8 پیشنهاد برای توسعه گردشگري الکترونیکی

محمدتقی تقوي‌فرد/ فائزه اسدیان اردکانی

امروزه صنعت گردشگري به‌عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع خدماتی، رقابت تنگاتنگی را با سایر صنایع در جهان تجربه می‌کند. در سال‌هاي اخیر فناوري اطلاعات بر تمام بخش‌هاي این صنعت تاثیر شگرفی گذاشته است. گردشگري الکترونیکی حاصل پیوند میان گردشگري و فناوري اطلاعات است. قابلیت‌ها و مزیت‌هاي رقابتی حاصل از گردشگري الکترونیک از عوامل مهم در ایجاد جهش اقتصادي در صنعت گردشگري محسوب می‌شود. گردشگري الکترونیک را منشأ حرکت‌هاي اقتصادي و فرهنگی بالقوه دانسته و آن را انقلاب گردشگري نامیده‌اند. به عبارتی یکی از موفقیت‌آمیزترین فعالیت‌هاي تجارت الکترونیکی، گردشگري الکترونیک یا همان کسب‌وکار الکترونیکی در گردشگري است.

مطالعات نشان می‌دهد، تاکنون پژوهشی به بررسی روابط و تعاملات موجود بین عوامل موثر بر توسعه گردشگري الکترونیکی نپرداخته است. در عین حال، پژوهشی که از سوی نگارندگان صورت گرفته مدلی را جهت تعیین روابط علّی در توسعه صنعت گردشگري الکترونیک ارائه می‌کند. با استفاده از این مدل، ارتباطات علت و معلولی بین عوامل به روشی نظام‌مند تعیین می‌شود. نتایج این پژوهش به سیاست‌گذاران کمک می‌کند بتوانند برای توسعه گردشگري الکترونیکی مسیر مناسب‌تري را انتخاب کنند. در تحقیق مذکور، از طریق شناسایی عوامل موثر بر توسعه گردشگري الکترونیک و روابط میان آنها و با بهره‌گیري از روش مدل‌سازي ساختاري تفسیري، مدل توسعه گردشگري الکترونیک طراحی شده است. این مدل علاوه‌بر نمایش روابط میان عناصر، عوامل را در قالب چهار دسته، دسته‌بندي می‌کند:

دسته اول شامل متغیرهاي خودمختار است که داراي قدرت نفوذ و وابستگی ضعیف هستند. در تحقیق حاضر متغیري در این دسته قرار نگرفت. متغیرهاي وابسته دومین دسته هستند که داراي قدرت نفوذ کم ولی وابستگی شدید می‌باشند. متغیرهاي اطلاع‌رسانی عمومی و آگاه‌سازي مردم براي استفاده از خدمات گردشگري الکترونیک و حفظ امنیت و حریم شخصی افراد شامل گردشگران، جامعه محلی، کاربران، تورها، سایت‌هاي خدمات‌دهنده گردشگري، در این دسته قرار می‌گیرند. این متغیرها به‌طور عمده نتایجی هستند که براي ایجاد آنها عوامل زیادي دخالت دارند و خود آنها کمتر می‌توانند زمینه‌ساز متغیرهاي دیگر شوند. سومین دسته متغیرهاي متصل یا پیوندي هستند که قدرت نفوذ و وابستگی زیادی دارند. این عوامل غیرایستا به‌شمار می‌روند، زیرا هر نوع تغییر در آنها می‌تواند سیستم را تحت تاثیر قرار دهد و در نهایت سیستم خود نیز می‌تواند این عوامل را دوباره تغییر دهد. در این تحقیق حمایت کافی دولت و وجود قوانین و مقررات حمایتی و اجرایی لازم، سیاست‌ها و عوامل مدیریتی، زیرساخت‌هاي فناوري اطلاعات (سخت‌افزار و نرم‌افزار)، سیستم‌هاي اطلاعاتی، فرهنگ‌سازي مناسب (آشنایی گردشگران، جامعه محلی و مسوولان با عملکرد فناوري اطلاعات و گسترش فرهنگ استفاده صحیح از فناوري اطلاعات)، آموزش و تربیت نیروي انسانی مورد نیاز براي ایجاد، توسعه و اداره گردشگري الکترونیک و وجود اطلاعات دقیق و به‌روز در این دسته قرار گرفته‌اند.

