تشکیل وزارت محیط زیست؛ آری یا نه؟

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، هیات رییسه مجلس شورای اسلامی 26 بهمن ماه جاری از وصول طرح عادی تشکیل وزارت محیط زیست و منابع طبیعی خبر داد. بر پایه این طرح، سازمان امور اراضی و منابع طبیعی با محیط زیست ادغام و وزارت محیط زیست و منابع طبیعی تشکیل خواهد شد.
اعلام این طرح، موافقان و مخالفانی را به همراه خود دارد .مخالفان تشکیل وزارتخانه محیط زیست بر این باور پافشاری می کنند که به طور معمول ادغام سازمان ها و وزارتخانه ها در کشور، نتیجه مثبتی به همراه نداشته است و این در حالی است که سازمان حفاظت محیط زیست در حال حاضر دارای قدرت بالایی است و رییس آن نیز به عنوان معاون رییس جمهوری به شمار می رود.
موافقان نیز موضوع هم پوشانی و موازی کاری در سازمان های مرتبط با مسایل زیست محیطی را مطرح کرده و بر این اعتقادند که اگر مشکلات زیست محیطی به طور کلی زیر نظر یک مجموعه هدایت و کنترل شود، نتیجه مثبتی خواهد داشت. گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا در گفت وگو با چند تن از کارشناسان این موضوع را بررسی کرد.

** گامی در راستای حل معضلات زیست محیطی
برخی مسوولان با استقبال از طرح تشکیل وزارت محیط زیست و منابع طبیعی، از مدیریت هماهنگ و منسجم تر مشکلات زیست محیطی زیر نظر یک وزارتخانه سخن می گویند.
«علی وقف چی» نماینده مجلس و سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی به عنوان موافق طرح تشکیل وزارتخانه محیط زیست به گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا گفت: مسایل زیست محیطی و منابع طبیعی در طول یکدیگرند و به طور کامل به هم گره خورده اند. از طرفی اعتقادمان بر این است که باید در راستای کوجک شدن و تجمیع مجموعه های هم عرض حرکت کرد.
وقف چی افزود: دو سازمان حفاظت محیط زیست و جنگلداری، منابع طبیعی و آبخیزداری نیز همسو و همراه یکدیگرهستند ، فعالیت ها و امور آن ها نیز به هم مرتبط و گره خورده است. امیدواریم که این طرح به نتیجه برسد و این سازمان ها به یک مجموعه تبدیل شوند.
در همین رابطه، «اقبال شاکری» رییس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای شهر تهران نیز به عنوان یکی از موافقان این طرح، به پژوهشگر ایرنا گفت: زندگی انسان به طور کلی به محیط زیست وابسته شده است. معضل هایی مانند آلودگی هوا، خاک و آب، از بین رفتن منابع طبیعی مانند فضای سبز، باغ ها و بوستان ها، کاهش سطح آب های زیرزمینی، مدیریت آب های سطحی و مسایلی از این دست، زندگی مردم را به شدت آسیب پذیر ساخته است. از این رو، وجود سازمان یا وزارتخانه ای که همه این مسائل را مدیریت کند، لازم به نظر می رسد.
شاکری یکی از چالش های موجود در سازمان ها برای حل مشکلات را، مدیریت جداگانه آن ها دانست و گفت: تشکیل وزارتخانه ای زیر عنوان محیط زیست و منابع طبیعی دارای دو نتیجه مهم است؛ نخست اینکه باعث مدیریت یکپارچه و توجه به مسائل در کنار هم خواهد شد و معضل تلاقی مدیریت ها از طرف اداره های متعدد از بین خواهد رفت. همچنین، یکپارچه شدن مدیریت ها باعث افزایش پاسخگویی ها و اختصاص بودجه بیشتر خواهد شد.
این عضو شورای شهر در ادامه به قدرت بیشتر وزارتخانه در برابر سازمان اشاره کرد و گفت: تشکیل وزارتخانه، امکان پاسخگویی در برابر نمایندگان را افزایش خواهد داد.
همچنین، «کمال ‌الدین شهریاری» نماینده مجلس شورای اسلامی با تاکید بر ضرورت تشکیل وزارت محیط زیست گفت: در حال حاضر، مسئولیت حفاظت از محیط زیست کشور، بر عهده یک سازمان نظارتی است که از قدرت اجرایی برخورار نیست.
به گفته شهریاری، یکی از مزایای تشکیل وزارت محیط زیست، امکان نظارت قانونمند مجلس شورای اسلامی بر عملکرد مسئولان است چرا که در حال حاضر سازمان حفاظت محیط زیست تنها زیر نظر رئیس ‌جمهوری فعالیت دارد و به لحاظ قانونی پاسخگوی نمایندگان مجلس نیست.

