لب های خشکیده کویر قم از بحرانی بی آبی

به گزارش ایرنا، قم با مساحت حدود 11 هزار کیلومتر مربع درحاشیه کویر، دارای پنج بخش، 10 دهستان و 363 آبادی دارای سکنه است که 70 درصد آب قم از فاصله 300 کیلومتری این استان تامین می شود.
کاهش شدید میانگین بارش سالیانه، بهره برداری غیراصولی و نامناسب از منابع آب در بخش های مختلف، اضافه برداشت از چاه های مجاز، حفر چاه های غیرمجاز، تحقق نیافتن حق آبه های استان قم و زمان بر بودن فرهنگسازی و آموزش های کاربردی باعث تشدید بروز خشکسالی و افزایش آلودگی های زیستی در این استان شده است.
«تهدید کمبود آب هشدار جدی است» این ابراز نگرانی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری قم است که در جلسه های مختلفی از به صدا در آمدن این زنگ خطر برای مسئولان و مردم خبر داده است.
علیجان صادق پور یکی از راهکارهای جلوگیری از تشدید بی آبی را ارتقای فرهنگ عمومی دانسته و گفته است: باید فرهنگ عمومی استفاده بهینه از آب در بین اقشار مختلف مردم صورت بگیرد تا مردم با آگاهی بیشتر توقع از مصرف آب را پایین بیاورند و بهینه مصرف کنند.
وی از اجرای برنامه های ترویجی و آموزشی در مدارس استان قم خبر داد و گفت: با همکاری اداره کل آموزش و پرورش استان در تمام مدارس قم برنامه های ترویجی استفاده صحیح از آب را به زبان ساده اجرایی کرده ایم تا دانش آموزان به عنوان حامیان آب در جلوگیری از بحران آب سهیم باشند.
صادق پور افزود: تولید محصولات صرفه جویی از منابع آب با استخراج از منابع دینی صورت گرفته است که در اختیار رسانه های جمعی و اقشار مختلف مردم قرار داده ایم تا نقش مهمی در کاهش مصرف آب در استان را فراهم کنیم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری قم با اشاره به این که حدود 18 الی 20 درصد هدر رفت آب در استان صورت می گیردگفت: بخشی از این آب ها به خاطر احصای غلط مصرف و برخی هم به علت نصب کنتورهای غیرمجاز آب است که در این راستا نیازمند همکاری دستگاه های نظارتی هستیم تا یا ایجاد نظم و مصرف صحیح آب نظارت ها را شدت دهند.

** تاثیر دخالت های انسانی بر وضعیت کم آبی استان قم
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای قم با اشاره به دخالت های انسانی در کاهش وضعیت سفره های زیرزمینی قم، اظهار داشت: در سطح استان برداشت غیر مجاز از چاه های مجاز و حفر چاه های غیر مجاز باعث کاهش روان آب ها در سفره های زیرزمینی شده است.
احمد حاج حسینی مسگر افزود: استفاده دوبرابر ثبت شده در پروانه های بهره برداری چاه های مجاز باعث شده است تا 250 میلیون متر مکعب اضافه برداشت از چاه های مجاز در استان قم انجام می شود
وی ادامه داد: همچنین بهره برداری از چاه هایی که تغییر کاربری داده اند از دیگر موارد برداشت بی رویه از چاه های مجاز است.
حاج حسینی مسگر با اشاره به بهره برداری از چاه های غیر مجاز درقم گفت: سه هزار و 850 حلقه چاه غیر مجاز در استان است که باید نسبت به وضعیت آنها اقدام جدی صورت بگیرد.
وی، نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه های مجاز و پر کردن چاه های غیر مجاز را از مهمترین راهکارهای جلوگیری از اضافه برداشت آب در این استان دانست.
وی با اشاره به کاهش بارندگی در استان قم گفت: بارش کم طی چند سال بر روی روان آب ها تاثیر گذاشته است و وضعیت روان آب ها باعث کاهش ذخیره آب بر پشت سدها شده است ضمن این که مشکلات زیست محیطی را ایجاد کرده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای قم افزود: آب شرب استان قم از دو سد 15 خرداد و کوچری تامین می شود که آب هایی ذخیره ای درپشت این سدها کاهش پیدا کرده است.
وی ادامه داد: در حال حاضر 34 میلیون متر مکعب آب در سد 15 خرداد و کمتر از 40 میلیون متر مکعب آب در سد کوچری ذخیره شده است.

