مخاطبان مباحث معارفی و انقلاب اسلامی رشد پیدا کرده اند

خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: در سال های اخیر شاهد فعالیت های خوب و مؤثر ناشران ارزشی هستیم. از جمله ناشران فعال ارزشی، دفتر نشر معارف، وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاههاست؛ از تولید کتاب های مفید و مورد نیاز، چاپ آثار شخصیت های برجسته، راه اندازی ۳۰ فروشگاه پاتوق کتاب در ۲۶ مرکز استان، راه اندازی مسابقات ملی کتابخوانی مانند پنج دوره جشنواره روشنا و پویش مطالعاتی، نرم افزارهای اندروید گنجینه و پاتوق کتاب (شامل کتابهای نشر) و... .

در این راستا گفتگویی داشتیم با یاسر عسگری، کارشناس کتاب دفتر نشر معارف و عضو دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی که در ادامه از نظرتان می گذرد؛

*برای شروع ابتدا از تاریخ و سوابق نشر معارف بگویید و اینکه از چه سالی تأسیس شد؟

چند سال پس از تأسیس و تمرکز تشکیلاتی دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، ساماندهی اساتید گروههای معارف دانشگاهها و همچنین وظیفه تأمین محتوای دروس معارف اسلامی دانشجویان، طی مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به دفتر نهاد محول شد. لذا واحد معاونت امور اساتید و گروههای معارف به عنوان مهمترین و مؤثرترین معاونت این تشکیلات تازه تأسیس اقدام چاپ کتابهای درسی و کمک درسی و تأمین منابع برای اساتید گروههای معارف برآمد.

در سالهای ۱۳۷۵، ۱۳۷۶، ۱۳۷۷ کتابهای ارزشمندی در حوزه معارف اسلامی، تاریخ اسلام کلام جدید و انقلاب اسلامی تهیه و تدوین و با نشان «معاونت امور اساتید و گروههای معارف» منتشر شد. از جمله انتشار کتابهایی از علی شیروانی، علیرضا امینی، حمید پارسانیا، مصطفی ملکوتیان، محمدرضا زیبایی نژاد، محسن جوادی و... پس از کسب تجربیات جدید و ضرورت تمرکز فعالیتهای نشر مکتوب در این زمینه، در سال ۱۳۷۹ دفتر نشر معارف با همین نام و پسوند «وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه¬ها» مجوز فعالیت گرفت.

نخستین مدیر نشر هم آقای عباس قاسمیان، از فضلای درس خارج حوزه علمیه و از کارشناسان موسسه امام خمینی(ره) بود و از لحاظ تحصیلات دانشگاهی، فارغ‌ التحصیل کارشناسی ارشد اقتصاد بود. البته هم اکنون هم در واحد محتوا و ارزیابی کتابها در خدمت ایشان هستیم. 

نشر طی سالهای اولیه، ارتباطات خوبی با اساتید و فضلای حوزه عملیه قم برقرار کرد. شاید بتوان گفت در دوره اول از پتانسیل اکثر اساتید و صاحب نظران فعلی ـ که هر کدام‌شان الآن اسم و رسم و جایگاهی دارند ـ در نشر معارف یا مجموعه نهاد رهبری استفاده می شد. اساتید شاخصی که آن زمانها در دفتر نهاد یا حتی نشر معارف همکاری میکردند می توان احمد واعظی، حمید پارسانیا، سید عباس نبوی، علیرضا امینی، محسن قمی، حمید پارسانیا، محمدرضا زیبایی نژاد، محسن جوادی، علی شیروانی، یعقوب جعفری، عباسعلی عمید زنجانی، دکتر منوچهر محمدی، دکتر مصطفی ملکوتیان و... نام برد که بعدها هر کدام چهره و شناخته شده تر شدند و در مراکز تحقیقاتی و فکری یا فرهنگی و حتی سیاسی مدیر یا نقش آفرین شدند و در مراکزی مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، معاونت وزارت امور خارجه، رئیس دانشگاه تهران، معاونت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و... فعالیت داشتند.

نشر معارف فعالیت های خویش را ادامه می داد و تجربیات جدیدی را کسب می کرد. در دوره مدیریت حجت الاسلام سید محمدرضا فقیهی که مدتها معاون فرهنگی نهاد بود و هم اکنون رئیس ستاد عمره و عتبات دانشگاهیان استـ در تولید کتابهای ارزشی و مؤثر و توزیع کتب مراکز و ناشران جبهه فرهنگی انقلاب  اقدامات خوبی را شروع کرد، خصوصاً در عرصه تهیه و توزیع محصولات مختلف شاهد تحولات جدی و ارزشمندی در نشر معارف بودیم و فروشگاههای قم و تهران شکل و شمایل به روز و جذابی را پیدا کردند که لازم است از فعالیت ها، تلاش‌ ها و ابتکارات آقای مهدی فقیهینژاد (مدیر تولید و توزیع وقت نشر) در زمینه توزیع محصولات فرهنگی جبهه انقلاب یاد کنیم؛ چراکه ایشان در آن مقطع زمانی به همراه برخی دوستان و فعالان انتشارات سوره مهر، عَلَمی را برداشت که کمتر کسی به مقوله توزیع محصولات جبهه فرهنگی انقلاب می پرداخت. 

