باقری‌مقدم: به سطح توسعه روابط با آسیای‌میانه قانع نیستیم

محمد اکبری: یکی از وعده های روحانی رئیس جمهور جمهوری اسلامی ایران نگاه ویژه به منطقه و ارتباط گسترده با همسایگان پیرامونی بوده است. کشورهای حوزه آسیای میانه و قفقاز به نوعی همسایه دریایی و خشکی ایران محسوب می شوند که می توانند در سیاست خارجی ایران جایگاه ویژه ای پیدا کنند. در این باره گفت و گویی با غلامرضا باقری مقدم مدیرکل مشترک المنافع وزارت امور خارجه ترتیب داده شده است. ایشان اهداف سفر رئیس جمهوری ایران را مورد بررسی قرار دادند. این گفت و گو را از نظر می گذرانید.

در مورد سفر آقای رئیس جمهور صحبت بفرمایید. این سفر به چه منظور انجام شد؟ [strong]
ایران به روابط خود با همسایگانش اهمیتی فراوانی قائل است. در این زمینه با توجه به نقش تاثیر گذار امنیت و توسعه مناطق پیرامونی در امنیت و توسعه کشورمان، این موضوع جزو اولویتهای سیاست خارجی ایران محسوب می شود. در این راستا پروژه های فراوانی با کشورهای حوزه آسیای میانه برای توسعه و تحکیم همکاری ها در دست اجرا و مطالعه است. این منطقه، حوزه ژئوپلتیکی و ژئواستراتژیکی بسیار مهمی برای ایران است. مزیتهایی وجود دارد که با فعال کردن آن مزیت ها می توان هم به تحکیم صلح و ثبات منطقه و هم به افزایش سطح رفاه و توسعه زندگی مردمان منطقه کمک کرد. سیاست های ایران در این راستا است و به دنبال همگرایی و تحکیم همکاری های منطقه ای است. این سفر هم با این هدف انجام گرفته است.

چه مناسباتی بین کشور همسایه یعنی ارمنستان با ایران وجود دارد؟
رابطه خوبی بین دو کشور ایران و ارمنستان به عنوان همسایه هم وجود دارد. در طول برقراری مناسبات دو کشور روابط ما از یک روند معتدل و دوستانه ای برخوردار بوده است. ایران سعی کرده است در مشکلات ارمنستان با کشور همسایه دیگر یعنی آذربایجان نقش آرام کننده و متعادلی را داشته باشد و بگونه ای عمل کند تا از بروز تنش و افزایش بحران کاسته شود و از شکل گرفتن تنشهای جدی جلوگیری به عمل آید. همچنین ایران راغب است در راستای حل و فصل نهایی بحران بین دو کشور اقدام کند. این سفر در این راستا هم مهم است و از ظرفیت های ایران برای کاهش این بحران که می تواند ثبات و امنیت منطقه ای را بر هم زند و زمینه های سرمایه گذاری و توسعه اقتصادی را تضعیف کند بتواند که برای رفع موانع توسعه منطقه ای نقش مثبتی را ایفا کند و در جهت کاهش تنش بین این دو کشور و پیشبرد اهداف صلح آمیز ایران در منطقه یاری برساند.

مقصد بعدی رئیس جمهور، آستانه پایتخت کشور قزاقستان بود. این کشور وزن زیادی در معادلات منطقه و میانجیگری اختلافات پیدا کرده است. روابط ایران با این کشور چگونه است؟
در راستای این سفر رئیس جمهور از ارمنستان به قزاقستان می روند. قزاقستان یکی از کشورهای مهم آسیای مرکزی است و ظرفیتهای زیادی در این کشور برای توسعه وجود دارد. هم به لحاظ سیاسی و فرهنگی و هم پیوندهای عمیق تاریخی که بین دو کشور وجود دارد و اینکه قزاقستان یکی از کشورهای مهم و با ظرفیت منطقه است که خوشبختانه روابط دوستانه ای بین دو کشور وجود دارد. مشکل و تضاد خاصی وجود ندارد و هیچ سقفی برای توسعه روبط تعیین نشده است. این کشور از لحاظ انرژی بسیار غنی است ، از نظر اقتصادی و معدنی بسیار قابل توجه است تا حدی که به کشور جدول مندلیف معروف است از لحاظ معادن بسیاری که در آن وجود دارد. 

این کشور در مجامع بین المللی هم جایگاه شایسته ای دارد و به مدت دو سال در شورای امنیت به عنوان عضو غیر دائم انتخاب شده و حضور خواهد داشت و از این بابت هم وزن قابل توجهی در ایفای نقش در مسائل بین المللی دارا است. خوشبختانه در سفر رئیس جمهور این کشور به ایران اسناد زیادی رد و بدل شده و امضا شده است که به توسعه مناسبات کمک خواهد کرد و انجام سفر رئیس جمهور ایران به آنجا در ایجاد یک رابطه متقابلا سودمند و برد برد کمک می کند.

سفر دکتر روحانی به قرقیزستان را چگونه ارزیابی می کنید؟
بعد از آن رئیس جمهوری به قرقیزستان سفر می کند که این کشور هم از دوستان ایران است و از ابتدای برقراری روابط، تحرکات دوستانه ای با همدیگر شروع و برقرار کرده اند. این کشور در مجامع بین المللی همراه و همکار ایران بوده است و در بحث حقوق بشری در کنار ایران بوده است و به نفع ما رای داده است و اعتقاد دارد که نباید حقوق کشور به عنوان ابزاری سیاسی به عنوان پیشبرد منویات سیاسی بکار رود. هم این کشور و هم قزاقستان در طول سالیان گذشته همواره در کنار ایران بوده اند.

