بیتالمقدس برای مسلمانان، یهودیان و مسیحیان از اهمیت خاصی برخوردار است
دو خانواده مسلمان به منظور حفظ صلح میان شاخههای مسیحیان، کلیدهای ورود به مقدسترین کلیسای بیتالمقدس را در دست دارند. وعده برقراری صلح در این دو خانواده به 1000 سال پیش میرسد. گزارش خواندنی سارا تاث استاب را در ادامه بخوانید.
به نقل از بی بی سی انگلیسی، کلیسای مقبره مقدس (Church of the Holy Sepulchre) یا رستاخیز، یکی از مقدسترین اماکن مذهبی مسیحیان در سراسر جهان است که در بخش باستانی شهر اورشلیم (بیتالمقدس) و بر فراز دره جلجتا قرار گرفته است. هر یک از سه شاخه مسیحی کلیسای کاتولیک، ارتودوکسهای شرقی و کلیسای ارامنه کنترل قسمتی از کلیسای مقبره مقدس را در اختیار دارند. در باور مسیحیان، عیسی مسیح در جایی که اکنون کلیسای قبر مقدس بر روی آن قرار گرفته، مصلوب گشته و از آنجا به آسمان عروج کرده است. در زیرزمین کلیسای قبر مقدس، مکانی قرار دارد که بر پایه دادههای کتابهای عهد جدید، قبر عیسی مسیح درآنجا واقع شده است.
روحانیون هر سه شاخه مسیحیت که در این کلیسا کار، نیایش و موعظه میکنند، با هم در رقابتاند و هر یک به شدت از محدوده خود محافظت میکند و تمام امور آن مثل نگهداری و نظافت و مراقبت را در دست خود نگه میدارند. اختلافات بر سر مالکیت میان شاخههای مختلف مسیحی به حدی است که هیچ یک از شاخههای فوق، اختیار تعمیرات کلیسای مقدس را ندارند.نیایش مومنان در مقابل محراب آرامگاه عیسی مسیح
برای نمونه، یک نردبان چوبی بر روی طاقچهای بر بالای در ورودی اصلی کلیسا، از سده نوزدهم میلادی تاکنون به همان وضعیت باقیمانده است، زیرا طرفین نمیتوانند بر سر این مسئله توافق کنند که چه کسی حق پائین آوردن این نردبان را دارد. در سال ۱۸۵۲، مقامات عثمانی که بر سرزمینهای مقدس حکومت میکردند برای پایان دادن به مناقشه دائمی در کلیسا، مجموعهای از مقررات و قوانین بسیار محکم را وضع کردند که تا به امروز به همان شدت پابرجاست.
***
ادیب جواد جوده الحسینی، صبح یک یکشنبه روی صندلی داخل تنها ورودی عمومی کلیسای مقبره مقدس نشسته بود. ادیب 53 ساله بیشتر عمرش را در همین کلیسا سپری کرده است؛ کلیسایی که در قرن 4 هجری ساخته شده است.
ادیب، پدرش، پدربزرگش و تا دهها نسل پشت سرشان یک ماموریت بسیار مهم داشتند: نشستن بر روی همین صندلی و پاسداری از کلیسا؛ همه آنها بیشتر عمرشان را در همین کلیسا گذراندهاند زیرا گفته میشود که قبر عیسی مسیح نیز در آنجاست.
ادیب الحسینی یک کلید 20 سانتیمتری آهنی را از جیب داخلی کت چرمیاش بیرون میکشد.
آن کلید تنها کلیدی است که میتواند دربهای چوبی و پر ابهت کلیسا را باز کند. ادیب میگوید که این وظیفه توسط صلاحالدین، سلطان عثمانی که صلیبیان را در سال 1187 میلادی شکست داد و کنترل بیتالمقدس را به دست گرفت، به خاندان آنها واگذار شده است. آن اتفاق جزو معدود دفعاتی بود که کنترل اورشلیم – به خاطر قداست خاصش نزد یهودیان، مسیحیان و مسلمانان – دست به دست شد.
تنها کلیدی که میتواند دربهای چوبی و بزرگ کلیسا را باز کند
صلاحالدین میخواست تا از عدم آسیب رساندن مسلمانان آن زمان به آن کلیسا اطمینان حاصل کند؛ اتفاقی که در سال 1009 میلادی توسط خلافت فاطمیان رخ داد. الحکیم، خلیفه، در آن سال دستور آتش زدن چندین کلیسا در سرزمین مقدس از جمله همین کلیسای مقبره مقدس را صادر کرد. (پسر الحکیم، با بازسازی کلیسا در سال 1128 میلادی موافقت کرد.)
ادیب جواد جوده الحسینی میگوید: «عرض میکردم؛ صلاحالدین کلید کلیسا را به خانواده ما داد تا از کلیسا محافظت کنیم. این برای خانواده ما مایه فخر است. البته نه فقط مایه فخر خانواده ما، بلکه تمام مسلمانان جهان.»
