شما مقابل دوربین «مداربسته» هستید/ واکاوی حضور ستاره‌ها در تئاتر

به گزارش خبرنگار مهر، این روزها نمایش «مداربسته» به نویسندگی و کارگردانی پگاه طبسی نژاد در سالن تئاتر مستقل تهران اجرا می شود. طبسی نژاد در کارگردانی این نمایش از شیوه های نوین هنر نمایش وام گرفته است؛ شیوه هایی که نمایش او را دیدنی می کند. «مداربسته» به مساله هویت انسان معاصر در جامعه امروز ایران می پردازد، داستان هم از این قرار است که  جمعی از بازیگران جوان، شبانه در مکانی عمومی تصمیم به ضبط ویدیویی مداربسته برای تست تصویر از خود می کنند. بازی شروع می شود اما هر چه پیش تر می رود پیچیده تر می شود.

به بهانه اجرای این نمایش با طبسی نژاد و صبا علیزاده طراح صدا و موسیقی گفتگویی داشته ایم.

طبسی نژاد در گفتگو با خبرنگار مهر درباره ایده شکل گیری این نمایش گفت: حدود ۲ سال پیش ایده این کار به ذهنم رسید و می خواستم همان زمان کار را شروع کنم ولی به دلایلی متوقف شد و امسال دوباره بعد از عید با یکی دو نفر از دوستان قرار گذاشتم و درباره ایده گفتگو کردیم و بعد از آن مطمئن شدم که حتما باید آن را کار کنم. روند پیش تولید سختی داشتیم چون باید از بازیگران جوانی که هنوز چهره نشده اند و شناخته شده نیستند و تجربه بازیگری روی صحنه ندارند استفاده می کردم.

وی درباره انتخاب بازیگران اینگونه توضیح داد: در زمانی که ایران زندگی می کردم استاد دانشگاه هنر بودم لذا تعدادی از بازیگران، دانشجویان خودم هستند و با برخی دیگر هم از طریق دوستانم آشنا شدم و از آنها  تست گرفتم. در نهایت به این ۹ نفر روی صحنه رسیدم که همه شان دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته سینما و تئاتر هستند.

این کارگردان افزود: همیشه دوست داشتم که برگردم و در ایران کار کنم، قبلا هم در سال ۱۳۸۶ «یرما» را در ایران کار کرده بودم و بعد هم «کاریزما» که البته به اجرای عموم نرسید. از همان موقع هم که به کانادا رفتم به برگشت به ایران فکر می کردم چون کارکردن در کشور خودم برایم مهم است.

طبسی نژاد با اشاره به اینکه «مداربسته» حاصل پژوهش و کارکردن روی یک فرم و ایده هایی است که در پروژه هایش در کانادا داشته است، بیان کرد: به عنوان مثال تکرار برای من یکی از جذاب ترین فرم هایی است که وجود دارد و روی آن کارهای بسیاری انجام دادم. علاوه بر این، تمرکز روی موضوع بازیگری نیز برایم  بسیار مهم و یکی از دغدغه های من است. علاوه بر این، چهارسال پیش که به ایران برگشتم متوجه شدم که مساله سوپراستارها در تئاتر بسیار پررنگ شده و فکر کردم که کاری کنم متناسب با موضوع هویت بازیگران باشد.

نویسنده و طراح «مداربسته» ادامه داد: من موقع کار فقط به خودِ کار فکر می کنم و تصورم این است که راه درست این است که ما به جای نگرانی نداشتن بازیگران سرشناس و سوپراستار نگران خودِ کار باشیم؛ موضوعی که متاسفانه در ایران کمتر مورد توجه قرار می گیرد. ایده این کار براساس این بود که بازیگران ناشناس باشند تا آنها با هویت خودشان روی صحنه بیایند بنابراین اساسا استفاده از بازیگران معروف و سرشناس در این کار غلط بود. به عبارتی استفاده از بازیگران ناشناس و غیرمعروف اقتضای کار و کاملا عمدی است نه اینکه از روی ناچاری انتخاب شده باشند.

استفاده از بازیگران ناشناس و غیرمعروف اقتضای کار و کاملا عمدی است نه اینکه از روی ناچاری انتخاب شده باشندطبسی نژاد ادامه داد: مدت نوشتن این نمایش حدود ۱۰ ماه و تمرین ها پنج ماه طول کشید. بخشی از انتخاب هایمان درباره فیلم ها و شخصیت هایی که به آنها در کار اشاره می شود به دراماتوژی متن و علاقه شخصی خود من برمی گردد ولی بخش زیادی از آنها کشف خود بچه ها و بازیگرها بوده است. حدود ۲ ماه از زمانِ ما به پروسه نزدیک شدن بچه ها به شخصیت انتخابی شان گذشت و کار بسیار سختی بود. بازیگران قرار نبود که بازی بازیگرانی را که به آنها اشاره می شود تقلید صرف کنند بلکه قرار بود آنها را کشف کنند. به عنوان نمونه بازیگری که نقش حامد بهداد را بازی می کند مدت زمان زیادی را صرف کرده تا کشف کرده که می تواند به کاراکتر او نزدیک شود.

