رنجنامه گنج‌های نصف‌جهان/غول خشکسالی بر پل‌های تاریخی چنبره زد

خبرگزاری مهر، گروه استان ها - فاطمه کازرونی: دردنامه گنج‌های پایتخت فرهنگی جهان اسلام هر بار داستانی متفاوت اما تکراری دارد، شهری که با هر زخمه کلنگ بر دل رنجور خویش، گنجی از اعماق قرن‌ها فرهنگ و تاریخ نمایان می‌سازد، امروز دلی پر درد از بی‌توجهی مسئولان دارد.

چهارباغ عباسی سال‌های سال زیر سایه خوفناک چکش‌های برقی و غول‌های جرثقیلی نفس کشید تا اینکه بالاخره میراث‌فرهنگی در برابر رفاه شهری سر تعظیم فرود آورد و عبور مترو از دلِ تاریخی‌ترین خیابان کشور را بر دیده منت نهاد؛ امروز نیز پل‌های تاریخی اصفهان به عنوان نمادی استوار از فرهنگ و تاریخ نصف جهان، طعم ترک بی‌توجهی مسئولان را بر تن خویش چشیده است اما وای از  آن روزی که ما باید در برابر نسل‌های آینده برای تمام این بی توجهی‌ها پاسخگو باشیم.

امروز تیرهای مرگبار خشکسالی اصفهان که از عدم مدیریت صحیح نشات گرفته تنها لب‌های ترک‌خورده دشت‌ها و آب‌های زیرزمینی را نشانه نرفته بلکه شرحه شرحه‌ تن دردمند پل‌های تاریخی اصفهان به عنوان نماد قرن‌ها فرهنگ و اصالت مردم این سرزمین، نیز نشانه رفته است.

و اما دردناک‌تر اینکه مترویی که قرار است نماد تمدن شهری ما باشد بیش از خشکسالی پل تاریخی مهمی همچون ۳۳ پل را که سال‌هاست خاطرات تاریخی این شهر را بر قوس‌های زیبای خویش نقش کرده، در معرض خطر قرار داده است.

خطر عبور متروی اصفهان از کنار ۳۳ پل  

در این ارتباط علیرضا جعفری زند باستان‌شناس در گفت و گو با مهر، با بیان اینکه خشکسالی بر ترک‌های ۳۳ پل بی‌تاثیر نیست اما عامل اصلی مترویی است که از کنار این بنای تاریخی رشد می‌کند، اظهار داشت: از دیدگاه من ترک‌های ۳۳ پل به اندازه‌ای عمیق شده است که می‌توان نام شکاف بر آن نهاد.

وی با بیان اینکه از دو سال پیش با بررسی‌های کارشناسی درباره در معرض خطر بودن این پل هشدار داده‌ایم، افزود: هم اکنون علاوه بر روی پل در زیرپل و در سقف‌ها و طاق‌ها نیز ترک و ریختگی دیده می‌شود.

باستان‌شناس و کارشناس میراث‌فرهنگی  با بیان اینکه پل‌های جویی و مارنان با پل‌های ۳۳پل، خواجو و وشهرستان متفاوت است، ابراز داشت: پل جویی در سیل ۱۳۶۸ تخریب شد و میراث‌فرهنگی اصفهان آن را به شکل کامل نوسازی کرده است.

وی اضافه کرد: بر این اساس نشست‌ها روی پایه های پل به خوبی قابل مشاهده است و در صورت ایجاد مشکلی می توان آن را کاملا مرمت کرد و همین مسئله درباره پل مارنان به دلیل بازسازی کامل صدق می‌کند.

آب اندک زاینده رود سلامت پل های اصفهان را تضمین می کرد

وی وضعیت پل خواجو را به دلیل در معرض خشکسالی قرار گرفتن خطرناک و اسفناک دانست و بیان داشت: همان‌گونه که یک حوض معمولی بدون جریان آب ترک می‌خورد، سازه‌ای مانند پل که بر روی آب بنا شده است نیز بر اثر بی‌آبی دچار مشکل می‌شود به ویژه اینکه مصالح به کارگرفته برای آن برای استحکام نیازمند جریان آب باشد.