اما الآن در مرحله ای به سر می بریم که نقطه اوج فعالیت های گسترده نشر معارف است و آغازگر تحولات اخیر نشر معارف، دوره مدیریت آقای مسعود پیرمرادیان است و طی پنج سال اخیر تحولات بزرگی را پشت سر گذاشت. در این دوره نشر معارف، فعالیت ها را گسترش و توسعه داد و تجربیات جدید و ابتکارات فراوانی را تجربه کرد و هم اکنون به جایگاهی رسیده است که اساتید مختلف، از جای جای کشور، تمایل دارند که آثارشان را در نشر معارف چاپ و یا توزیع کنند. بدون تعارف و اغراق می توان ادعا کرد که اوج فعالیت های نشر معارف در همین دوره آغاز شده و در این دوره اتفاقات بسیار ارزشمندی روی داد که نشر معارف به عنوان ناشر بسیار فعال، برجسته و شاخص جبهه فرهنگی انقلابی درآید. در عرصه توزیع هم با راه اندازی ۳۰ فروشگاه با نام تجاری «پاتوق کتاب» در ۲۶ مرکز استان و برپایی شش دوره پویش مطالعاتی یا جشنواره کتابخوانی روشنا، بسیار موفق و چشمگیر عمل کند. در حال حاضر نشر معارف در ۴ مرکز استان یعنی شهرهای سمنان، زاهدان، سنندج و همدان نمایندگی ندارد و در استانهای دیگر شعبه و نمایندگی دارد.

طبیعتاً با توجه به نو بودن تجربیات نشر معارف و گستره زیاد فعالیت های آن و عدم ثبت و انتقال تجربیات فروشگاههای بزرگ کتاب در ایران، قطعاً با کم و کاستیهایی مواجه هستیم یا شاهد ضعف هایی بودیم که امیدواریم این نقاط ضعف و کاستیها رفع شود و شاهد تقویت نقاط قوت آن باشیم. 

سال گذشته نشر معارف توانست «ناشر شایسته تقدیر کتاب سال حوزه» و «ناشر برتر جشنواره مرآت در حوزه سبک زندگی» را کسب کند و بعضی از کتاب هایش توانستند برگزیدۀ جشنواره ها شوند؛ مثلاً کتاب دو جلدی «در جستجوی علوم انسانی اسلامی» نوشته دکتر خسروپناه، کاندیدای کتاب جمهوری اسلامی ایران در حوزه علوم اجتماعی و انسانی در سال گذشته بود. کتاب «اسلام رحمانی؛ تحلیلی بر مبانی و مولفه ها» هم در هجدهمین دوره کتاب سال حوزه در هفته پیش، کتاب شایسته تحسین شد. کتاب «یازده» (خاطرات اسارت دکتر چلداوی) کاندیدای کتاب سال مقاومت در سال گذشته بوده است.

کتاب «اخلاق علم»، کتاب شایسته تقدیر هجدهمین دوره کتاب فصل جمهوری اسلامی در سال ۱۳۹۲شده است. کتاب «باورها و آموزه های مهدویت» و «نگاهی دیگر به تاریخ در قرآن» کتاب شایسته تقدیر جشنواره کتاب حوزه در سال گذشته شدند. کتاب «انسان در اسلام» حجت ‌الاسلام دکتر پارسانیا هم در سال گذشته کتاب برتر علوم انسانی از سوی شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی سراسر کشور شناخته شد. کتاب «تشیع در تاریخ» نوشته دکتر احمدرضا خضری برگزیده همایش دوسالانه کتاب «دین و پژوهش های برتر» (از سوی سازمان تبلیغات اسلامی) در سال ۱۳۹۳ شد. کتاب «پرسش و پاسخ¬های دانشجویی: اعتکاف» در سومین دوره جشنواره سراسری «اعتکاف» کتاب برتر انتخاب شد و نویسنده‌اش از آیت الله مکارم شیرازی جایزه گرفت.

*از فعالیت های واحد تأمین محتوا و چگونگی شکل گیری آن بر ایمان بگویید.

همان طوری که بیان شد نشر معارف فعالیت های رو به رشدی در زمینه مختلف تولید، توزیع و فضای مجازی آغاز کرده بود و طبیعی بود که نیاز به واحدی مشخص برای تحقق اهداف نهاد و نشر معارف در حوزه تولید کتابهای ارزشمند و مورد نیاز جامعه، به ویژه دانشجویان و جوانان بود. لذا به صورت رسمی این واحد در خرداد ۱۳۹۲ شکل گرفت. لذا نشر معارف با شکلگیری این واحد تلاش کرد تا در انتخاب و گزینش و ارزیابی کتابها متمرکزتر اقدام کند و بدین صورت تلاشها برای جذب آثار ارزشمند، موضوعات مورد نیاز جامعه و همچنین چاپ آثار اساتید و شخصیت های برجسته آغاز شد.

اگرچه در سالهای گذشته نیز آثار خوب و ارزشمندی چاپ شده بود، ولی با تشکیل این واحد، فرآیند چاپ و جذب آثار مورد نیاز و تعامل با نویسندگان برجسته تسریع شد.
نشر معارف هماکنون به صورت هیأت مدیره ای اداره می شود که در رأس آن رئیس نهاد رهبری در دانشگاه‌ها، معاونان بخش های مختلف نهاد و رؤسای پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی و دانشگاه معارف اسلامی و برخی مشاوران رئیس نهاد است. استاد رحیم پور ازغدی، حجت الاسلام علیرضا پناهیان و حجت الاسلام علیرضا مستشاری به عنوان مشاوان رئیس نهاد از اعضای هیأت مدیره نشر معارف هستند.

