آثار ابن‌تیمیه و بن‌باز، کتب ممنوعه کشور قزاقستان هستند

به گزارش خبرنگار مهر، مدیر مرکز تحقیقات وزارت امور دین و جامعه مدنی قزاقستان در گفتگویی که با سایت e-islam.kz  داشت گفت: بین کتب ممنوع شده آثاری از ابن تیمیه، بن باز که یکی از معروفترین ایدئولوگ های جریان سلفی هستند و همچنین رهبران معاصر، شیوخ و واعظان فعال وجود دارند. این گفتگو را رایزنی فرهنگی ایران در قزاقستان ترجمه و دراختیار ما قرار داده است:

* خانم آینور عبدالرسول قیزی، چنانکه که می دانید، وضعیت دینی یکی از مهم ترین مسائل عمومی کشور است. در این راستا، فعالیت های مرکز تحقیقات و تحلیل دین را معرفی نمایید و به طور کلی بفرمایید، وضعیت امور دینی در کشور، چگونه مطالعه و بررسی می شود؟

هر نوع پژوهش از دو بخش: علمی و نظری ، عملی و کاربردی تشکیل می شود و تنها در صورت استفاده از هر دو بخش، می توان نتیجه موثر و واقعی را بدست آورد. بنابر این، مرکز ما، با بررسی تجربه وضعیت امور دینی در داخل و خارج از کشور، دفترچه های راهنما و مواد اطلاعاتی و تبلیغاتی را نیز منتشر می کند.

مطالعه وضعیت دینی براساس دو روش تعیین شده، انجام می شود، مطالعات اطلاعاتی و تحلیلی جاری و مطالعات کاربردی و موردی (منطقه ای). مطالعات جاری به صورت منظم انجام می شود و شامل نتایج نظارت مداوم بر رسانه های دینی و غیردینی، منابع اینترنتی، نتایج فعالیت ادارات اموردینی، مرکز تحقیقات ادیان وابسته به استانداری ها، فعالیت انجمن های دینی، رویدادها و مراسم برگزار شده، تحقیق و نتیجه گیری متخصصین از وضعیت و اتفاقات دینی در خارج از کشور می باشد.

اما ویژگی های مطالعات کاربردی و موردی (منطقه ای) در این است که کارمندان مرکز تحقیقات و تحلیل دین با استفاده از روش نظارت و مشاهده با شهروندان استانِ تعیین شده، مراسم مختلف را برگزار و با شهروندان، ارتباطات مستقیم برقرار می کنند و قبل از اقدام به مطالعه کاربردی، ابتداء از تحلیل ها و نتایج حاصل از پژوهش های جامعه شناسی که توسط ادارات امور دینی و مراکز تحقیقات ادیان، وابسته به استانداری های محلی بدست آمده، استفاده و پس از بازدید از منطقه، نتایج حاصل از این تحلیل را با وضعیت واقعی در منطقه مقایسه می کنند.

در این رابطه، کارمندان مرکز با گروه های مختلف شهروندان، جلسات و نشست هایی با هدف بررسی نظرات شهروندان در مورد وضعیت دینی در کشور برگزار می کنند. پرسش نامه ها را تکمیل می کنند. علاوه براین، گروه کارمندان ما، نشریات چاپی محلی و رسانه های الکترونیکی را مطالعه می نمایند، فعالیت های انجمن های دینی و سازمان های خیریه متعلق به آنها و همچنین فعالیت نمایندگان جنبش های مذهبی غیر سنتی  را مطالعه و بررسی می کنند.

نتیجه در مورد وضعیت جاری دینی در منطقه براساس تحلیل نتایج ارائه شده، نمایش داده می شود. طبق این نتیجه نه تنها پیش بینی وضعیت دینی، بلکه برنامه های آینده و تعیین زمینه های ضعف را نیز کشف می کنند. به عنوان مثال، در سال گذشته ۱۸۳ ملاقات با ۱۰۲۸۳ نفر برگزار شد. نتایج کسب شده نه تنها به کمیته امور دینی و سازمان های دولتی مربوطه ارسال شده بود، بلکه مرکز ما این نتایج را به عنوان مقالات و مصاحبه ها در رسانه ها ارائه کرده است.