امروزه ۳۳ پل به ظاهر سرپاست و پایه های محکم دارد اما به واقع در خطر قرار گرفته و برخلاف برخی صحبت‌ها درباره غیرفعال بودن ترک‌های این پل، باید اذعان کنم که این پل حتی در بررسی های دو سال پیش نیز دارای ترک فعال بوده است

جعفری زند با اشاره به اینکه خشک بودن زاینده رود مربوط به قرن ما نیست که ادعای عدم تقصیر درباره مشکلات ناشی از آن را داشته باشیم، تاکید کرد: همواره در این رودخانه نصف‌جهان در زمان کم آبی نیزآبی اندک جریان داشته و جریان آب حتی به شکل ایجاد دریاچه مصنوعی حفظ می‌شده است و همین آب اندک زاینده رود سلامت پلهای اصفهان را حفظ می کرد.

۳۳ پل به ظاهر سرپاست

وی با بیان اینکه امروزه ۳۳ پل به ظاهر سرپاست و پایه های محکم دارد اما به واقع در خطر قرار گرفته است، ابراز داشت: برخلاف برخی صحبت‌ها درباره غیرفعال بودن ترک‌های این پل، باید اذعان کنم که این پل حتی در بررسی های دو سال پیش نیز دارای ترک فعال بوده است.

این باستان‌شناس با بیان اینکه بر کف این پل نیز ترک هایی دیده می‌شود که فاصله آن نسبت به قبل بیشتر شده که این امر نشانه فعال بودن این ترک‌هاست، گفت: در سال ۴۰ این پل محل عبور و مرور ماشین‌ها نیز بوده و به همین دلیل اسکلت فلزی برای استحکام‌بندی بیشتر آن اضافه شده است.

وی اضافه کرد: مرمت اصولی این پل در همان سال ۴۰ انجام شده است و از آن پس تنها شاهد بندکشی این پل بوده‌ایم و هیچ گاه مرمت کامل بر روی آن انجام نشده است.

پل‌های اصفهان نیازمند بازنگری مرمتی است

جعفری‌زند بُعد دیگری در آسیب پل‌های تاریخی اصفهان را مدنظر قرار داد و ابراز داشت: هر اثر تاریخی پس از مدتی نیاز به معاینه فنی و مرمت دارد و با یک بندکشی معمولی نمی توان مرمت را کامل دانست.

پل شهرستان نیز به دلیل کم‌آبی و عدم توجه مستمر مرمتی وضعیت مناسبی ندارد، بیشتر دهانه‌های این پل به دلیل قدیمی بودن گذشت زمان و فرسودگی نسبت به ۳۳ پل و خواجو از قرینه بودن خارج شده است

وی با بیان اینکه مرمت‌های تاریخی نیز داری عمر مفیدی است، گفت: پل‌های اصفهان از پسِ سال‌های طولانی زندگی فرسوده شده و نیازمند بازنگری مرمتی است.

جبهه جنوب غربی ۳۳ پل از یک محور مستقیم خارج شده است

باستان‌شناس مطرح کشور اضافه کرد: همین الان اگر دقت کنید جبهه جنوب غربی ۳۳ پل از یک محور مستقیم خارج شده است و با توجه به مطالب عنوان شده پل‌های خواجو و ۳۳ پل نیاز به مرمت اساسی دارد.

وی عبور مترو از جوار این پل در آینده نزدیک را در عمیق شدن مشکلات ۳۳ پل دخیل دانست و گفت: تنها ساخت کانال مترو مشکلاتی برای این پل ایجاد کرده است و زمین منطقه نیز همچون یک موجود زنده به ما اعلام می‌دارد که این پل شرایط مناسبی ندارد چراکه بخش جنوبی پل یک بار هنگام ساخت کانال مترو نشست کرده است و با لرزش های مترو ممکن است ۳۳ پل آسیب جدی ببیند.

ضرورت استحکام‌بخشی ۳۳ پل پیش از راه‌اندازی مترو اصفهان

جعفری زند ابراز داشت: طبیعی است پس از راه‌اندازی مترو مشکلات جدی‌تر می‌شود و بر این اساس باید از هم‌اکنون به فکر چاره و مرمت‌های اساسی پل باشیم و این امر نیازمند کار کارشناسی دقیق است.