طبق مصوبه هیأت مدیره، نشر معارف علاوه بر چاپ آثاری که خودش جذب می کند یا سفارش می دهد، آثار مکتوب همه معاونت ها و بخش های دیگر نهاد مرکز را نیز چاپ میکند؛ یعنی موظف است در این زمینه فعالیت کند. لذا مشاهده می کنید که آثار مکتوب «دانشگاه معارف اسلامی» قم و «پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی» تهران نیز از طریق نشر معارف منتشر می شوند یا مجموعه «پرسشها و پاسخهای دانشجویی» (از اداره مشاوره نهاد) و آثار و محصولات «ستاد عمره و عتبات دانشگاهیان» که جمع این واحدها در طی آمار سه سال اخیر، حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد کتاب های نشر را شامل می شوند. مثلاً در سال گذشته (۱۳۹۴) از ۱۴۳ کتاب چاپ اولی، ۸۷ کتاب مربوط به واحد تأمین محتوا بود و بقیه اش مربوط به بخش های دیگر نهاد.

*اگر بخواهید از کارهای ارزشمند در دوران‌ های پیش نشر معارف نام ببرید چه کتاب‌ها یا مجموعه ‌هایی را نام می‌برید

البته لازم به ذکر است که یادی بکنم از کتابها و مجموعه های ارزشمندی که قبلاً در نشر معارف منتشر شده است خصوصاً از سالهای ۸۵ تا ۸۹: مجموعه پرسش و پاسخ های دانشجویی، که تاکنون ۶۵ جلد از آن منتشر شده، مجموعه ۶ جلدی «نکته های ناب» (گزیده موضوعی بیانات رهبر معظم انقلاب) و مجموعه سه جلدی «در محضر روح‌ الله»، هر دو به همت دکتر قدوسی ‌زاده، مجموعه ۱۰ جلدی «فمنیسم در ترازوی نقد» و آثار انتقادی در نقد فمنیسم و بحران های اجتماعی و خانوادگی در کشورهای غربی و از زبان خود غربیها یا فمنیست هایی که بعداً از فمنیسم برگشتند یا نظرات فمینیستی خویش را تعدیل کردند.

خوشبختانه در سالهای اخیر هم سه چهار جلد جدید به این مجموعه اضافه شده است و تعداد کتب انتقادی در زمینه فمنیسم و  سبک زندگی غربی به ۲۰ جلد رسیده است. در این خصوص باید به صورت ویژه تشکر بکنم از سرکار خانم زهرا آیت ‌اللهی و خانم دکتر نیره قوی که هر دو از مسئولان یا مشاوران امور بانوان رئیس نهاد هستند. دانشگاه معارف اسلامی یا پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی نهاد هم بعضاً کتاب های خوبی برای نخبگان یا دانشجویان منتشر کرده است که بعضاً با استقبال مخاطبان هم مواجه شدند. 

مجموعه ۵ جلدی «روایت تفکر، تمدن و تاریخ» هم از جمله مجموعه هایی هست که با استقبال فراوان مخاطبان مواجه شد و اخیراً چاپ سوم برخی مجلدات آن نیز منتشر شده است. در این کتاب به زبان ساده، تاریخ تمدن جهان، اسلام و ایران بیان می شود. شاید بتوان گفت یکی از بهترین منابع عمومی و مقدماتی در خصوص مطالعات تاریخ تمدن و غرب شناسی همین مجموعه است. کتاب «یوسرائیل و صهیوناکراسی» هم از آقای سید هاشم میرلوحی از کتب ارزشمند در حوزه صهیونیسم شناسی است. در حال حاضر همین مجموعه ها به ذهن بنده می رسد. امیدوارم که کتاب یا مجموعه خوب دیگری را فراموش نکرده باشم.

*بعد از حضور و پذیرش مسئولیت در واحد تأمین محتوا چه کردید؟

بعد از پذیرش مسئولیت بنده و اعتمادی که به بنده شد، چند ماه اول به تأمل و مشورت و همفکری با اساتید و نویسندگان صرف شد. خوشبختانه پیش از این مسئولیت، به مدت یک سال در نشر معارف حضور داشتم و تا حد زیادی با همکاران و توان و پتانسیل مجموعه آگاهی و شناخت داشتم. بعد از آن هم کم و بیش با مجموعه در ارتباط بودم. شاید بتوان گفت سال ۱۳۹۲، سال ارتباطات و رایزنی با مراکز و شخصیتهای مختلف بود؛ برای همکاری، جذب کتاب، سفارش کتاب، شناساندن ظرفیتهای نشر معارف. چه در قم، چه در تهران، چه در مشهد و بقیه شهرها و شهرستانها. شاید بتوان گفت سراغ اکثر اساتید و گروهها در قم رفتیم. از سویی خیلی از مراکز و شخصیت ها را غیرحضوری یا با واسطه پیگیری کردیم. 