* گروه های مختلف شهروندان چه کسانی هستند؟ مطالعات منطقه ای طی یک سال انجام می شود و یا در دوره ای خاص؟

گروه های مختلف شهروندان شامل نمایندگان انجمن های دینی، مومنین مساجد، گروه های کارگری، دانشجویان، دانش آموزان، معلمان دروس «دین شناسی»، کارمندان دولت، اعضای گروه های اطلاعاتی و تبلیغاتی، زنان، بیکاران، صاحبان مشاغل آزاد و محکومین می باشد. انجام ملاقات با هر یک از آنها دارای مشکلاتی است. هر گروه سطوح مختلف درک و ارزیابی وضعیت دینی خاص خود را دارد. برای هر گروه پرسشنامه های مختلفی را آماده کرده ایم.

در سال گذشته مطالعات منطقه ای از ماه آوریل تا نوامبر به مدت هشت ماه انجام شد. امسال مطالعات منطقه ای از آگوست تا نوامبر برنامه ریزی شده است. علاوه براین، طی یک سال درخواست های گوناگونی در مورد برگزاری ملاقات ها و جلسات از تمام نقاط کشور دریافت کرده ایم. همچنین کارمندان مرکز در مراسم کمیته امور دینی شرکت می کنند، در این مراسم کارمندان متخصص در موضوعات مربوط به فضای دینی حضور دارند. این مراسم همراه با تحقیق، تحلیل و بررسی انجام می شود. براساس تمام فعالیت های انجام شده، نتیجه در مورد وضعیت دینی در کشور آماده سازی می شود.

* سایر زمینه های فعالیت مرکز تحقیقات و تحلیل دین چیست؟

پاسخ - در مرکز ما، همراه با نظارت بر وضعیت امور دینی، تحقیقاتی در مورد کتاب های دینی، مواد اطلاعاتی و اشیاء و لوازم دینی انجام می شود. همچنین مرکز ما مواد اطلاعاتی و آموزشی تهیه کرده و کارهای تحقیقی و تحلیلی در خصوص روابط دولتی و انجمن های دینی و نیز بین انجمن ها، فعالیت های انجمن های دینی، آموزش و مطالعات دین انجام می دهد. مرکز ما متعهد است در هر ملاقات و جلسه ای که گروه اطلاعاتی و تبلیغاتی در هر منطقه برگزار می کند، نمایندگان ما حضور داشته باشند. علاوه بر این، طبق برنامه جداگانه، نمایندگان مرکز ما برای کارمندان نهادهای مختلف دولتی (سازمان های اجرای قانون، واحدهای نظامی، موسسات آموزش و علم، سازمان های بهداشتی) سخنرانی هایی در مورد مسائل دینی برگزار می کنند.

برگزاری سمینارهای آموزشی و مراسم مختلف با جوانان و بانوان یکی از جهات مهم فعالیت مرکز است. علاوه بر این، وب سایت رسمی و شبکه های اجتماعی ما به طور منظم به روز می شود.

مواد اطلاعاتی چاپ شده، به تمامی دفاتر منطقه ای امور دینی ارسال می گردد. تنها در سال ۲۰۱۵ بیش از ۲۰ نشریه به دو زبان قزاقی و روسی مانند مجموعه های: «روابط دولت و انجمن های دینی در جمهوری قزاقستان» برای مدیران مدارس، روسای موسسات آموزشی، بازرسان نوجوانان، همچنین مجموعه های «۲۰ پرسش و پاسخ در مورد مسائل موضعی در حوزه دین»، «کتاب راهنمای دین شناسی»، «روابط بین دولت سکولار و ادیان: تئوری و عمل»، «مطالعات وضعیت دینی در مناطق»، «سوالات کاربردی وضعیت دینی در قزاقستان»، «کمک به امامان» و مجموعه «مطالعات دینی» برای معلمان درس «دین شناسان»  تهیه و چاپ شده است.

*در حال حاضر موضوع عملیات تروریستی مورد بررسی قرار می گیرد. مقاله شما "اتفاقات در آکتوبه تهدید سلفی گری را نشان دادند" نیز علاقه زیاد خوانندگان را جذب کرده است. در این راستا، نظر شما در مورد اینکه دلیل عمل تروریستی در آکتوبه به خاطر عملکرد نادرست و ضعیف نمایندگان دینی و حقوقی است، چیست؟