** تغییر الگوی کشت با اهتمام به بحران بی آبی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی قم از توسعه کشت گلخانه ای در این استان خبر داد و گفت: از جمله راهکاری های مقابله با مشکل کم آبی در بخش کشاورزی تغییر الگوی کشت است که در همین راستا 9 هکتار گلخانه با سازه های مقاوم و استاندارد در استان احداث شده است.
محمد رضا طلایی با اشاره به کشت پسته در استان قم گفت: بر اساس الگوهای کشت تدوین شده، قم در بحث توسعه باغ های پسته ظرفیت خوبی دارد چراکه پسته محصولی است که به آب کمی احتیاج دارد از این رو دو سال گذشته شش هزار و 827 هکتار به سطح زیر کشت این محصول در استان اضافه و دو هزار هکتار از باغ های قدیمی کشت این محصول اصلاح شد.
وی با بیان این که استفاده از شیوه های نوین آبیاری نقش مهمی در کنترل کم آبی در قم دارد گفت: آبیاری میکرو که استفاده از آن در سطح کشور به تازگی آغاز شده است، در مزرعه های زراعی استان مورد استفاده قرار گرفت و سطحی در حدود هزار هکتار با این شیوه نوین که مصرف آب را به 40 درصد حد معمول می رساند، آبیاری شد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی قم ادامه داد: با توجه به نیاز استان به محصول های کشاورزی زودرس که به دوره آبیاری کمتری احتیاج دارد، 25 درصد سطح زیر کشت را به این محصول ها اختصاص دادیم و با وارد کردن ارقام جدید به بازار و استفاده از آن ها در مزارع، توانستیم در مدت زمان کوتاه تری محصول هایی همچون ذرت علوفه را برداشت کنیم.
وی خاطرنشان کرد: اعتبار 230 میلیارد ریالی کشاورزی قم در بخش آب و اجرای روش های آبیاری نوین در شش هزار هکتار از مزارع استان صورت گرفت.
وی به راهکارهای دولت برای حل مشکل آب گفت: سه راهکار در اولویت برنامه ها قرار دارد که با انجام آن ها می توان به افزایش منابع آبی مورد نیاز کشاورزان استان امیدوار بود بر اساس تصمیم های ملی باید پساب ورامین از جنوب تهران وارد دشت مسیله شود تا سفره های زیر زمینی این منطقه برای فعالیت های کشاورزی قابل استفاده شود.
طلایی افزود: راهکار بعدی برای تامین منابع آبی مورد نیاز کشاورزان استان، مسدود شدن چاه های آب منطقه علی آباد پس از تکمیل تمام مراحل انتقال آب از سرشاخه های دز به قم و تامین آب شرب شهروندان است چرا که با این کار سفره های آب زیر زمینی منطقه زنده می ماند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی قم راهکار سوم را تامین حق آبه های کشاورزان دانست و گفت: پس از تامین آب شرب مورد نیاز شهروندان از طریق سرشاخه های دز، باید منابع آبی سد 15 خرداد در اختیار کشاورزان استان قرار گیرد تا شاهد شکوفایی بخش کشاورزی قم به خصوص در بخش پایین دست قمرود باشیم.

** خشکسالی مهم ترین عوامل آلودگی هوای قم
مدیرکل حفاظت محیط زیست قم با اشاره به این که پدیده خشکسالی از معضلات مهم زیست محیطی است گفت: خشکسالی به صورت دوره های چند ساله باعث بروز خسارت بسیار جبران ناپذیری به منابع طبیعی استان شده است.
سید رحمان دانیالی، اضافه کرد: بارندگی های سالانه به طور میانگین کم و ناکافی است که باعث کاهش سطح ایستابی سفره های آب زیر زمینی، افزایش شوری آب این سفره ها، توسعه مناطق بیابانی، خشک شدن تالاب ها و به ویژه افزایش ریزگردها شده است.
وی به وضعیت نامطلوب تالاب های استان قم اشاره کرد و گفت: بیش از 10 درصد از وسعت استان قم درحوزه های تالابی است، اما در حال حاضر این تالاب ها به خاطر بهره وری از منابع آبی و تامین نشدن حق آبه ها به عنوان کانون ریزگردها دامنه مناطق مختلفی از کشور را فراگرفته است.
دانیالی افزود: استان قم در پایین دست رودخانه های دریاچه نمک قرار گرفته است در گذشته 5 رودخانه مهم و اصلی در دریاچه نمک جریان داشته که امروز بخش زیادی از منابع آبی این رودخانه ها در استان های بالادست مدیریت می شود.
وی اضافه کرد: به علت تامین نشدن حق آبه های استان قم و از بین رفتن پوشش گیاهی اطراف، دریاچه نمک با خشکسالی شدید و شوری فزاینده آب مواجه شده و به عنوان کانون ریزگرد، آلودگی زیست محیطی را به وجود آورده است.
* قطع حق آبه ها معضل زیست محیطی
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست استان قم نیز با اشاره به موارد مختلف در معضلات زیست محیطی استان گفت: خشکسالی، قطع حقابه های زیست محیطی، حفر چاه های متعدد مجاز و غیرمجاز در دشت مسیله، و برداشت بی رویه منابع آبی در منطقه، باعث شده تا آب های فراشور در سفره های زیرزمینی به سمت دشت ها حرکت کرده و پوشش گیاهی و اکوسیستم منطقه را کاملا نابود کند.
سید احمد شفیعی، گفت: امروز 400 هزار هکتار از اراضی منطقه در معرض بیابانی شدن هستند و در حال حاضر 40 هزار هکتار به عنوان کانون های فعال القاء ریزگردها در مرکز کشور محسوب می شود.
وی احداث سدهای غدیر و 15 خرداد، را از دیگر بحران های زیست محیطی برشمرد و گفت: آورد آب دو رود اصلی حوزه آبخیز دریاچه نمک قم یعنی قمرود و قره چای امروز به صفر رسیده است و این حوزه امروز بحرانی ترین شرایط را در میان حوزه های آبخیز کشور دارد.
وی بیان داشت: بخاطر ساختار زمین شناختی و اکوسیستمی کم نظیر دریاچه نمک قم و افزایش چشمگیر شوری آب شاهد کانون فعال ریزگرد این منطقه در استان قم هستیم که به زودی گریبانگیر استان های همجوار می شود.
وی خاطرنشان کرد: کاهش جریان آب و خشکسالی، نبود مدیریت در آبرسانی و بروز ریزگرد و بیابان ‌زایی، موجب شده تا تعدادی از روستاهای اطراف دریاچه نمک خالی از سکنه شود.
دریاچه نمک در جنوب غربی استان قم مابین سه استان قم، اصفهان و سمنان واقع شده است. وسعت این دریاچه در حدود 200 هزار هکتار می باشد. زمین این دریاچه پوشیده از رسوبات نمک است که بر اثر انباشته شدن سیلاب ها و آب های سطحی در طول قرن ها پدید آمده است.
8138/ 6133/ خبرنگار: فرزانه پیری **انتشاردهنده: جعفرمسلمی