از سویی شناسایی و تحلیل موضوعاتی که نشر معارف در آن‌ها کتاب تولید کرده بود و خصوصاً موضوعاتی که مورد نیاز جامعه دانشگاهی (خصوصاً دانشجویان و جوانان) و حتی نیاز جامعه انقلابی هست، ولی در آن ورود پیدا نکرده بود؛ شناسایی خلأهای موضوعی در آثار دفتر نشر معارف یا موضوعات زمین مانده، مثلاً جنبش دانشجویی، تاریخ معاصر و جریان شناسی پس از پیروزی انقلاب، هنر و ادبیات انقلاب، حوزه مسایل جهان اسلام و بین الملل، تحول در علوم انسانی و جنبش نرم ‌افزاری، تقویت فرهنگ عمومی، غرب شناسی و نقد مدرنیته، شناخت تجربیات و ابتکارات ارزشمند جهانی، ترجمه آثار ارزشمند و... مهارتهای کاربردی و افزایش توان‌های جانبی دانشجویان و جوانان و مخاطبان و...

از سویی هم تسریع در فرآیند چاپ کتابها در نشر. چرا که تسریع در فرآیند چاپ کتاب ها هم خودش یک تبلیغ بسیار خوب برای نشر خواهد بود. تجربه حضور در مراکز تحقیقاتی و آشنایی با فرآیندهای زمان بَر کتاب در چاپ و نشر باعث شده بود که خیلی از نویسندگان از چاپ به موقع آثار خود ناامید شوند یا احساس کنند آثارشان در زمان مورد نیاز خودش دیده نخواهد شد و لذا انگیزه خودشان را از دست میدادند... البته این تسریع در قالب کتابها صورت گرفت و موارد بسیاری بودند که ما توانستیم به تعهدات خودمان به موقع عمل کنیم. البته بدقولی ما هم به عوامل مختلفی برمی گشت، از جمله حجم بالای تعهدات، شلوغی کارها، ضعف ها و کاستی ها در برخی ساختارهای اجرایی، توان مالی نشر در مقاطع خاصی از سال و توانمندی های فنی و گرافیکی نشر معارف. اما با همه مشکلات و نواقصی که داشتیم به نسبت دیگر ناشران توانستیم فرآیند چاپ را خیلی کوتاه کنیم و سرعت فراوانی به چاپ کتاب های خودمان بدهیم...

همین عملکرد مثبت و سرعت بالای کارها، تبلیغ خیلی خوبی برای ما شد و رجوع نویسندگان و اساتید برجسته به نشر معارف بسیار فراوان شد. در فضای کلی نشر کشور معتقدم که در عرصه تولید، ضعیف و کم کار هستیم، با اینکه پول و امکانات و بودجه هست، ولی به درستی و به هنگام مدیریت نمی ‌شود و صرف تولید کتاب‌های ارزشمند و مفید و ماندگار نمی‌شود. به کارهای معمولی بسنده می کنیم و انتظارهای خاص داریم. از سویی دیگر خیلی زود می خواهیم به نتیجه برسیم. همه این عوامل دست به دست هم می دهد که وضعیت مطلوبی در بازار نشر و کتاب کشور نداشته باشیم. 

*استقبال اساتید و شخصیت ها از پیشنهادات شما برای چاپ آثارشان در نشر معارف چه بود؟ استقبال کردند، نکردند؟

استقبال اساتید متفاوت بود. در اوایل کار، برخی اساتید خوب استقبال کردند. شرط و شروط خاصی نداشتند. نفس اینکه کتاب شان چاپ میشد برایشان ارزشمند بود و زیاد درگیر اسم و رسم ناشر نبودند. این اساتید از پیشنهاد ما استقبال کردند و ما هم کتابهای زیادی از این دست اساتید منتشر کردیم؛ از برخی چهار تا، پنج تا و حتی تا هفت کتاب منتشر کردیم. اساتیدی که بدون تأمل به خود نشر یا به عنوان اینکه وابسته به نهاد هستند یا حتی شاید به نشر اعتماد کردند. دسته دوم اساتیدی بودند که بعد از مدت کوتاهی تأمل، استقبال کردند. حداقل تا حدی بازار کتاب و توزیع را میشناختند و خبر داشتند که اوضاع چاپ نشر و توزیع چندان جالب نیست.

برخی دیگر از اساتید بعد از سه چهار ماه از پیشنهادمان، تک و تک آثارشان را ارسال کردند. شاید به خاطر اینکه می-خواستند مباحثشان را نهایی و آماده انتشار بکنند. دسته سوم اساتیدی بودند که علیرغم درخواست های مکرر ما، از پیشنهادات مان استقبال نکردند. بعد از یک سال و نیم تا دو سال بعد، خودشان درخواست چاپ و نشر آثارشان را دادند. دلایل مختلفی دارد. شاید یک دلیل شان این بود که مشکلات وضعیت کلان نشر کتاب و توزیع را عیان و آشکار دیدند و از دیگر ناشران ناامید شدند یا به اصطلاح سرشان به سنگ خورده بود. اینها نوعاً چهره های رسانه ای و مشهور بودند.

طبیعی است که خود ما در نشر معارف هم چندان از آثار این اساتید استقبال نکنیم؛ هم به دلیل شرایط و مشکلات فعلی بازار و هم اینکه طی دو سال گذشته تعهدات فراوانی به نویسندگان مختلف داده بودیم و نمی توانستیم تعهدات جدید را بپذیریم. خلاصه اینکه ما در شرایط مالی بسیار خوب و فراغت بال به آنها پیشنهاد دادیم، ولی آنها با تأخیر دو سه ساله و حتی بیشتر، در بدترین اوضاع و شرایط مالی نشر (هم نشر معارف و هم بقیه ناشران) و شلوغی کارها به ما رجوع کردند. طبیعتاً نمی توانستیم آنطور که باید و شاید کارهایشان را با سرعت انجام دهیم.

