منظور از «تکامل عقول» در حکومت مهدوی چیست؟

خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: امام محمد باقر علیه السلام در روایتی تکامل عقول به دست امام مهدی (عج) را اینطور بیان فرموده اند: «زمانی که قائم ما اهل بیت قیام کند، دستش را روی سر مردم نهد، پس به عقلهایشان کمال و به فکرهایشان رشد بخشد.»(۱)

این روایت روشن می‌کند که در پرتو عنایات و ارشادات حضرت «مهدی علیه السّلام» مغزها و اندیشه‌ها شکوفا می‌شود و بدین‌وسیله تمام تنگ نظری‌ها و رذایل اخلاقی که منشأ بسیاری از درگیری‌های اجتماعی است، از بین می‌رود. (۲)

«در دوران امام بزرگ دانایی، همۀ مسائل بشری، به هدف اصلی و مرز نهایی می‌رسد، و بشریت-در تلاش اعصار و قرون خویش-به محضر استاد و معلمی راه می‌یابد که نکته‌ای از دیدۀ ژرف‌نگر و حقیقت‌بین او پوشیده نیست، و هدف او پرده‌برداری از حقایق و مجهولات است و تا سرحد امکان و توان انسانها آنان را به اوج تکامل علمی می‌رساند. این موضوع از مهمترین برنامه‌ها و اقدامهای امام مهدی «ع» است.

او از حقایق گسترده و جهانی برای بشریت پرده برمی‌دارد، و مردمان را به دانشهای یقینی و درست هدایت می‌کند، و شناختهای ناب و خالص به ارمغان می‌آورد، و از این رهگذر دو محور اساسی تحقق می‌پذیرد:

۱-با گسترش شناخت و کشف اسرار کائنات، پایه‌های خداشناسی استوار می‌گردد.

۲- گسترش شناخت و دانایی، تشکیل جامعۀ انسانی و بسامان و مرفّه را ممکن می‌سازد، زیرا در پرتو شناخت درست مسائل حیات و بخشهای گوناگون آن، مسائل تربیت، رشد، تکامل معنوی و مادی، آغاز و انجام کار انسان، سرنوشت اکنون و آیندۀ او، شیوه‌ها و روشهای ادارۀ زندگی، تأمین و تنظیم خانواده، بهره‌برداری از مواهب و امکانات طبیعی و انسانی و بسیاری از مسائل دیگر، بخشهای زندگی در همۀ ابعاد به شایستگی اداره می‌شود و سامانی درخور می‌یابد. در پرتو علم و آگاهی از مسائل مادی و فیزیکی جهان، زیست این دنیایی انسان بهبود می‌یابد، و با شناخت مسائل معنوی و صلاح و سعادت روح انسانی، راه تکامل معنوی گشوده می‌شود، و جامعۀ آرمانی در بعد مادی و معنوی پدیدار می‌گردد.

این شناختها همه در روزگار امام مهدی (عج) تحقق می‌پذیرد، و نقطه‌های ابهام و تردید و سرگردانی محو می‌شود، و انسان، دوران تکرار اشتباهها و تجربه‌های پیاپی را پشت سر می‌گذارد، و در رستاخیز ظهور هرروز به شناختهای اصیل و تازه‌ای دست می‌یابد، و حقایقی تازه برای او کشف می‌شود، و به راهها و روشهای متعالی‌تر و بالاتری دست می‌یابد و شیوه‌های بهتری را در پیش می‌گیرد. و بدینسان هرروز او و هرگام او در همۀ مسائل حیات و ابعاد زندگی، گامی به پیش است، و واپس‌گرایی و تکرار در آن راه ندارد.»(۳)

چنانچه امام صادق علیه السلام فرموده اند: «علم و دانایی از ۲۷ حرف تشکیل می‌شود، تمام آنچه پیامبران (تاکنون) آورده‌اند ۲ حرف است و مردمان بیش از این ۲ حرف تاکنون نشناخته‌اند.

آنگاه که قائم ما قیام کند ۲۵ حرف دیگر را آشکار سازد، و میان مردمان بپراکند، و آن ۲ حرف را (نیز) بدانها ضمیمه سازد، تا ۲۷ حرف را گسترش داده باشد.»(۴)

و به فرموده امام باقر علیه السلام: «در زمان مهدی، به همه شما حکمت و علم بیاموزند تا آنجا که زنان، در خانه ها، با کتاب خدا و سنت پیامبر قضاوت کنند.»(۵)