرانیان پس از تخت جمشید است و بر سر راه همدان به کرمانشاه در شهر کنگاور قرار گرفته است.

معبد آناهیتا بر روی تپه ای طبیعی با ارتفاع 32 متر ساخته شده است. نقشه بنای کنگاور چهار ضلعی است که هر ضلع آن به شکل صفه ای به قطر 18 متر است.

معبد آناهیتا متعلق به آناهیتا، الهه پاکی و محلی برای نیایش آب بوده که یکی از چهار عنصر مقدس و مورد احترام ایرانیان باستان است. آناهیتا ایزد بانوی آب‌های روان، زیبایی، فراوانی و برکت در دوران پیش از اسلام بوده است.

محققین این بنا را کاخی ناتمام برای خسرو پرویز معرفی کرده‌اند. عده‌ای نیز زمان ساخت آن را به اواخر سده سوم و آغاز سده دوم قبل از میلاد و عده دیگر آن را به سده اول قبل از میلاد نسبت داده اند.

م‍ص‍‍ال‍ح‌ ‌ع‍م‍ده‌ ‌ای‍ن‌ دی‍وار را س‍ن‍گ‌ ‌غ‍ی‍ر ح‍ج‍‍اری‌ ش‍ده‌ و ض‍خ‍ی‍م‍‍ی‌ ت‍ش‍ک‍ی‍ل‌ م‍‍ی‌ده‍د ک‍ه‌ ب‍‍ا ‌اس‍ت‍ف‍‍اده‌ ‌از م‍لاط گ‍چ‌، روی‌ ‌ه‍م‌ ت‍ث‍ب‍ی‍ت‌ ش‍ده‌ان‍د.

‌آخ‍ری‍ن‌ ب‍خ‍ش‌ ‌از م‍‍ع‍م‍‍اری‌ ب‍ن‍‍ای‌ ک‍ن‍گ‍‍اور را ب‍ق‍‍ای‍‍ای‌ م‍‍ع‍م‍‍اری‌ ف‍راز ت‍پ‍ه‌ ت‍ش‍ک‍ی‍ل‌ م‍‍ی‌ده‍د، ‌ای‍ن‌ ب‍خ‍ش‌ ش‍‍ام‍ل‌ دی‍واره‌ای‌ ب‍ه‌ ق‍طر 6 م‍ت‍ر ‌اس‍ت‌ ک‍ه‌ م‍ح‍دوده‌ای‌ در ح‍دود ی‍ک‍ ه‍زار و 200م‍ت‍ر م‍رب‍‍ع‌ را ش‍‍ام‍ل‌ م‍‍ی‌ش‍ود ک‍ه‌ در ج‍‍ه‍ت‌ ش‍رق‍‍ی‌ ‌غ‍رب‍‍ی‌ س‍‍اخ‍ت‍ه‌ ش‍ده‌ است.

به طور کلی در معبد آناهیتا ستون بندی بنا به صورت ردیفی و متوازی در جهار جنب محدوده خارجی بناست. در فضای میانی، صحن باز و بسیار بزرگ بر فراز سکویی محصور بین ستون ها و فضای کوچک مستطیل شکلی در راستای شرقی - غربی قرار دارد که ان هم با مجموعه ای از ردیف‌های ستون‌های کوتاه سنگی محصور می شده و به اعتقاد بسیاری از باستان شناسان فضای اصلی معبد بوده است.

پس از بررسی‌های اولیه مشخص شد که از مجموع تپه ، تقریباً حدود 53 هزار متر مربع به بنای تاریخی اختصاص دارد که به جز چند سر ستون شکسته و تعدادی حجاری‌های پراکنده در کنار کوره‌های آهک‌پزی که چند سال قبل از آن تعطیل شده بود چیز دیگری مشهود نیست.

با آغاز فعالیت‌های هیأت کاوش معبد آناهیتا در سال ۱۳۴۷ و پس از خرید و تخریب منازل مسکونی بالای تپه و اطراف آن نقشه و موقعیت مکانی این بنای تاریخی تهیه شد.

سنگ نوشته «آنوبانینی»

شاید برای هیچکس باور کردنی نباشد که زمان نگاشتن این سنگنوشته به بیش از 4 هزار و 800 سال پیش باز می گردد. یعنی کتیبه ای قدیمی تر از بیستون اما مهجور در کنار مدرسه ای در شهرستان سرپل ذهاب.

نقش برجسته آنوبانینی اثری به جا مانده از "آنوبانینی" پادشاه حکومت زاگرس نشین "لولوبی‌ها" است.

این اثر باستانی در 120 کیلومتری کرمانشاه و در شهرستان سرپل‌ذهاب و بر فراز صخره‌ای معروف به "میان‌کل" قرار دارد.

با توجه به شباهت بسیار بین نقش برجسته آنوبانینی و کتیبه بیستون، می‌توان مقدمات آن را برای ثبت در فهرست آثار جهانی به عنوان الحاقیه بیستون آماده کرد.

این نقش برجسته یکی ازقدیمی‌ترین نقش برجسته‌های کشور است که  ‌حداقل دو هزار سال از کتیبه داریوش قدیمی‌تر است.

«تاق گرا» بنایی در کنار جاده اسلام آباد به سرپل ذهاب

بنای "تاق گرا" یا "طاق شیرین "در گردنه "پاتاق" در مسیر کرمانشاه به سرپل ذهاب و در 15 کیلومتری این شهرستان در کنار راه باستانی سنگفرشی بنا شده که فلات ایران را به بین النهرین ارتباط می داده است.

به علت تغییر مسیر، این راه و بنای تاق گرا اکنون در شیب های پائین جاده آسفالته قرار گرفته است. از نظر معماری، بنای تاق‌گرا، فضای ایوان مانندی است که تماماً از سنگ ساخته شده است.

از لحاظ ساختاری، این بنا به وسیله بلوک های سنگی ساخته شده است که به صورت مکعب مستطیل تراشیده شده اند. مصالح داخلی دیوارها نیز از لاشه سنگ و ملاط گچ است.

در مورد زمان ساخت این بنا اختلاف نظرهایی وجود دارد بعضی آن را به دوره اشکانیان و برخی آن را به دوره ساسانی نسبت می دهند.

اما از مدارک باستانشناسی به دست آمده این چنین بر می آید که این بنا در اواخر دوره ساسانی و احتمالا زمان حکومت خسرو دوم (628-590م) ساخته شده است.

اگرچه تاکنون کارکرد واقعی این بنا مشخص نشده، اما برای آن کارکردهای متفاوتی از جمله "یادگار احداث راه کاروانرو"، "توقف گاه موکب شاهی"، "اریکه سلطنتی"، "پاسگاه مرزی" و "بنای یادبودی از پیروزی" ذکر کرده اند.

برای دیدن این اثر، حدود 200 متر بعد از ایست بازرسی معروف "پاتاق" وارد جاده فرعی در سمت چپ جاده اصلی شده و پس از طی مسافتی حدود 500 متر می توان به محل مورد نظر رسید. در صورتی که ماشین نداشتید، کمی بعد از ایست بازرسی، نزدیک جاده ریجاب پیاده شوید و با احتیاط از سمت چپ جاده پایین بروید.

به گزارش خبرنگار مهر، همه این آثار و ابنیه باستانی گوشه ای از آثار مجد و عظمت ایران زمین است که شاید هنوز بسیاری از هموطنان ایرانی نه تنها آنها را ندیده اند بلکه شاید از وجود آنها نیز بی اطلاع باشند.