*از کارهای خوبی که در این دو سه سال اخیر شاهد بودیم معرفی چهرههای جدید و نویسندگان و چاپ مجموعه آثار یک سری از شخصیت ها و اساتید بود.

بله، خوشبختانه خداوند توفیق داد که در این مسیر گام برداریم. از بخش دوم سئوال شروع کنیم...
یکی از ایده هایی که از همان زمان بدو پذیرش مسئولیت، در نظر داشتیم و تجربیات خود متمرکز بودن آثار نویسندگان را دیده بودیم (چه نویسندگان حوزوی در بوستان کتاب قم و چه نویسندگان دانشگاهی در ناشران دانشگاهی یا عمومی) و هم دسترسی آسان و علاقه مندی مخاطبان به مجموعه آثار شخصیتها و اساتید و ده-ها حُسن دیگر باعث شد که چنین ایدهای را در نشر برنامه ریزی کنیم و حتی از نویسندگانی که قبلاً نشر معارف با آنها کار می کرد، خواستیم یا سفارش کار دادیم و در برخی موضوعات اعلام نیاز کردیم  تا بتوانیم مجموعه خوبی از آثار از ایشان منتشر کنیم. 

قبل از حضور بنده رایزنی هایی برای جذب آثار برخی اساتید و نویسندگان و مجموعه ‌ها صورت گرفته بود که ارزشمند بود و ما هم سعی کردیم روال چاپ آثار آنها را سرعت ببخشیم و تنوع موضوعات را بیشتر کنیم، مثل آقای شهریار زرشناس و حجت ‌الاسلام حسین سیدی؛ یعنی قبل از حضورم با این اساتید صحبتهایی شده بود ولی عملاً کتابی از آنها چاپ نشد. لذا در این دوره کار چاپ آثار آنها سرعت بیشتری پیدا کرد و آثار متنوعی از آنها چاپ شد. از آقای زرشناس ـ که جزو نویسندگان خوب و منتقدان ارزشمند حوزه فرهنگی و فکری و اساتید حوزه غرب‌شناسی هستند ـ طی این سه سال و نیم حدود ۱۸ کتاب منتشر شده است و دو سه جلد دیگر هم در دست آماده‌سازی یا چاپ داریم مانند جلد دوم «نقد حال» یا دو کتاب «نقد و بررسی آثار محمود دولت آبادی و رضا براهنی» و نقد و بررسی آثار دیگر نویسندگان برجسته ایرانی هم در دست تألیف است. 

حجت ‌الاسلام سیدی هم که از فضلای خوش ذوق و هنرمند حوزه علمیه قم است، مجموعه شش جلدی «روایت بهار» را درباره سیره و سخنان شش معصوم اول(ع) آماده کرده بودند که در زمینه آشنایی با سبک زندگی یا سیره معصومین(ع) کتابهای بسیار ارزشمندی هستند. ایشان که نویسنده و مترجمی خوش فکر و خوش قلم و دارای روحیه لطیفی هستند، زحمت نگارش این مجموعه را سال¬های گذشته کشیده بودند که با تأخیر در چاپ از سوی ناشران قبلی و حتی خود نشر معارف مواجه شده بود که برخی مشکلات و موانع آن هم مرتفع شد و به چاپ رسید. عناوین این مجموعه «روایت بهار» نام دارند که شش جلد آن عبارتند از: «همنام گلهای بهاری»، «امیرگلها»، «خاطر نازک گل»، «غنچه دلتنگ»، «یک غنچه، صد زخم» و «نیلوفر نیایش». گفتنی است دو کتاب «همنام گلهای بهاری» و «امیر گلها» پیش از این یک بار منتشر شده بودند و با استقبال مخاطبان هم مواجه شده بودند. کتاب «همنام گلهای بهاری» ایشان مورد تحسین رهبر معظم انقلاب قرار گرفته بود و «امیر گلها» هم کاندیدای کتاب سال ولایت بود.

علاوه بر این ایشان یک مجموعه ۵ جلدی ترجمه آثار کمالالسید، نویسنده برجسته و ادیب معاصر عراقی را برای نشرمعارف آوردهاند درباره زندگی و زمانه معصومین(ع). این کتابها پیش از این منتشر شده بودند و خوشبختانه با استقبال نسبی خوبی هم مواجه شد: «باران و کویر»، «ششمین باغبان اندیشه»، «هفتمین فصل شکفتن»، «نغمه ای در روزگار گرگها» (به ترتیب درباره زندگی و زمانه امام باقر(ع)، امام صادق(ع)، امام موسی کاظم(ع) و امام جواد(ع)) و «سوار سبزپوش آرزوها» (درباره زندگی و زمانه امام هادی، امام حسن عسکری و امام زمان(عج)) و همچنین کتابچه «دو قطره و اقیانوس» (ترجمه دو خطبه بی ‌الف و بی‌ نقطه امام علی(ع))، یعنی جمعاً ۱۲ کتاب تألیف و ترجمه از جناب آقای سیدی منتشر شد. کتابهای کمال السید در غالب جشنواره‌های ادبیات دینی، خصوصاً در کتاب سال حوزه، صاحب مقام بودند و تحسین اهل علم و فضل را برانگیخته بودند. البته خود آقای سیدی هم شخصیت فاضل و ارزشمندی هست که متأسفانه در کشور ما قدر امثال ایشان دانسته نمی‌شود و استفاده بهینه از ایشان و امثال ایشان نمی‌شود. اخیراً هم دو کتاب داستانی ترجمه ای از ایشان، به نام های «حکایت های هدهد» و «چند روز پُرهیجان» نیز منتشر شده است.

