شهری که پوست می‌اندازد

 بعضي از تهراني‌ها كه اقوامي در شهرستان‌ها داشتند به فكر خروج از شهر بودند تا زماني كه اين حمله وحشيانه تمام شود. گروه ديگري در شهر باقي مانده بودند و به كار‌هاي روزمره مي‌پرداختند. بعضي از خانواده‌ها هم 2قسمت شده بودند؛ آنهايي كه حرفه‌اي در پايتخت داشتند در شهر مانده بودند و خانواده خود را به شهر‌هاي كوچك فرستاده بودند. در زمستان سرد، تنها راه گرم كردن خانه‌ها بخاري‌هاي نفتي بود، ارزاق عمومي با «كوپن» توزيع مي‌شد، توپ پلاستيكي وسيله بازي و خودروي پيكان وسيله رفت‌وآمد بود و در ميان همه اينها سبك زندگي سنتي همچنان ادامه داشت. اگر امروز يك كارگردان سينما بخواهد اين فضا يا يك دهه پيش از آن را به تصوير بكشد به مشكل بزرگي برخورد خواهد كرد. ظاهر شهر‌ها آنقدر عوض شده‌اند كه به سختي مي‌شود يك نماي باز از كوچه و خيابان گرفت، يا دوربين را به همراه بازيگر در شهر به اين‌طرف و آن طرف برد. شكل و ابعاد تمام ساختمان‌ها و معابر در مدت نسبتا كوتاهي كاملا عوض شده است. ظاهرا بايد يك شهرك سينمايي مخصوص دهه 60 ساخت تا توليد فيلم‌هايي درباره شهرهاي 30سال قبل در آن ممكن باشد.

بارها اين را شنيده‌ايم كه در كشور‌هاي پيشرفته تلاش مي‌كنند نماي ساختمان‌ها را حداقل در بخشي از شهر حفظ كنند، براي همين هم گشت‌و‌گذار در اين شهر‌ها براي گردشگران جالب است. ساختمان‌هاي تاريخي جزو ميراث فرهنگي هستند و نه‌تنها نما بلكه همه آنها را بايد به هر شكلي حفظ كرد. ولي پيش از اينكه ارزش يك بناي تاريخي را درك كنيم بايد براي حفظ ظاهر شهر‌هايمان ارزش قائل باشيم. امروزه ما در مسير برعكس حركت مي‌كنيم و ميل زيادي به از ميان برداشتن ساختمان‌هاي قديمي 2طبقه و ساختن آپارتمان‌هاي 5طبقه داريم، آن هم با تأكيد بر اينكه ساختمان جديد هيچ شباهتي به بناي پيشين خود نداشته باشد.

مسلما در همه شهر‌هاي پيشرفته هم قسمت‌هايي هستند كه ساختمان‌هايش نماي خاصي ندارد و نيازي به حفظ شكل ظاهري آنها نيست. نوسازي شهر، مخصوصا در بافت‌هاي فرسوده كه هزينه نگهداري زياد و ايمني كمي دارند، ضروري است اما ميل پنهاني كه به از ميان بردن تصاوير قديمي داريم باعث خواهد شد به جز چند ساختمان ثبت‌شده و قديمي، بقيه شهر كاملا عوض شود و از دوره‌هاي زماني ديگر چيزي باقي نماند.

نزديك به 40سال قبل بنا‌هايي با نماي آلمينيومي و سراميكي ساخته شده‌اند كه شايد بشود بعضي از آنها را هنوز هم در نقاطي از شهر ديد. در دهه‌هاي گذشته نما‌هاي آجر، سنگ مرمر و گرانيت به بازار آمدند و حالا تراورتن و كامپوزيت جاي آجر و مرمر را مي‌گيرند. شهر به‌تدريج پوست مي‌اندازد و تصاويري كه از خيابان‌ها داريم، همه تغيير مي‌كنند.

ساختمان‌هاي دهه 60 كه انقلاب و جنگ و موشكباران‌ها را از سر گذرانده‌اند از بين رفته‌اند اما ساختمان‌هاي امروزي هم ماندگار نيستند، زيرا ساخته مي‌شوند تا با قيمت مناسب به فروش برسند؛ در نتيجه بايد با ارزان‌ترين مصالح و در كوتاه‌ترين مدت بالا بروند و تحويل مشتري‌ها داده ‌شوند. هيچ بعيد نيست كه 3 دهه بعد، همين شكل ظاهري امروز هم آنقدر عوض شود كه نشود يك فيلم سينمايي درباره زمان حال ساخت.