خانواده الحسینی و یک خانواده دیگر که به خانوادههای «نصیبه» مشهورند، به رغم ساختار پیچیده کلیسا به عضویت دائم آن درآمدهاند. شش کلیسای باستانی – کاتولیک رومی، ارتودوکس یونانی، ارتودوکس ارامنه، ارتودوکس سوری، ارتودوکس اتیوپیایی و همچنین ارتودکس قِبطی - در حال حاضر از این کلیسا استفاده میکنند و راهبان هر شاخه نیز در آنجا زندگی میکنند.
قانون 163 ساله!
در طول تاریخ همواره شاهد درگیری بین جوامع مذهبی ساکن کلیسا بودهاند که بعضا منجر به خشونت نیز شده است. امروزه اما همچنان از قانونی در آن کلیسا استفاده میشود که در سال 1853 وضع شده بود و بر اساس آن، هر شاخه تنها مجاز به استفاده از یک فضای خاص از کلیسا است.مورخان مطمئن نیستند که دربانها از چه زمانی محافظ این کلیسا بودهاند
هر روز که دربهای کلیسا راس ساعت 4 صبح باز میشوند، اعضای دو خانواده – یا یک نماینده تعیین شده توسط آنها – برای برگزاری مراسم باستانی "هماهنگی و تعاون" حاضر میشوند. نماینده مسلمان قفل را باز کرده و یک در را باز میکند. سپس یک روحانی به نمایندگی از کلیسای کاتولیک، ارتودوکس رومی و ارامنه به صورت چرخشی در دیگر را از داخل باز میکنند. روحانیون شاخههای دیگر مسیحیت فقط نظارهگر مراسم هستند. عکس این اتفاق ساعت 7 شب به هنگام بسته شدن درب کلیسا رخ میدهد.
تخته سنگی که عیسی مسیح را روی آن شستند
توریستها و زائران زیادی به اینجا میآیند تا بر همان تخته سنگی که عیسی مسیح را پیش از دفن روی آن شستند، بوسه بزنند. تمام این افراد برای ورود به زیر زمین کلیسا و مکان احتمالی قبر عیسی مسیح از مقابل محافظان مسلمان کلیسا عبور میکنند. آنها تمام روز را بر روی صندلی جلوی درب مینشینند و هر از گاهی نیز به خانواده و کسب و کارشان میرسند. مورخان درباره زمان دقیق شروع کار این دربانها اطمینان ندارند اما اقدامی نیز در جهت بیاعتبار کردن این میراث انجام ندادهاند – اما اغلب نقش آنها را در انجام امور روزانه کلیسا محوری میدانند.
اسقف اعظم کلیسای ارتودوکس سوریه، نماینده یکی از شاخههایی است که اجازه استفاده از کلیسا را دارد – وی در حال عبادت بر روی تخته سنگی است که عیسی مسیح را روی آن شستند
ریموند کوهن، استاد روابط بینالملل و نویسنده کتاب "نجات کلیسای مقدس" میگوید: «آن مراسم هم مانند چیزهای دیگر کلیسا است؛ سنت است. به نظرم آن کلیسا یکی از جواهر درخشان بیتالمقدس است.»
عمر و بردن اسلام به بیتالمقدس
وجیهه نصیبه، 67 ساله، کنار الحسینی روی همان صندلی معروف نشسته و میگوید: «کلید کلیسا دست ادیب است؛ وظیفه باز و بسته کردن درب کلیسا نیز از سال 637 میلادی، یعنی از زمانی که عمر برای اولین بار اسلام را به بیتالمقدس (اورشلیم) برد، همواره بر عهده خاندان نصیبه بوده است.»
وجیهه کارت تجاریاش که بر روی آن نوشته شده "متولی و دربان کلیسای مقبره مقدس" را نشانم میدهد و میگوید: «اجداد ما اولین بار در همان دورانِ عمر به اینجا آمدند و از همان موقع مسئولیت حفاظت کلیسا در برابر اشرار را عهدهدار شدند.»گردشگران و زائران بر آن تخته سنگ بوسه میزنند
البته الحسینی معتقد است که آنها کمی دیرتر به بیتالمقدس آمدهاند. او کمی بعد به من گفت که وجیهه درست نمیگوید: «چیزی که وجیهه میگوید درست نیست... اجداد ما در زمان صلاحالدین در سال 1187 میلادی کلیددارِ کلیسا شدند. در آن زمان از خاندان نصیبه خواسته شد تا درب را باز و بسته کنند که این کار شامل بالا رفتن از نردبان و رسیدن به قفل بود. اما اینکه ما مدام از نردبان بالا و پایین کنیم برای خانواده ما افتخار انگیز نبود زیرا ما "شیخ" بودهایم.»