شخصیت دیگر آیت الله محسن اراکی بود. از مدتها قبل، آیت الله اراکی را می شناختم. از اساتید نواندیش و صاحب نظر فقه سیاسی و صاحب نظر با رویکرد جهان اسلامی بودند و حتی در سالهای ۸۹ و ۹۰ هم پیشنهاداتی به دفتر ایشان برای چاپ آثار مکتوب ایشان داده بودم؛ خصوصاً آثاری عمومی و جوان پسند که در زمان ریاست مرکز اسلامی انگلیس از ایشان در لندن چاپ شده بود. ابتدا دو کتاب «امامت در قرآن» و «اصول عرفان ناب اسلامی در معارف سجادی(ع)» از ایشان در نشر معارف منتشر شد و بعد از آن از سوی رهبر معظم انقلاب، به عنوان دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی انتخاب شدند.

این همکاری بعد از مسئولیت مجمع تقریب ایشان با دفتر ایشان ادامه یافت و تاکنون منجر به چاپ ۹ جلد از آثار ایشان در نشر معارف شد. «فقه نظام سیاسی اسلام» (دو جلد)، «نظریه شناخت»، «گفتمان بیداری» (مجموعه گفتگوها)، «داستان انسان نخستین»، «کاوش هایی در مبانی نظری حکومت دینی»، «نگاهی نو به رسالت و امامت در قرآن کریم»، «گفتگوی دو مذهب» و «در مکتب پدر» از ایشان چاپ شده است. امیدواریم که هر چه زودتر مباحث فقه فرهنگ، فقه عمران و شهرسازی، فقه ارتباطات و... تدوین و نهایی شود تا بتوانیم با نشر این آثار، قدم های ارزشمندی در زمینه تحقق دغدغه‌ های رهبر معظم درباره فقه حکومتی و فقه پویا برداریم.

استاد محمدهادی یوسفی غروی هم از جمله اساتید برجسته حوزه علمیه قم و از مفاخر کشورمان در حوزه تاریخ اسلام است که نشر معارف در دوره اخیر چهار کتاب از ایشان منتشر کرده است. «تاریخ زندگانی پیامبر اعظم(ص)»، «کلیات تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی»، «علوم قرآنی» و «آشنایی با منابع تاریخ اسلام و تشیع و روش نقد اخبار». هم اکنون هم مجموعه گفتارها و گفتگوی تاریخی ایشان در دو مجلد در مرحله آماده سازی و چاپ است.

دکتر محمدصادق کوشکی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و از کارشناسان و اساتید ارزشی و منتقدان سیاسی انقلابی از دیگر شخصیت هایی است که نشر تاکنون ۵ جلد از کتاب ایشان منتشر کرده است: «هویت و الگو»، «سبک زندگی به روایت انقلاب اسلامی»، «گامی به سوی سبک زندگی اسلامی: دفتر اول: انتخاب همسر»، «جستارهایی در مبانی سیاست مطلوب در قرآن کریم» و «انصارالله در یمن: از تأسیس تا تثبیت». البته کتاب‌هایی درباره «امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی» و «دانشگاه و جنبش دانشجویی» آماده شده است که مراحل اولیه تدوین و بازنویسی را توسط نویسنده طی میکند.

شخصیت دیگر دکتر یعقوب توکلی، تاریخ نگار است. ایشان از اساتید دانشگاه معارف اسلامی است که در زمینه تاریخ معاصر و انقلاب، جریان‌شناسی تاریخی و مسائل جهان اسلام صاحب نظر است و طی سالهای اخیر چهره شناخته شدهتری برای عموم شده است. خصوصاً از طریق حضور پُررنگش در برنامههای مختلف تاریخی شبکه اول یا شبکه چهارم سیما. در برنامه «هنگام درنگ»، تحلیلهای تاریخی پس از پخش سریال «کلاه پهلوی» و «معمای شاه» و میزگردش با اساتیدی چون دکتر موسی حقانی و خسرو معتضد و... را بارها دیده ایم. نشر معارف پیش از این کتاب «راز درخت سیب» را از ایشان منتشر کرده بود؛ کتابی که مورد توجه رهبر معظم انقلاب اسلامی هم قرار گرفته بود و ایشان نکاتی را در خصوص اصلاح و بهبودی کتاب مرقوم فرمودند. نشر طی این مدت سه سال، شش کتاب دیگر از ایشان منتشر کرده است: «جستارهایی در تاریخ نگاری معاصر ایران»، «امام خمینی(ره)؛ مردی در انتهای افق»، جلد اول «شخصیت شناسی تاریخ معاصر ایران»، «نگرشی بر جریان‌های تاریخ نگاری معاصر ایران»، «سرچشمه» (درباره شهید بهشتی) و «شوق استاد» (خاطرات از شهید مطهری) و...

دو کتاب تاریخی از استاد مسعود رضایی‌شریف آبادی، از تاریخ پژوهان برجسته معاصر و معاون وقت دفتر مطالعات و تدوین تاریخ معاصر ایران منتشر کردیم به نام «سیاست و تاریخ معاصر ایران» و «سیاست نامه». 