این درحالی است که در جهان امروزي بیشتر عوامل، غیرایستا و پویا هستند. عوامل مورد استفاده در این پژوهش نیز از این امر مستثنا نیستند. بیشتر عوامل مورد استفاده، داراي قدرت نفوذ و وابستگی بالایی هستند؛ به این معنی که اثرگذاري و اثرپذیري زیادي دارند. ازاین‌رو به‌دلیل ماهیت این عوامل، بیشتر آنها در این دسته قرار گرفته‌اند. اما چهارمین دسته شامل متغیرهاي مستقل هستند که داراي قدرت نفوذ قوي ولی وابستگی ضعیف هستند. این دسته به‌عنوان زیربناي مدل عمل می‌کنند و براي شروع کارکرد سیستم باید در وهله اول بر آنها تاکید کرد. امکانات و توان مالی در این دسته قرار گرفته است. مدل ساخته‌شده نشان می‌دهد امکانات و توان مالی از بین عوامل شناسایی‌شده بر سایر عوامل بیشترین تاثیرگذاري را دارند که باید مورد توجه ویژه قرار بگیرند. این نتیجه توسط محققان دیگر نیز مورد تایید قرار گرفته است. با توجه به عوامل شناسایی‌شده در این تحقیق، جهت پیاده‌سازي و توسعه گردشگري الکترونیک پیشنهادهاي زیر ارائه می‌شود:

- دست‌اندرکاران حوزه سیاست‌گذاري گردشگري الکترونیکی در راستاي طراحی بسته‌هاي ترغیب‌کننده و همچنین امن کردن فضاي‌ کسب‌وکار گردشگري قانون‌گذاري کنند و برای ایجاد اراده در مدیران ارشد این حوزه، آموزش و فرهنگ‌سازي را در دستور کار خود قرار دهند.

- برای فرهنگ‌سازي استفاده از خدمات الکترونیکی و گردشگري الکترونیک برنامه‌های ملی و منطقه‌اي طراحی و اجرا شود.

- به جهت کاربرد صحیح فضاي مجازي به آموزش صحیح کارکنان پرداخته و برای افزایش سرعت آموزش از مشوق‌هاي صحیح و مناسب استفاده شود.

- به‌منظور اطلاع از راهکارهاي جدید در بخش الکترونیک، به‌روز نگه‌داشتن اطلاعات کارکنان بخش‌ الکترونیک، ارائه جدیدترین خدمات به مشتریان و ایجاد پایگاه اطلاعات به‌روز براي مدیران و کارکنان می‌توان از متخصصان رایانه و تکنولوژي اطلاعات استفاده کرد و آنها را در سازمان به‌کار گرفت.

- پایگاه‌هاي اطلاع‌رسانی دیجیتالی درون‌شهري و کارت‌هاي الکترونیکی اعتباري براي استفاده از مراکز گردشگري و فروش آن از طریق و براي مخاطبان داخلی و بین‌المللی راه‌اندازي شود.

- امنیت مرزي، داخلی و راه‌هاي ارتباطی افزایش یابد.

- از فضاي اینترنتی کارآ در زمینه اطلاع‌رسانی استفاده شود.

- نرم‌افزارها و برنامه‌هاي کاربردي در فضاي گردشگري الکترونیکی توسعه یابد و این حوزه با استفاده از مواردي مانند تصاویر سه‌بعدي و بازي‌هایی مبتنی بر سفرهاي مجازي جذاب شود.

اطلاعات شاهرگ حیاتی صنعت گردشگري است؛ بنابراین استفاده موثر از فناوري اطلاعات براي مزیت رقابتی و موفقیت آن اساسی است. به عبارتی فناوري در صنعت گردشگري بر عملیات گردشگري اثرگذار است. بنابراین باید به این امر جدی‌تر و حرفه‌ای‌تر پرداخت.