کنترل بازار قاچاق موبایل

لیدا ایاز:اجرای طرح رجیستری موبایل بار دیگر به سال بعد موکول شد. این طرح که قرار بود به‌صورت آزمایشی و در مرداد ماه سال‌جاری به محک و آزمون گذاشته شود تا در ابتدای مهر ماه به‌صورت رسمی آغاز به کار کند، حالا به گفته وزیر ارتباطات قرار است تا تیرماه آینده آماده اجرا شود.ثبت گوشی‌های تلفن همراه به واسطه شماره‌های 15 رقمی کد شناسایی طرحی است که از سال 85 در دست اجراست. بر اساس این طرح کد بین‌المللی گوشی‌ها که IME نامیده می‌شود، در سامانه‌ای که تحت‌کنترل وزات صنعت و گمرک است، به ثبت می‌رسد و از این طریق گوشی‌هایی که بدون پرداخت عوارض‌ گمرکی وارد کشور شده باشند، مشخص و امکان فعالسازی هیچ سیم کارتی را نخواهند داشت. این طرح از جمله طرح‌هایی است که در سال‌های گذشته به‌عنوان راهی برای جلوگیری از ورود گوشی‌های قاچاق ارائه شد تا با همکاری وزارت ارتباطات، اپراتورهای تلفن همراه، گمرک و وزارت صنعت، معدن و تجارت اجرا شود اما به تعویق افتادن این طرح واکنش دو طیف از فعالان بازار را موجب شده است.

درحالیکه برخی از فعالان بازار موبایل معتقدند که تعویق‌های پی‌درپی اجرایی شدن طرح رجیستری گوشی موبایل فرصت بیشتری را برای سودجویان واردکننده غیرقانونی گوشی‌ها فراهم می‌کند، درمقابل برخی دیگر شکست خوردن این طرح در سال‌های گذشته را نه به واسطه آماده نبودن زیرساخت‌ها بلکه غیرقابل اجرایی بودن چنین طرح‌هایی برای کنترل بازار می‌دانند. به‌نظر می‌رسد دولت نیز قصد دارد با فراهم کردن همه جوانب کنترل بازار، ساماندهی آن را تنها وابسته به اجرای طرح رجیستری نکند.محمود واعظی، وزیر ارتباطات در تازه‌ترین اظهارنظرش درباره اجرایی شدن طرح رجیستری گوشی‌های موبایل گفته است که «طرح رجیستری گوشی‌های همراه باید به گونه‌ای انجام شود که مزاحمتی برای فروشندگان و مصرف‌کنندگان به‌وجود نیاورد. این کار فنی است اما با توجه به اقدامات انجام شده، فکر می‌کنیم که انجام آن تیر ماه سال آینده نهایی شود.»وزیر ارتباطات تاکید می‌کند با اینکه اجرای این طرح در گذشته ۲ بار با شکست مواجه شده اما کار به‌صورت عمیق و جدی شروع شده است؛ «برای این منظور هماهنگی خوبی با وزارت صنعت، ‌معدن و ستاد مبارزه با کالای قاچاق و ارز انجام شده و تقریبا مقدمات آن فراهم است و برای خریداری تجهیزات نیز مناقصه گذاشته شده است.»

64 میلیون گوشی در دست مردم

حسین کریمی رئیس اتحادیه تجهیزات مخابراتی یکی از منتقدان همیشگی اجرایی نشدن طرح رجیستری گوشی‌های موبایل است که به گفته او اجرایی نشدن همین طرح موجب شده بیش از 90 درصد گوشی‌هایی در دست مردم محصول بازار قاچاق باشد. به گفته او در حال حاضر 64 میلیون گوشی تلفن همراه در دست مردم است که به دلیل بالا بودن حجم واردات کالای قاچاق و قرار داشتن موبایل در صدر این کالاها 90 درصد گوشی‌های مورد استفاده مردم از بازار قاچاق تهیه شده است.او در این زمینه به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «مطمئن باشید که با اجرایی شدن طرح ثبت گوشی‌های تلفن همراه 95 درصد مشکلات بازار قاچاق حل خواهد شد و 5 درصد باقی مانده نیز با برنامه‌ریزی صحیح و هماهنگی نهادهایی مانند سازمان تعزیزات، ستاد مبارزه با قاچاق کالا، سازمان حمایت از مصرف‌کننده، وزارت ارتباطات و وزارت صنعت حل خواهد شد.»به گفته او نیاز و اشتیاق مصرف‌کنندگان برای تعویض گوشی‌های موبایل باعث می‌شود تا 25درصد گوشی‌های در دست مردم در هر سال تعویض شود و همین موضوع برابر با واردات 16 میلیون دستگاه تلفن همراه در سال است. فضایی که بهترین فرصت را به قاچاقچیان موبایل می‌دهد تا از راه‌های مختلف و بدون پرداخت تعرفه‌های گمرکی و عوارض اقدام بر هم زدن نظم بازار کنند.»