در تاریخ، عملکرد و فعالیت های بی عیب و نقص وجود ندارد. در هر زمینه بسته به پیچیدگی وظیفه، مشکلات و موانع دائمی وجود دارد. این هم فرایند طبیعی است که به طور جدایی ناپذیری با توسعه دولت مرتبط است. اما من با دیدگاهی که علت اتفاقات در آکتوبه تنها به خاطر اجرای نادرست تعهدات کارمندان و متخصصان دینی است، به شدت مخالف هستم. معمولا، کسانی که اطلاعات کامل در مورد این منطقه ندارد، این نظر را توسعه می دهند. اگر درباره دین صحبت کنیم، می خواهم تاکید کنم که از ۱۶ استان قزاقستان، فعالیت متخصصین آکتوبه بیشتر بوده. در این منطقه فعالیت های اداره امور دینی، وابسته به استانداری، مرکز توانبخشی"انصار"، نهادهای مجری و دفاتر اداره مسلمانان قزاقستان، هماهنگ و منظم است. ثبات وضعیت دینی در منطقه، طی ۴ سال اخیر نتیجه تلاش های فوق العاده ای این موسسات است. متخصصان آکتوبه یکی از اولین متخصصینی می باشند که از کتاب های راهنمای بازگشت افراد رادیکال و جنبش های مخرب استفاده کردند.

* پس چرا در این منطقه عملیات تروریستی دوباره اجرا شد؟

 این سوال مربوط به اوضاع کلی در منطقه است. هنوز فراموش نشده است که در سال های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ عملیات تروریستی در آکتوبه اجرا شد. در ابتدا، وضعیت دینی نه تنها در آکتوبه، بلکه در تمام منطقه غرب کشور تشدید شده است. به خاطر چند دلیل. اولا، منطقه قزاقستان غربی با روسیه هم مرز است. در سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۱ حملات تروریستی که در داغستان اجرا شد بر منطقه غربی ما تاثیر گذاشت. چنانکه می دانیم، تعدادی از قزاق هایی که برای حملات تروریستی به داغستان رفتند، در منطقه غربی متولد شده بودند. یعنی می توان گفت که عملیات تروریستی در کشور همسایه تا حدودی بر ذهن مردم منطقه غرب تاثیر گذاشت.

دوما، منطقه صنعتی و نفتی برای قزاقستان منطقه مهم و استراتژیک می باشد. نیروهای خارجی تحریک آمیز با منافع جغرافیای سیاسی، توجه زیادی به نقض ثبات داخلی و تقویت نفوذ خود در این منطقه قزاقستان دارند. بنابراین، در یک زمان، تعداد بزرگی از نمایندگان جنبش های دینی غیر سنتی با حمایت نیروهای خارجی علاقه مند در این منطقه، متمرکز شدند و فعالیت می کردند. با وجود اینکه اقدامات اطلاعاتی و تبلیغاتی و اقدامات پیشگیری نسبت به آنها انجام شده بود، برخی از پیروان جنبش های غیر سنتی بین مردم پراکنده شدند.

سوما، مردم منطقه صنعتی غرب کشور یک پارچه و متحد هستند. نمایندگان جنبش های دینی غیر سنتی از این ویژگی استفاده می کنند.

چهارم، معلوم است که روابط و نظر مردم به ارزش های دینی در هر منطقه با توجه به ویژگی های ذهنیت آن منطقه متفاوت است. به عنوان مثال، در جنوب قزاقستان روابط مردم و دین فعال است، در شمال مردم نسبتا بی طرف هستند، در مرکز قزاقستان معتدل است، اما در منطقه غربی اندیشه ها و احساسات دینی با عمل مرتبط است. فعالیت های جنبش های غیرسنتی نشان داد که ستیزه جویی و جنگ آوری برای حفاظت از ارزش های دینی را می توان در راه های مختلف استفاده کرد. امروز، دقیقا نیمی از ۶۷۰ کتاب افراطی که براساس دستور دادگاه قزاقستان ممنوع شده است، یعنی ۳۳۴ کتاب به جریان سلفی وابسته است. از این تعداد ۲۲۶ کتاب طبق تصمیمات دادگاه های محلی منطقه غربی ممنوع شده است. این هم واقعیت وضعیت دینی در منطقه غربی است.

* مولفین کتب سلفی ممنوع شده چه کسانی هستند؟

 بین کتب ممنوع شده آثاری از ابن تیمیه، بن باز که یکی از معروفترین ایدئولوگ های جریان سلفی هستند و همچنین رهبران معاصر، شیوخ و واعظان فعال وجود دارند. علاوه براین، مواد اینترنتی، متون صوتی، تصویری، سخنرانی ها، مواعظ و نصایح وجود دارد. در میان واعظان سلفی ممنوع شده، متاسفانه، هموطنان ما، مانند دل مراد ابو محمد وجود دارد.