البته در حوزه تاریخ معاصر مجموعه مباحث استاد قاسم تبریزی، تاریخ نگار برجسته انقلاب را هم گردآوری و تدوین کرده ایم که در مراحل آماده سازی به سر می‌برد و انشاءالله در ۵ جلد منتشر می‌شود. 

البته ما به اساتید تاریخی مذکور و دیگر اساتید و محققان هم سفارش هایی در زمینه‌ های مختلف تاریخ معاصر داده‌ایم که هنوز به سرانجام نرسیده است؛ مانند زندگی و زمانه رضاشاه، زندگی و زمانه محمدرضا شاه، کتاب جامع مشروطیت، جریان های سیاسی و فرهنگی فعال پس از انقلاب، کتابهای مستقل و مجزا درباره دولت‌های پس از انقلاب با محوریت زمانه رویکردها سیاست و عملکرد ریاست جمهوری‌های جمهوری اسلامی ایران حوادث و مقاطع حساس کشور مانند جنگ تحمیلی، عزل آیت الله منتظری، واقعه کوی دانشگاه سال ۷۸، فتنه ۸۸ و...

رویکرد بعدی ما توجه به نویسندگان شهرستانی و تمرکززدایی از قم و تهران بوده است. اساتیدی که ظرفیت و قابلیت داشتند، ولی بنا به دلایلی در شهرستانها مستقر شدند، مانند حجت الاسلام والمسلمین دکتر عباس نیکزاد که از اساتید برجسته و شناخته شده در محافل دانشگاهی و حوزوی استان مازندران است. شخصیت دیگر آیت الله سیدعلی شفیعی، نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان بود که چند کتاب از مباحث ایشان آماده انتشار شد، ولی به خاطر اوضاع مالی موقتاً متوقف شد. همچنین آثار و مباحث حجت الاسلام نظافت و حجت الاسلام روح از اساتید حوزه علمیه مشهد گردآوری و پیاده شد، ولی به خاطر مشکلات مالی، به سرانجام نرسید و فعلاً موقتاً کنار گذاشته شد. 

یک بخش دیگر رویکردمان، بحث ترجمه بود؛ هم از انگلیسی به فارسی و هم از عربی به فارسی. در ترجمه ها به ویژه از عربی به فارسی سعی داشتیم که مجموعه آثار اساتید و علمای انقلابی و همسو را نیز ترجمه کنیم. ترجمه شش جلد از آثار علامه عبدالهادی الفضلی(ره) عربستان. ترجمه سه جلد از آثار آیت الله سید کاظم حائری عراق، ترجمه سه جلد از آثار علامه جعفر مرتضی عاملی، ترجمه سه جلد از آثار آیت الله عفیف نابلسی لبنان، ترجمه آثار استاد عبدالوهاب حسین (رهبر انقلاب بحرین) در ۳ جلد، ترجمه مجموعه آثار شیخ عیسی قاسم (رهبر شیعیان بحرین) در ۴ جلد،  ترجمه برخی آثار آیت الله سید عبدالله الغریفی بحرین و...

خوشبختانه چاپ آثار و شخصیتهای برجسته و دیگر مزیتهای چاپ کتاب در نشر معارف مانند شبکه توزیع قوی و دارا بودن ۳۰ مرکز توزیع کتاب در سراسر کشور با نام تجاری «پاتوق کتاب»، برگزاری مسابقات کتابخوانی کشوری با عنوان «روشنا» و «پویش مطالعاتی» و حتی اعتبار نهاد رهبری در دانشگاهها و... باعث شد که اساتید دیگری هم تمایل به نشر آثارشان در نشر معارف داشته باشند که از جمله اینها می توان آیت الله حائری شیرازی، آیت الله تحریری، حجت الاسلام والمسلمین دکتر خسروپناه و وصی مرحوم محمود گلابدره‌ای و... را نام برد که قرار است دفتر نشر معارف، آثارشان را منتشر کند. همچنین خانواده شهید دکتر دیالمه، هم مجموعه گفتارهای شهید را در اختیار نشر قرار داده است که هم اکنون ۴ جلد آن منتشر شده است و به زودی بقیه مجلداتش ـ شاید در بیش از ۲۰ جلد ـ منتشر خواهد شد.

*اگر نکاتی درباره رویکردها و سیاست های کلان نشر معارف دارید بفرمایید.

سیاست ما در نشر معارف، ایجاد روحیه متعهدانه، انتقادی و انقلابی در مخاطبان ماست؛ چون اگر احساس مسئولیت نکنند و به مسائل مختلف بی تفاوت باشند، یا برآورد و تحلیل درستی از وقایع و اتفاقات و سیاست ها و جریانات نداشته باشند، انتظار پیشرویی و پیشتازی از آنها نابجاست. نمی توانیم انتظاراتی از مجموعه جوان و دانشجویی داشته باشیم، اما مقدماتش را آماده نکنیم. ما همواره از «ایجاد تمدن اسلامی»، «جوانو جامعه انقلابی»، «صدور انقلاب»، «دیپلماسی عمومی»، «تعامل سازنده با جهان و نقش آفرینی در تحولات جهانی»، «برقراری نظام عادلانه جهانی»، «زمینه سازی برای ظهور حضرت حجت(عج)» و... سخن می گوییم، اما به ملزومات و پیشنیازهای آن کمتر توجه می کنیم: بنیه معرفتی بالا، داشتن مهارت های ارتباطی بالا، داشتن نگاه جهانی، داشتن دانش و بینش جهانی، داشتن ارتباطات جهانی و داشتن برنامه های جهانی و... ما داریم برای مخاطبان جوان و دانشجو مقدمات اولیه را آماده می کنیم تا به کمک به بقیه نهادهای فرهنگی و آموزشی، به آن مطلوب انتظارات برسیم.