زیرساخت اپراتورها آماده نیست

یکی از نهادهای نظارت و اجراکننده طرح رجیستری موبایل ستاد مبارزه با قاچاق کالاست که این نهاد از مهر ماه گذشته موظف به نظارت شدید بر بازارهای کشور از جمله بازار موبایل شده است. ماموریتی که گفته می‌شود به ازای به تعویق افتادن طرح رجیستری موبایل به مرحله اجرا درآمد تا بازار تحت‌الشعاع اجرایی نشدن این طرح و در دست سودجویان بازار قاچاق قرار نگیرد. حالا اما این نهاد می‌گوید تمامی مقدمات لازم را اجرای این طرح آماده کرده و این بار وزارت ارتباطات است که برای آماده‌سازی زیرساخت اپراتورها فرصت بیشتری خواسته است.

چند روز پیش قاسم خورشیدی، سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز درباره مقدمات اجرایی شدن طرح رجیستری به خبرگزاری مهر گفت که از نظر فنی تمام مراحل تست طرح طی شده و طرح رجیستری موبایل آماده اجرای نهایی است. «کماکان وزارت ارتباطات اعلام می‌کند که برخی اپراتورها زیرساخت‌های لازم را نتوانسته‌اند فراهم کنند و لازم است تا دریافت تجهیزات از سوی اپراتورها صبر کرده و به یکباره تمام اپراتورها، این پروژه را زیر بار ببرند.» او با تاکید بر اینکه تست‌ها از آماده بودن شبکه برای اجرای طرح حکایت دارد، اضافه کرد: «یک زمان بحث بر سر این بود که آزمایشی صورت گیرد تا مشخص شود که این طرح شدنی است یا خیر. اما هم اکنون می‌توانیم با قطعیت بگوییم که این کار از نظر فنی قابل انجام است و تمامی باگ‌ها و مشکلات آن نیز شناسایی شده است. به بیان دیگر اجرایی بودن و عملیاتی شدن پروژه رجیستری، امروز کاملا مسجل است.» خورشیدی با اشاره به اینکه طبق اعلام وزارت ارتباطات، قول پایان نیمه اول سال آینده برای راه‌اندازی این طرح داده شده است، افزود: «از نظر ما این زمان، به نوعی مهلت دادن به قاچاقچیان است و به هیچ عنوان منطقی نیست. ما انتظارمان برای فراهم کردن زیرساخت‌های این طرح بسیار زودتر از این زمان است و انتظار داشتیم نماینده وزارت ارتباطات اعلام می‌کرد که تلاش می‌کنند تا در اولین فرصت ممکن، این پروژه را عملیاتی و اجرایی کنند. این زمان، مهلتی ۸ ماهه را در اختیار قاچاقچیان قرار می‌دهد که با خیال راحت هرچقدر که می‌خواهند گوشی قاچاق کنند و اپراتورها نیز بدون هیچ‌گونه محدودیتی به این گوشی‌های قاچاق سرویس دهند.»

بازار موبایل به دلیل بهره‌مندی از جذابیت‌ ابزارهای دیجیتالی با حجم بالایی از خریداران مواجه است و به همین علت هم یکی از شلوغ‌ترین بازارها از نظر ورود و خروج کالاست. به نظر می‌رسد نه فقط اجرای یک طرح مشخص بلکه عملیاتی کردن راهکارهایی برای کنترل همه‌جانبه و مستمر بازار از سوی نهادهای نظارتی و اتحادیه‌های فعال در این صنف بتواند به نحو موثرتری به فرو نشاندن تب قاچاق کالا در این بازار کمک کند.