** کاهش قدرت و اثرگذاری سازمان حفاظت محیط زیست
در حالی برخی نمایندگان و اعضای شورای شهر با طرح پیشنهادی تشکیل وزارتخانه محیط زیست موافق اند که برخی مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست، این طرح را به نفع سازمان و محیط زیست کشور نمی دانند و بر این باورند که تشکیل وزارتخانه از قدرت نظارتی سازمان محیط زیست خواهد کاست.
«اسماعیل کهرم» مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست یکی از مخالفان تشکیل وزارتخانه ای به نام محیط زیست است.
کهرم در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا عنوان کرد: من مخالف این طرح هستم. در حال حاضر سازمان حفاظت محیط زیست زیر نظر نهاد ریاست جمهوری فعالیت می کند و رییس آن نیز، معاون رییس جمهوری است. از این رو، معاون رییس جمهوری دارای سمتی به مراتب بالاتر از وزیر است.
وی می گوید : «اگر سازمان حفاظت محیط زیست را چه با ادغام با سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور و چه بدون ادغام با این سازمان تبدیل به وزارتخانه ای کنیم، متضرر شده ایم. یعنی باعث سقوط موقعیت این سازمان شده ایم.»
کهرم تصریح کرد : چنانچه همین سازمان (حفاظت محیط زیست ) را تقویت کرده، بودجه مورد نیاز آن را اختصاص داده و اجازه استخدام محیط بان و کارشناس به آن بدهیم بسیار بیشتر سود خواهیم برد تا تنزل موقعیت سازمان حفاظت محیط زیست.
این کارشناس محیط زیست اما با ادغام دو سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل ها موافق است چرا که در نگاه وی منطقی نیست که جنگل را سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری حفظ کند و حیات وحش آن را سازمان حفاظت محیط زیست.
«اگر این دو سازمان ادغام شوند و در سطح معاونت ریاست جمهوری بماند، اقدام بسیار مناسبی است.»
مشاور رییس سازمان محیط زیست با انتقاد از نمایندگان مجلس، هدف از تشکیل وزارت محیط زیست را اعمال نظر و قدرت مجلس بر سازمان محیط زیست عنوان کرد.
«محمد درویش» مدیرکل مشارکت ‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست نیز مخالفت خود را با تشکیل وزارتخانه ای بر این اساس، اعلام کرده و می گوید: تجربه خوبی در کشور از ادغام نداشته ایم و هیچ ادغامی در وزارتخانه ها و سازمان ها به سمت مثبت حرکت نکرده است.
در باور وی، تشکیل وزارتخانه محیط زیست و منابع طبیعی قدرت نظارتی سازمان محیط زیست را مختل می سازد چرا که سازمان حفاظت محیط زیست یک نهاد نظارتی و سازمان جنگل ها یک نهاد اجرایی است.
درویش نیز همانند مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست، ریاست سازمان محیط زیست را دارای رتبه برتری از وزارتخانه ها می داند.
به گفته وی، در شرایط حاضر سازمان حفاظت محیط زیست به دلیل رتبه ‌اش می‌تواند به همه وزارتخانه‌ ها دستوراتی ابلاغ و آنها را بازخواست کند که چرا هماهنگ با محیط زیست و توسعه پایدار رفتار نکردند اما وقتی که وزارتخانه محیط زیست و منابع طبیعی همسطح با سایر وزارتخانه‌ها است این قدرت نظارتی از سازمان گرفته می‌شود.
درویش با اشاره به اینکه با توجه به ترکیب کنونی مجلس شورای اسلامی و اصولا نوع مطالبات مجلس، به نظر می‌رسد نهادهایی که موظف به غربالگری توسعه هستند با مشکلات جدی روبه ‌رو می ‌شوند، تاکید کرد: در چنین شرایط مجلس، اگر قرار باشد پس از تشکیل وزارتخانه محیط زیست و منابع طبیعی این وزارتخانه را استیضاح کنند به خاطر این نیست که چرا نرخ فرسایش بالاتر رفته یا چرا آلودگی افزایش یافته؟ بلکه برای این استیضاح می‌کنند که چرا مجوز حفر چاه و قنات، مجوز احداث سد و توسعه خارج از منطق توسعه را نداده است؟ که در نتیجه این وضعیت فشار و لطمات بیش‌تری به محیط زیست و منابع طبعی کشور وارد می‌شود.
این کارشناس و فعال محیط زیست اعلام کرد: از نظر من عملا ادغام سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل‌ها نمی‌تواند از بار مشکلات محیط زیست و منابع طبیعی کم کند.
با توجه به دلایل مخالفان و موافقان، به نظر می رسد نمایندگان مجلس باید با دقت نظر بیشتری این طرح و جوانب آن را بررسی کنند. از طرفی، وضعیت بسیاری از بخش های محیط زیست و حیات وحش ایران اکنون در مراحل هشدار و بحران قرار گرفته است.
بحران هایی چون خشک شدن تالاب ها و دریاچه ها، تغییر اقلیم، خشکسالی، سیل، بیابان زایی، از بین جنگل ها و مراتع، کاهش سطح آب ها زیرزمینی و به خطر افتادن بسیاری از گونه های جانوری ایران، از معضلاتی اند که گریبان محیط زیست ایران را گرفته است .
از این رو، این پرسش به ذهن متبادر می شود که آیا ادامه حفاظت محیط زیست کشور زیر نظر یک سازمان به ریاست معاون رییس جمهوری، منافع و بهره مندی بیشتری را سمت این حوزه روانه خواهد ساخت یا تشکیل یک وزارتخانه؟ پرسشی که پاسخ به آن نیازمند بررسی های کارشناسان ذیربط و اطلاع از همه مسائل مرتبط با محیط زیست دارد.
پژوهشم**9283** 1601**پژوهشگر: فرشته ذبیحیان** انتشار دهنده: شهناز حسنی