تبیین‌ناشدگی مفاهیم اسلامی یکی از عوامل خشونت در جهان اسلام است

به گزارش خبرنگار مهر، نشست خبری کنفرانس «علوم انسانی و دینی؛ مبارزه با افراط‌گرایی» با حضور آیت‌الله احمد مبلغی رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی و رئیس این کنفرانس، ضیایی معاونت پژوهشی مذاهب اسلامی و دبیر کنفرانس صبح امروز (یکشنبه ـ ۵ دی ماه) در این دانشگاه برگزار شد.

در ابتدای این جلسه ضیایی گفت: قرار است در روز هشتم دی ماه همایش بین‌المللی با موضوع «علوم انسانی و دینی؛ مبارزه با افراط‌گرایی» در این دانشگاه با همکاری تعدادی از دانشگاه‌های داخل و خارج کشور و نهادها و مراکز مختلف برگزار شود. در ضرورت مبارزه با افراط‌گرایی و اینکه امروزه به عنوان بحث ضروری مطرح است، تردیدی نیست به همین خاطر در جای جای بلاد اسلامی و در کشورهای مختلف در این زمینه فعالیت‌هایی صورت می‌گیرد. دانشگاه مذاهب اسلامی هم سعی کرد گوشه‌ای از رسالت خود را انجام دهد.

وی افزود: ایده برپایی این همایش از یک سال قبل در یک نشستی که آیت‌الله مبلغی در آن بوده‌اند، مطرح شد که همایش علمی در این زمینه شکل بگیرد و عوامل ایجاد افراط از منظر علوم انسانی و دینی بررسی شود. از این منظر چگونه می‌توان با افراط‌گرایی مبارزه کرد؟ بعد از ایده شکل‌گیری همایش، به مقدمات برگزاری همایش پرداختیم. دبیرخانه با همکاری نهادهای مشارکت‌کننده تشکیل شد و شروع به جذب اعضای هیأت علمی همایش برای استخراج محورهای همایش و تعیین نهادهایی که می‌توانند با ما همکاری کنند، داشتیم. وقتی محورها مشخص شد به دو نحو سعی کردیم جذب مقاله داشته باشیم؛ اول  به افرادی که در این زمینه کار کرده بودند سفارش مقاله دادیم.دوم  هم اینکه در یک فراخوان عمومی اعلام کردیم کسانی که تمایل دارند مقاله برای ما مقاله بفرستند.

ضیایی ادامه داد: برای مقدمات این همایش، هفت نشست مقدماتی برگزار کردیم؛ از جمله با دانشگاه پیام‌نور در گرگان و دانشگاه بغداد همکاری کردیم و دو نشست هم با همکاری پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و یک نشست هم در وزارت امور خارجه برگزار شد. برگزاری نشست در دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی از دیگر نشست های مقدماتی است. حاصل این نشست‌ها در مجموعه مقالات ما منتشر خواهد شد. دانشگاه تهران، دانشگاه ادیان و مذاهب قم، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه نیز با ما همکاری دارد.

آیت‌الله احمد مبلغی رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب نیز در این نشست گفت: در قبال این پرسش که چرا دانشگاه مذاهب اسلامی به سمت کنفرانسی رفته است که بنا دارد یک نگاه دانشی را به پدیده خشونت بیافکند و به طرح ضرورت فراخوان علوم مختلف برای مبارزه با خشونت دست بزند، باید گفت افراطی‌گرایی به ویژه با ابعادی که امروزه پیدا کرده، ریشه‌های تاریخی، اجتماعی، روانی، سیاسی و ناروافهمی دینی را دربر دارد. بنابراین در قبال این پرسش که چرا افراط‌گرایی در جهان اسلام و جامعه اسلامی پدید آمد، باید به فهم و کشف تمام عوامل و ریشه‌های مختلف و متنوع این پدیده دست بزنیم و چاره‌ای جز ایجاد یک مطالعه جامع از منظر علوم‌ مختلف نداریم.