* در اینترنت در رابطه با موضوع ممنوعیت سلفی گری چنین اظهاراتی هست: هیچ دلیلی برای ممنوعیت جنبشی که به عنوان سازمان تشکیل نشده است، وجود ندارد". در حال حاضر آیا ممنوعیت جنبش وجود دارد؟

 البته! تاجیکستان، داغستان و ازبکستان که زودتر و شدید تر از کشور ما با تاثیر و تهدید جنبش های دینی غیر سنتی روبرو شدند، اسناد تقنینی منع فعالیت جریان های سلفی را تصویب کردند. در این کشورها، مفهوم "سلفی گری" و "وهابیت" به عنوان مفاهیم یکسان استفاده می شود. شایان ذکر است که در روسیه فعالیت سازمان تروریستی "القاعده در مغرب اسلامی" و "گروه سلفی موعظه و جهاد" ممنوع شده است. علاوه براین، در روسیه فعالیت "سازمان بین المللی نورجولار (Nurcular)" که هیچ رابطه با گروه ها و انجمن های دینی ثبت شده در قلمروی روسیه ندارد و همچنین فعالیت های لیسه ترکیه (مدارس فتح الله گولن) با این استدلال که آنها "ایدئولوژی نورجولار را ترویج می نمایند" ممنوع شده است. هر دو مثال اثبات ممنوعیت سازمان های افراطی تنها در شرایط ایدئولوژیک است. بعضی از کشورها، نه تنها کل ایدئولوژی را ممنوع اعلام کرده اند، بلکه ایده ها، نام و حتی علامت هایی را که برای امنیت ملی تهدید آور است، ممنوع اعلام کرده اند. به قانون جمهوری قزاقستان درباره "مبارزه با افراط گرایی"، "مبارزه با تروریسم" و "امنیت ملی" توجه کنیم. همانطور که در ماده ۳ قانون "مبارزه با افراط گرایی" ذکر شده، استفاده از نام هایی که مطابق با قوانین جمهوری قزاقستان به عنوان "افراطی" به رسمیت شناخته شده است، در زمره سازمان ها ممنوع است. در ماده ۱۳ همان قانون آمده است: در زمان برگزاری جلسات، تظاهرات و ملاقات، استفاده از علامت های افراطی ممنوع می باشد. به عنوان مثال، اگر شما در تظاهرات مجاز، از علامت سازمان های افراطی استفاده کردید، مثلا پرچم سیاه سازمان داعش و یا تصویر آن، اقدام شما به عنوان استفاده از نمادهای افراطی تلقی می شود. اگر به قانون "مبارزه با تروریسم" نگاه کنیم، می توان دید که مفاهیم اصلی در این قانون "ایدئولوژی خشونت" وجود دارد. بخش اصلی قانون "امنیت ملی" شامل اقدامات و مقررات تامین امنیت است. در این قانون، از دست دادن میراث فرهنگی و معنوی مردم جمهوری قزاقستان به عنوان یکی از تهدیدات عمده امنیت ملی محسوب می شود. از دست دادن میراث فرهنگی و معنوی مردم چگونه صورت می گیرد؟ تنها از طریق ایده و ایدئولوژی مخرب.

یکی از موانع انسداد گسترش ایدئولوژی مخرب در کشور - آزمون ها و مطالعات دینی است که توسط کمیته امور دینی انجام می شود. در طی آزمون ها و مطالعات، کارشناسان موضوعات "آیا افراط گرایی سیاسی، دینی یا ملی در این ایده وجود دارد؟"، "آیا تجاوز به حقوق، آزادی ها و منافع مشروع انسان و شهروند با توجه به وابستگی دینی خود و یا نگرش خود به دین وجود دارد؟"،" آیا شهروندان را به امتناع از انجام مسئولیت های مدنی قانونی و تعهدات دیگر غیر قانونی دعوت می نمایند؟"،" آیا ایده دارای ترویج رد دریافت آموزش سکولاری، شغل، استخدام و مراقبت های بهداشتی، تخریب خانواده به دلایل دینی است؟" مورد بررسی قرار می دهند.

شایان ذکر است که طبق تصمیم دادگاه آستانه مورخ ۱۸ اوت سال ۲۰۱۴، سازمان "التکفیر و الهجرت" به عنوان سازمان های افراطی به رسمیت شناخته شدند و فعالیت آن در قزاقستان ممنوع شد. تکفیری با سلفی گری بنیان ایدئولوژیک مشترک دارد و یکی از جریان های آن است. بنابراین، می توان گفت که ممنوعیت تکفیری آغاز ممنوعیت جریان سلفی می باشد. گام بعدی ممنوعیت کتب سلفی است. اگر ایدئولوژی و فعالیت های این جنبش ممنوع شد، این فرآیند به طور کامل به پایان می رسد.

منبع: سایت e-islam.kz