بر روی کارت ادیب نوشته شده است: «متولی اصلیِ کلیسای مقبره مقدس.»کلیسای ارتودوکس اتیوپی نیز یکی از شش شاخه باستانی کلیسای مقبره مقدس است
وجیهه پس از شنیدن روایت ادیب از ماجرا لبخند زده و باز روایت خودش (دوران عمر) را تعریف میکند. عمر و خلفای بعدیاش نزدیک به 500 سال بر این شهر حکومت کردند و سپس نوبت به صلاحالدین رسید.
وجیهه و ادیب کنار هم نشسته و میگویند که آن بحث کاملا دوستانه است، زیرا قبلا چندین بار این بحث را انجام دادهاند و با هم خندیدهاند. ابراهیم عطیه، 75 ساله، دوست مشترک آنهاست که قبلا راهنمای تور بوده و حالا بازنشسته شده است. ابراهیم روی صندلی به آنها ملحق شده و این مسئله را تایید میکند. او میگوید: «بله، آنها با هم دوست هستند و من دوست هر دوی آنها هستم.»
علاوه بر قرنها نزاع خارجی ناتمام بر سر کنترل شهر اورشلیم (برای نمونه، خلفا چندین قرن از زائرین در قبال ورود، پول دریافت میکردند)، کلیسای مقبره مقدس از داخل نیز شاهد درگیریهای شدیدی بوده است. در طول تاریخ خصوصا در دوران عثمانی، چندین مرتبه درگیری – گاهی اوقات شدید – بین شاخههای مختلف و قدرتهای محلی بر سر کنترل بخشهای مختلف کلیسا درگرفته است.کلیسای ارتودوکس ارامنه نیز در مراسم حضور دارد
لشکرکشیهای جهانی به خاطر این کلیسا
این اختلافات گاها بین قدرتهای جهانی نیز درمیگرفت. روسیه در سال 1853 میلادی ترکیه را تهدید کرد که اگر دولت عثمانی که آن زمان کنترل بیتالمقدس را در دست داشت، کنترل بخشی از فضای متعلق به کلیسای ارتودوکس یونانی را به کلیسای کاتولیک فرانسویها واگذار کند به آنجا لشکرکشی خواهد کرد. همین امر سبب شد تا سلطان عبد المجيد اول حکمی را صادر کند که به پاس آن، دیگر امکان انتقال بخشها و حقوقها در داخل کلیسا میسر نباشد.
امروزه اما همان قوانین 163 سال پیش، از زمانهای برنامهریزی شده ارائه خدمات گرفته تا زبان مردم و مسیر انجام مراسم، بر تمام وجوه زندگی عادی در کلیسا حاکم است. هرگونه تغییر کوچکی در امور روتین نیز موجب اختلاف و بروز خشونت خواهد شد که آخرین مورد آن به سال 2008 برمیگردد: زمانی که بین کلیسای ارتودوکس یونان و ارامنه بر سر مسیر انجام مراسم درگیری بالا گرفت و در نهایت با دستگیری همراه شد. کوهن میگوید: «همه چیز باید سر جایش باقی بماند؛ به همین دلیل، تعمیرات و نوسازی نیز به ندرت در آنجا رخ میدهد. حفظ صلح در آنجا کار سادهای نیست.»طرح داخلی کلیسا هرگز دستخوش تغییرات حکومتی بیتالمقدس نشده است
توافقی پس از قرنها اختلاف
به تازگی پس از قرنها اختلاف بین کلیسای کاتولیک، ارامنه و ارتودوکس یونان توافقی تاریخی صورت گرفته تا محراب عیسی مسیح ترمیم شود. این تغییر در دویست سال گذشته بیسابقه بوده است. امروزه اما کلیساها بهتر از گذشته کار میکنند و جایگاه دربانها تثبیتتر شده است.
ساعت 6:30 دقیقه عصر یکشنبه، نیم ساعت پیش از بسته شدن کلیسا، صدایی بلند فضای آرام کلیسا را برهم میشکند. این صدای اجرای مراسم توسط «عمر سامرن» بود؛ او به شکل سنتی بر در میکوبید و سپس یکی از دربها را می بندد تا همه آماده مراسم نهایی شوند. 25 سال است که سامرن و برادرش اسماعیل به نمایندگی از ادیب الحسینی مراسم باز و بسته کردن در را به جای میآورند.
راهبان شب را در مجموعه کلیسا سپری میکنند و عمر سامرن نیز با کلیدی که از ادیب گرفته وارد اتاقی کوچک در جلوی حیات کلیسا میشود. هر شب یکی از مردان که وظیفه باز و بسته کردن درب را دارند، در اینجا میخوابد تا آماده اجرای هر چه بهتر مراسم در صبح روز بعد باشد.
ادیب جواد جوده الحسینی میگوید: «اینجا خانه دوم من است.»
منبع: BBC Travel
ترجمه: وبسایت فرادید
نظر شما چیست؟
لیست نظرات
نظری ثبت نشده است