یک مسأله مهم در اتخاذ رویکردهای اخیر، افزایش سطح مطالبات و انتظارات مخاطبان و اساتید از خود نشر معارف و نهاد رهبری در دانشگاههاست. مطالبات این دوره و زمانه مخاطبان و دانشجویان و اساتید از نشر و دیگر نهادهای انقلابی با مطالبات پنج سال پیش یا ده سال پیش فرق می‌کند. اگر ما دغدغه مان این است که در فضای فرهنگی، فکری و سیاسی کشور حرفی برای گفتن داشته باشیم نمی توانیم به مطالبات و انتظارات مخاطبان بی ‌توجه باشیم و فقط در همان حوزه معارف اسلامی ـ با همان شیوه ها و قالب ها ـ محدود بمانیم. اگرچه همان دغدغه‌ ها و ترویج معارف اسلامی را داریم، سعی می کنیم با ابتکار عمل هایی، آنها را بهتر، گسترده ‌تر و جذاب ‌تر و همه فهم تر ارائه بدهیم، اما بسنده کردن به آن موضوعات خاص، به نظرم در این دوره و زمانه جالب نیست؛ چون دانشجویان و جوانان از ما انتظارات زیادی از نشر و نهاد رهبری در دانشگاهها دارند.

ما نمی توانیم از پاسخ به مطالبات و انتظارات مخاطبانمان طفره برویم و بگوییم ما فقط پاسخگوی سئوالات و شبهات دینی هستیم. نشر معارف و نهاد رهبری در دانشگاهها، مثل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، پاسدار ارزشهای اسلامی و انقلابی در دانشگاه‌هاست، نه صرفاً امام جماعت مساجد دانشگاهها و ارائه روس معارف الآن قسمت اعظم سئوالات مخاطبان ما بیش از اینکه معارفی یا عقیدتی باشد، سئوالات و شبهات تاریخی و اجتماعی و سیاسی است درباره موضوعات مختلف از جمله امام(ره)، رهبری معظم انقلاب، شخصیتهای انقلابی، ماجرای سوریه، برجام، فساد برخی مسئولان، عملکرد ضعیف نهادها و ادارات دولتی و... لذا نشر معارف و نهاد تلاش دارد که در کنار توجه به سئوالات و شبهات عقیدتی و معارفی، بتواند پاسخگوی سئوالات و انتظارات و مطالبات حوزه¬های سیاسی، تاریخی و اجتماعی و اقتصادی هم باشد. از سویی توانمندی ها و مهارتها را نیز افزایش دهد تا بتواند در عرصه عمل هم بتواند کارایی خودشان را نشان بدهند. 

*واکنش اساتید و نخبگان حوزه و دانشگاه به رویکرد های جدید نشر معارف چطور بود؟

خدا را شکر استقبال نسبتاً خوبی از رویکردهای جدید نشر معارف شد، خصوصاً برخی از اساتید که نظرات و پیشنهادشان به دست ما رسیده و وظیفه ما را در این امر خطیر سنگین‌ تر کرد. غالب نخبگان ارزشی و مذهبی که با آنها توانستیم ارتباط بگیریم، رویکردها و فعالیت های جدید نشر معارف برایشان جالب بود. مثلاً استاد رحیم پور ازغدی به صورت ویژه از چند کتاب نشر تمجید کردند و حتی یکی از کتاب‌های نشر (جدال دو اسلام: گزیده جلد ۲۱ صحیفه امام ) را رسماً تبلیغ کردند. آیت‌ الله مومن و آیت ‌الله اراکی و استاد یوسفی غروی نظر مثبتی به نشر دارند. آیت ‌الله تسخیری و آیت الله علیدوست و حجت الاسلام والمسلمین نواب و دکتر احمد رهدار و دکتر سعید جلیلی و دکتر فرمانیان از چاپ کتاب «اطلس رهبران اهل سنت» تقدیر کردند. آیت‌الله احمد عابدی از چاپ مجموعه آثار فقهی آیت‌الله مومن در زمینه های ولایت فقیه و فقه حکومتی استقبال کردند. دکتر سعید جلیلی و دکتر حسن عباسی هم از دو کتاب «اطلس رهبران اهل سنت» و «بهای نابرابری» تمجید کردند و به معرفی و تبلیغ این کتابها پرداختند. برخی اساتید مانند دکتر احمد رهدار، دکتر حسین سوزنچی و استاد علیرضا کمری و استاد مسعود رضایی شریف آبادی از کتاب «اسلام رحمانی» و نویسنده اش تشکر کردند. اساتیدی مثل شهریار زرشناس، دکتر یعقوب توکلی، دکتر کوشکی، حجت الاسلام حسین سیدی و... هم نظرات خیلی مثبتی از نشر معارف دارند. برخی کارشناسان هم چاپ آثار جهان اسلام یا از معرفی اندیشمندان جهان اسلام امثال علامه جعفر مرتضی عاملی و آیت ‌الله سید کاظم حائری و استاد عبدالوهاب حسین بحرینی برایشان جالب و مهم بود.