اصلاحات ارضی و تزلزل خرده مالکان

یکی از مهم‌ترین گروه‌هایی که در جریان اصلاحات ارضی موقعیت متزلزلی پیدا کردند، خرده مالکان بودند که وضعیت اقتصادی دشواری پیدا کرده بودند، از یکسو دولت علیه مالکیت تبلیغ می‌کرد و از طرف دیگر روستاییان حاضر به پرداخت اجاره‌بهای آنان نبودند. لمبتون به این شرایط اشاره می‌کند و می‌نویسد: «تا تابستان 1962 در بسیاری از نواحی به‌ویژه آذربایجان، روستاییان از پرداخت بهره مالکانه زمینی که هنوز به آنها واگذار نشده بود یا اصلا مشمول واگذاری نبود، خودداری می‌کردند. بعضی از بزرگ مالکان چنانچه سهم مالکانه آنها از طرف رعایا پرداخت نمی‌شد، به رئیس محلی و ژاندارمری روی می‌آوردند تا به این طریق حقوق خود را وصول کنند. از سوی دیگر خرده مالکان امکان اندکی برای جبران خسارت داشتند که پس‌اندازهای خود را روی زمین سرمایه‌گذاری کرده بودند تا درآمدی هرچند کم و ناچیز (که برای آن‌ها مهم بود) برای خود تامین کنند و به نظر می‌رسید که این طبقه احتمالا اگر نابود نشود، دست‌کم به یک طبقه پایین‌تر اجتماعی سقوط خواهد کرد.»

Lambton, Persian land Reform, به نقل از مقاله‌ای از محمدقلی مجد و علیرضا کریمی.