پل شهرستان به دلیل عدم توجه مستمر مرمتی وضعیت مناسبی ندارد

وی اضافه کرد: یک نکته مهم اینکه ظرف سال های اخیر که این  پل را مورد بررسی تاریخی قرار داده‌ایم این موضوع مورد توجه بود که خشکسالی کمتر از مترو بر این پل تاریخی موثر بوده است.

جعفری‌زند با اشاره به اینکه پل شهرستان نیز به دلیل کم‌آبی و عدم توجه مستمر مرمتی وضعیت مناسبی ندارد، گفت: بیشتر دهانه‌های این پل به دلیل قدیمی بودن گذشت زمان و فرسودگی نسبت به ۳۳ پل و خواجو از قرینه بودن خارج شده است به ویژه اینکه دریاچه مصنوعی کنار پل در طول سال اخیر خشک شده است.

الله‌یاری: ترک‌های ۳۳ پل فعال نیست

نکته مهم در این میان آن است که مسئولان میراث‌فرهنگی گرچه به تاثیر خشکسالی بر آسیب‌ پل‌های تاریخی اصفهان صحه می‌گذارند اما فعال بودن ترک‌های ۳۳ پل را رد می‌کنند.

فریدون‌ الله‌یاری در این ارتباط با بیان اینکه ترک‌های آسفالت رویی یک پل ارتباطی با ساختار آن ندارد، ابراز داشت: این ترک‌ها در طول سال به شکل طبیعی حرکت هایی انقباضی و انبساطی دارد؛ ما معتقدیم که درزهای انبساطی اگر حرکت نداشته و تخلیه نشود خطرناک است و ترک کارکرد صحیحی ندارد.

وی با بیان اینکه ترک‌های ۳۳ پل فعال نیست، افزود: از سویی باید برای رویه پل به جای روکش آسفالتی از دریچه‌های فلزی استفاده شود تا هنگام انقباض و انبساط خود را به صورت درز و شکاف نشان ندهد.

مرمت سال ۱۳۴۰ بر روی ۳۳ پل، به شکل ایجاد دال بتنی بزرگی بر روی پل بوده است تا فشاری بر پل به دلیل حرکت ماشین‌ها ایجاد نشود و طبیعی است که اکنون نیازمند چنین مرمتی نیستیم

مدیرکل میراث‌فرهنگی اصفهان در ارتباط با مرمت اساسی روی پل‌های اصفهان ابراز داشت: بر روی پل‌های تاریخی اصفهان مانند خواجو و شهرستان مرمت مرتب و مستمر انجام شده است.

وی ادامه داد: مرمت سال ۱۳۴۰ بر روی ۳۳ پل، به شکل ایجاد دال بتنی بزرگی بر روی پل بوده است تا فشاری بر پل به دلیل حرکت ماشین‌ها ایجاد نشود و طبیعی است که اکنون نیازمند چنین مرمتی نیستیم.

پل‌های اصفهان مرتب مورد پایش مداوم قرار دارند

مدیرکل میراث‌فرهنگی اصفهان با بیان اینکه پل‌های اصفهان مرتب مورد پایش مداوم قرار دارد، ابراز داشت: میراث ‌فرهنگی اصفهان دارای دفتر مدیریت پایش است و ۱۱ پل تاریخی اصفهان به شکل مرتب مورد پایش و مرمت قرار می‌گیرد.

پل‌های تاریخی اصفهان قرن‌هاست سرپا مانده‌ تا پیامی ناب از فرهنگ و تاریخ این سرزمین را برای آینده به ارمغان ببرد، به هر حال چه ترک‌های این پل‌ها فعال باشد و چه غیرفعال، گذشت زمان تن این پل‌های خسته را رنجور کرده است و به نظر می‌رسد پیش از اینکه غول‌های پیشرفت شهری لرزه مرگ بر تن آنها بیفکند نیازمند چاره‌جویی اساسی و استحکام‌بخشی بنیادی است.