این کشور به خاطر اینکه در خشکی محصور است جهت فعال کردن توان اقتصادی نیازمند ترانزیت کالا و صادرات از مسیر ایران می باشد و ایران هم امکانات ترانزیتی خودش را در اختیار این کشور قرار داده و به توسعه اقتصادی این کشور از طریق ارائه تسهیلاتی در دریای خلیج فارس و عمان کمک می کند.

ایران و قرقیزستان همکاری فنی و مهندسی خوبی دارند. شرکتهای ایرانی در آنجا سرمایه گذاری های مختلفی کرده اند و با ایجاد کارخانجاتی به تولید و صادرات محصولات خود می پردازند. این هم قابل ذکر است که در هر دو کشور آسیای میانه به لحاظ زمینهای مناسب بویژه در قزاقستان زمینه کشت فراسرزمینی فراهم است و شرکتهای علاقمند ایرانی در قزاقستان فعالیت دارند و در زمینه کشاورزی و دام همکاری بین دو کشور وجود دارد و ایران به ترویج و ارتقای سطح کشاورزی کمک می کند و با تولید محصولاتی، بخشی از نیازمندیهای کشور را از این زمینه تامین می کند.

آیا از ظرفیت مسیرهای ریلی بین ایران و کشورهای آسیای میانه جهت بالا بردن همکاری های تجاری دو طرف استفاده بالفعلی می شود؟
راه آهن سه جانبه ای که بین قزاقستان، ترکمنستان و ایران دایر شده کمک موثری برای توسعه همکاری تجاری و اقتصادی شدن ترانزیت کالاهای این کشور از مسیر ایران می شود. در نتیجه، این کشورها در یک همکاری دسته جمعی و یک همگرایی به نفع هم سبب می شوند که آرامش و آسایش و صلح و ثبات منطقه تامین شود. هر چقدر همکاری اقصادی در این منطقه افزایش پیدا کند به تحکیم و امنیت منطقه کمک می کند و نگرانی ها در خصوص افراط گرایی در تروریسم که بویژه در خاورمیانه وجود د ارد مهار و کنترل می شود و فرصت رشد آنها را از بین می برد.

در موضوع حوزه دریای خزر هم صحبتها و مذاکراتی وجود دارد؟ آیا ایران در طول سالیان گذشته با مطرح شدن رژیم حقوقی دریای خزر از تحقق حقوق خود باز مانده است؟
دریای خزر میراث مشترک 5 کشور ساحلی دریای خزر است و این دریا باید یک منبع همگرایی و توسعه همکاری بین کشورها تبدیل گردد. سیاست ایران هم در این راستا طراحی و اجرا می شود. در طول سالیان گذشته با مذاکرات فراوانی که بین این کشورها وجود داشته که قسمت اعظمی از کنوانسیون حقوقی دریایی خزر بین کشورها تفاهم شده و بخش کوچکی باقی مانده است که در مذاکرات آتی امید است که به نتیجه برسد و همه کشورهای اطراف دریای خزر عادلانه از مواهب خدادای این دریا بهره مند شوند. هیچ نقطه و موردی که موجب ضعف ایران در پیگیری حقوق خود در این عرصه دریایی شود وجود ندارد و ایران مقتدرانه به دنبال تامین حقوق خود در این دریا است. منتها این هدف را باید در مسیر همکاری جویانه و با روشهای منطقی با کشورهای اطراف تعقیب کنیم.

با توجه به بالا بودن ظرفیتهای کشورهای آسیای میانه و نبود تضاد و تعارض با این کشورها و همچنین تعارضهایی که با کشورهای حوزه خلیج فارس وجود دارد، آیا می توان نگاه به شمال را در سیاست خارجی گنجاند و از ظرفیت های بالای آن استفاده کرد؟
ایران نباید نگاه ایستایی به این کشورها داشته باشد. این کشورها و ایران اشتراکات و ظرفیت های فراوانی دارند و هر چه قدر هم که سطح روابط را بالا ببریم و توسعه دهیم باز هم نباید قانع شویم و دوباره چیزی فراتر از آن را دنبال کنیم. 

از این رو باز گفته می شود که این سطح روابط کافی نیست و باید گام های بلند تری برداشت و از ظرفیتهای موجود هم به نفع کشور و هم صلح و ثبات منطقه استفاده کرد. از این رو هر چه پیش برویم باز هم جای توسعه روابط وجود دارد و نباید به سطح خاصی از توسعه روابط قانع بود.

مبادلات تجاری و اقتصادی با این کشورهای پاسخگوی نیازهای دو طرف است؟
یکی از اهداف اصلی این سفر توسعه و تحکیم همکاری اقتصادی است . علیرغم اینکه با منطقه آسیای مرکزی بیش از 5 میلیارد دلار مبادله تجاری وجود دارد ولی کافی نیست و این باید افزایش پیدا کند ظرفیتهای خالی و بالفعل فراوانی وجود دارد که باید فعال گردد و به درجه ای باید رسید که یک وابستگی متقابل اقتصادی شکل گیرد تا مردمان دو کشور حداکثر بهره برداری را از این وابستگی متقابل ببرند و هر دو طرف از رابط دو طرفه راضی باشند.

312