دو انگیزه ورود سرمایه‌های خارجی به ایران

دنیای اقتصاد:در سی‌امین نشست کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران چگونگی جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران مورد بررسی قرار گرفت. این موضوع عنوان پژوهشی است که محمدرضا رضوی، رئيس موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی با همکاری کارشناسان دیگر این موسسه انجام داده‌اند؛ مطالعه‌ای که می‌گوید اگر چه برای سرمایه‌گذاری خارجی چهار استراتژی بهره‌برداری از منابع طبیعی، ایجاد بازار، ارتقای کارآیی و تثبیت دارایی‌های استراتژيک مدنظر قرار می‌گیرد؛ ولی عمده سرمایه‌گذاری‌های خارجی در ایران تنها معطوف به دو هدف نخست بوده است.

در ابتدای این جلسه، رئیس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران با اشاره به اهمیت جذب سرمایه‌های خارجی به‌عنوان یکی از الزامات توسعه اقتصادی کشور گفت: فعالان اقتصادی باید تلاش کنند مسائلی همچون ارتقای جایگاه بخش‌خصوصی، ایجاد شفافیت و مبارزه با رانت و فساد را در چارچوب موضوع سرمایه‌گذاری برجسته کنند. ضمن آنکه لازم است فعالان اقتصادی، در فرهنگ‌سازی و تلطیف نگرش‌های بدبینانه به سرمایه‌گذاران خارجی فعالانه‌تر ظاهر شوند. محسن بهرامی ارض اقدس افزود: این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که به نظر می‌رسد، هنوز نگرش‌های منفی نسبت به سرمایه‌گذاران در جامعه وجود دارد و مشخص نیست اگر سرمایه‌گذاری قصد ایجاد کسب‌وکار در مناطق کمتر برخوردار داشته باشد، مقامات محلی چه برخوردی با او خواهند داشت. در ادامه این نشست، محمدرضا رضوی به نکات برجسته‌ای از روندهای جهانی جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی اشاره کرد و گفت: در دهه 1970 حداکثر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، حدود 50 میلیارد دلار در میان کشورهای در حال توسعه بوده است. سهم کشورهای در حال توسعه و در حال گذار از کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی طی چهار دهه گذشته به تدریج افزایش یافته و از 30 درصد به 55 درصد رسیده است. طی دو دهه اخیر، سهم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در بخش‌خدمات نیز به نسبت صنعت افزایش یافته است. او در ادامه به مدل‌های مورد وفاق سرمایه‌گذاری و برخی مشوق‌های سرمایه‌گذاری در جهان اشاره کرد و در مورد جایگاه ایران از نظر ظرفیت و عملکرد جذب سرمایه‌گذاری خارجی گفت: محاسبات آنکتاد نشان می‌دهد که طی پنج سال گذشته و میان 141 کشور، رتبه ایران می‌توانست بین 51 و 54 و بالاتر از هند، برزیل و ترکیه قرار گیرد. با این وجود اما رتبه 110 در میان 141 کشور به ایران رسیده است. تنها سه درصد از جریان سالانه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به ایران اختصاص یافته است. رضوی در ادامه با اشاره به متوسط سالانه جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشورهای آسیای غربی طی سال‌های 2000 تا 2014 گفت: عربستان سعودی و ترکیه بیش از 10 میلیارد دلار، امارات متحده عربی بین 5 تا 9/ 9 میلیارد دلار، قطر، ایران، عمان، عراق، اردن و سوریه نیز بین یک تا 9/ 4 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرده‌اند. در سال‌های اخیر، 75 درصد از کل سرمایه وارده مربوط به قراردادهای حوزه انرژی و 25 درصد به سایر بخش‌ها یعنی صنعت و خدمات جذب شده است. رضوی از نقش کمرنگ صنعت و معدن در جذب سرمایه خارجی سخن گفت و افزود: برآوردها نشان می‌دهد که مجموع اشتغال در شرکت‌های سرمایه‌پذیر، 29هزار نفر است. رئیس موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی گفت: با وجود استراتژی‌های مختلف موجود در جهان، سرمایه‌گذاری خارجی در ایران به‌طور عمده به دنبال منابع طبیعی و پس از آن به‌دنبال بازار بوده است. در واقع، در ایران سرمایه‌گذاری در قالب دو استراتژی مشخص دیگر، یعنی برای ارتقای کارآیی و تثبیت دارایی‌های استراتژیک در ایران به وقوع نپیوسته است.