کارگردان نمایش «یرما» تصریح کرد: «مداربسته» تئاتر دقیقی است که لحظه به لحظه آن برنامه ریزی و مهندسی شده است واینگونه نبوده که بگوییم حالا ببینیم سر اجرا کار چگونه می شود. استفاده از تصویر و تلویزیون هم در اثر کاملا حساب شده و اقتضای نمایش است. با وجود این تلویزیون هایی که تصاویر بچه ها روی آنها نشان داده می شود و اتفاقی که در ویژوال آرت می افتد توجه تماشاگر به جای دقت صرف به بازیگران به تصاویر دیگر هم متبادر می شود. به عبارتی از طریق این تلویزیون ها فاصله میان تماشاگر و بازیگر را زیاد کردم و زاویه دید مخاطب را تغییر دادم ضمن اینکه کانسپت نمایش به گونه ای است که بچه ها در حال ضبط ویدیویی هستند که این ویدیو برای مخاطب به نمایش گذاشته می شود.

وی در پایان گفت: انتخاب نام «مداربسته» هم به دلیل حضور آنها جلوی دوربین های مداربسته است و هم الهام گرفته شده از علاقه شخصی خود من به این موضوع است که همه ما در زندگی شخصی خود دائما تصاویر بقیه را روی خودمان پروژکت می کنیم و بعد مدام در حال تکرار این کار هستیم.

همچنین طراح صدا و موسیقی این نمایش صبا علیزاده، فرزند حسین علیزاده درباره طراحی موسیقی برای «مداربسته» به خبرنگار مهر گفت: اولین و جذاب ترین چیزی که من را مجاب کرد تا با این گروه کار کنم این بود که بازیگران آن معروف و سوپراستار نیستند چون متاسفانه در حال حاضر ما در یک فضای سلبریتی زده زندگی می کنیم و این فضا همه جوره گریبان هنر را گرفته و با همه موضوعات خیلی بازاری برخورد می شود. البته قصد بی احترامی به سلبریتی هایی که تئاتر کار می کنند ندارم ولی متاسفانه اینگونه شده که ارزش یک تئاتر به این است که حتما بازیگر سرشناس داشته باشد مثل موسیقی که ارزش به این است که یک اثر حتما باید یک خواننده سرشناس داشته باشد و به همین خاطر به موسیقی سازی کمتر توجه می شود. علاوه براین، موضوع خودِ کار هم برایم جذاب بود چون با موضوع سلبریتی ها درگیر و به نوعی داستان، نوعی حکایت نفس نسل ما در دوره فعلی است.

وی افزود: موسیقی این نمایش زنده نیست و از قبل ضبط شده است. به عقیده سینمایی ها اگر قرار باشد موسیقی وارد میزانسن شود باید یک دلیلی برای این کار وجود داشته باشد. برای این اجرا هم قرار بود بخش هایی از کار موسیقی به دست خود بازیگران به صورت زنده اجرا شود ولی دلیل برای اجرای این نوع موسیقی انقدری محکم و مهم نبود که در نهایت ما را وادار به این کار کند.

قصد بی احترامی به سلبریتی هایی که تئاتر کار می کنند ندارم ولی متاسفانه اینگونه شده که ارزش یک تئاتر به این است که حتما بازیگر سرشناس داشته باشدعلیزاده ادامه داد: موسیقی فعلی که روی نمایش است شاخصه های خود فرم اجرا مثل تکرار را دارد و موزیک اجرا مثل خود نمایش و موضوعش اعوجاج دارد. به همین دلیل من از خود کانسپت کار، ایده برای ساخت قطعات گرفتم. بیشتر سازهای استفاده شده در کار الکترونیک هستند به جز چند قطعه کوتاه که در آنها از کمانچه استفاده شده است.

این آهنگساز اضافه کرد: می شد در صحنه هایی از نمایش موسیقی آثاری که به آنها اشاره می شود بیاید ولی تاکید من روی این بود که قطعات خاصِ این کار ساخته بشود ضمن اینکه مفاهیم این نمایش به نوعی متناقض با موضوع نوستالژی است و عینا پخش کردن موزیک فیلم ها نمی توانست اتفاق خوبی باشد و به نظر من اجرایش بسیار شیوه دم دستی بود. «مداربسته» چون خیلی با فرم درگیر بود من سرتمرین ها حاضر می شدم و صدای بچه ها را ضبط و روی آنها کار می کردم. موسیقی که در حال حاضر ساخته شده یک کار سه بعدی است. دلیل این کار هم این بود که قصد داشتیم موسیقی مخاطب و بازیگران را موسیقی دربربگیرد. وجود تلویزیون و ال سی دی ها در اجرا هم در ساخت موسیقی موثر بود و همین موضوع مرا به این سمت کشاند که سراغ موسیقی الکترونیک بروم.

این هنرمند جوان در پایان گفت: در فضای فعلی که خیلی بازاری و سرمایه زده است  تئاتر مستقل کار کردن با بازیگران غیرسوپراستار سخت است و جرات می خواهد و خانم طبسی نژاد این جرات را داشت و ما هم حمایتش کردیم.

نمایش «مداربسته» هر شب ساعت ۱۸:۳۰ در تئاتر مستقل تهران اجرا می شود.