وی افزود: اگر به خشونت با یک نگاه دانشی ننگریم، بیراهه رفته‌ایم. خاستگاه، جایگاه و نقطه عزیمت مبارزه با خشونت باید نگاه دانشی باشد. ثانیاً ما اگر به یک دانش یا دو دانش اکتفا کنیم، برای مبارزه با خشونت راه به جایی نمی‌بریم. باید به سمت یک بسیج علمی مطالعات عالمانه در علوم مختلف پیش رویم تا بتوانیم از پس خشونت برآییم. جامعه‌شناسی به جامعه‌شناختی خشونت، روانشناسی به پدیده روانی و تحلیلی روانشناختی طایفه‌گری و آینده‌پژوهی باید به سناریوهای آینده خشونت‌گرایی و یا مبارزه با خشونت و تاریخ باید به کشف ریشه‌های تاریخی خشونت بپردازیم. فقه و حقوق هم باید به درمان مشکلات خشونت بپردازد. علم تفسیر هم باید برای از بین برداشتن سوءبرداشت‌ها از قرآن که باعث افراط‌گرایی می‌شوند، بپردازد.

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب تصریح کرد: کشورهای اسلامی که از خشونت متضرر می‌شوند، می‌توانند یک همکاری علمی و حقوقی را با هم داشته باشند یا می‌توانند راهبردهای کلانی که می‌تواند خشونت را از بین ببرد، مبتنی بر اسلام و نگاه تخصصی به انجام برساند. اگر برای مبارزه با خشونت دست به مبارزه علمی و همه‌جانبه با توسل به همه علوم نزنیم، چه بسا به استحکام خشونت کمک کرده‌ایم. کنفرانس به همه اصحاب و دانش‌های مختلف، فراخوان داد و با برخی از عالمان دانش‌های مختلف در طی تماس‌هایی که داشتیم، خواسته از زاویه دانش‌های مربوط خود به این مسئله بپردازد.

وی افزود: پاره‌ای از مقالات به مطالعات روانشناختی در ارتباط با تحلیل و واکاوی و ریشه‌ها و عوامل خشونت اختصاص دارد. پاره‌ای از مقالات در چارچوب فقه صورت گرفته و با نگاه فقهی با فهم خطاها و اشتباهاتی رفته از مبانی فقه از سوی کسانی که در جایگاه فقه نیستند، می‌پردازد. برخی مقالات به شیوه‌های تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری که منتهی به خشونت شده است، پرداخته‌اند. برخی مقالات با خشونت و تأثیر آن بر روابط بین‌الملل یا تأثیر روابط بین‌الملل به خشونت دست زدند. در این کنفرانس به عامل ذهنیت‌های غلطی که در پاره‌ای از علوم اسلامی لانه گزیده‌اند و منجر به بروز خشونت شده‌اند، پرداخته شده است.

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب خاطرنشان کرد: گاهی برداشت خاطی و غلط از جهاد و هجرت منجر به بروز خشونت شده است. عامل دیگر، عامل تبیین‌ناشدگی مفاهیم اسلامی است. بسیاری از مفاهیم اسلامی در یک وضعیت غیرشفاف و مبهم باقی مانده است و همین عدم شناخت ماهیت این مفاهیم باعث شده کژاندیشان و افراط‌گرایان، مانوری برای فهم غلط و خاطی خود پیدا کنند و از متون دینی نسبت به این مفاهیم تبیین نشده، سوءبرداشت داشته باشند. مفاهیم تبیین‌ناشده در فقه باید شناسایی شوند و اولویت شیعه و اهل سنت این باشد که این مفاهیم را از فضای ابهام‌آلود خارج کند و تعریف‌های دقیقی نسبت به این مفاهیم داشته باشند تا دیگر شاهد سوءبرداشت گسترده نسبت به این مفاهیم نباشیم.

مبلغی ادامه داد: عامل کاستی‌های موجود در علوم دینی هم به خشونت کمک کرده است. ما در فقه به بسیاری از موضوعات هنوز نپرداخته‌ایم. این خلاء دینی باعث سوءاستفاده و بروز فتواهای نادرست از سوی برخی فقها شده است. فقه به روابط امت‌ها نپرداخته است. هنوز برای همزیستی امت اسلامی چیزی ارائه نکرده است و چون به این مسائل نپرداخته‌ایم، خلاء ایجاد شده که دیگرانی که فکر فقه ندارند آمده‌اند خلاء را پر کردند.

وی افزود: در این کنفرانس به طایفه‌گرایی هم به عنوان یک بیماری پرداخته‌ایم. طایفه‌گری یک بیماری و یک سم مهلک برای جامعه اسلامی چه شیعه و چه سنی است.