مناطق حفاظت شده استان مرکزی ذخایر غنی از تنوع زیستی

به گزارش ایرنا، استان مرکزی با وسعت 29 هزار متر مربع در محل زاویه برخورد دو رشته کوه البرز و زاگرس واقع شده که 25 درصد وسعت آن دشت و بقیه نواحی کوهستانی و کوهپایه ای است.
درحال حاضر 12.25 صدم درصد از مساحت استان مرکزی در قالب 11 منطقه تحت مدیریت زیست محیطی به ثبت رسیده که این مناطق در قالب اثر طبیعی ملی، پناهگاه های حیات وحش، مناطق حفاظت شده و مناطق شکار ممنوع است.
مناطق تحت مدیریت استان مرکزی به دلیل دارا بودن تنوع زیستی غنی مانند پازن که نماد تنوع زیستی این استان است و مشاهده گونه های با ارزش پلنگ در 70 قله، سیاه گوش در منطقه خرقان و گربه وحشی در راسوند در زمره با ارزش ترین مناطق زیستی ایران است.
به گزارش ایرنا، بر اساس اطلاعات اتحادیه جهانی حفاظت از محیط زیست (IUCN)، پانزده گونه جانوری ایران در معرض انقراض شدید قرار دارد که دو گونه آن شامل کرکس و خروس کولی اجتماعی در زیستگاه های استان مرکزی است.
در این لیست، 20 گونه جانوری ایران نیز در معرض خطر انقراض است که گونه های پرنده سسک، بالابان، کرکس مصری، پلنگ، شگ ماهی و دوکفه ای رودخانه ای صدف ضخیم در استان مرکزی است.
از 69 گونه جانوری و یک گونه گیاهی آسیب پذیر ایران نیز زیستگاه 12 گونه جانوری در استان مرکزی است.
سه گونه گیاهی موسیر، آنقوزه و بادرنجویه نیز در استان مرکزی در معرض انقراض قرار دارد که تدابیر حفاظتی ویژه برای آن ها اعمال شده است.

***منطقه حفاظت شده 70 قله اراک
به گزارش ایرنا، یکی از قدیمی ترین مناطق حفاظت شده ایران و استان مرکزی منطقه حفاظت شده 70 قله اراک است که به گواه آثار تاریخی به مانده، سابقه تاریخی 400 ساله در حفاظت از منابع زیستی را در پیشینه خود دارد اما ،حفاظت این منطقه به طور رسمی و اصولی از سال 1349 و همزمان با ایجاد تشکیلات اداری سازمان حفاظت محیط زیست آغاز شده است.
منطقه حفاظت شده 70 قله اراک در 25 کیلومتری شرق اراک، 15 کیلومتری شمال غربی محلات، 30 کیلومتری شمال خمین و 35 کیلومتری غربی دلیجان واقع شده که دارای 97 هزار و 437 هکتار وسعت است و مسیر امتداد و گسترش آن شمال غربی به جنوب شرقی است.
نزدیکی منطقه حفاظت شده 70 قله به مرکز استان و قرار گرفتن آن در مسیر بزرگراه اراک - تهران، موقعیت استثنایی به این منطقه داده است.
به گزارش ایرنا، یک پنجم مساحت منطقه حفاظت شده 70 قله به عنوان منطقه امن در نظر گرفته شده که شامل 2 محدوده شمالی و جنوبی است که محدوده شمالی در برگیرنده بخش های عمده ارتفاعات 70 قله و دره های سیبک و چکاب است و محدوده امن جنوبی شامل ارتفاعات ازنا، لته در و سله بهر است که زیستگاه ییلاقی و مهاجرت منطقه ای حیات وحش است.
منطقه 70 قله دارای پیکره ای کوهستانی است که در گسترده ای از تپه ماهورها و دشت ها قرار گرفته است و به دلیل ویژگی های خاص توپوگرافی، تنوع گیاهی و جانوری از قدیم جزء شکارگاه های مشهور ایران محسوب می شد و بسیار مورد توجه بوده است.
به گزارش ایرنا، حدود 62 کتیبه از دوران قاجاریه در کوه های 70 قله حک شده که همه نشان از وفور حیات وحش و سرسبزی منطقه دارند.
رشته کوه 70 قله که بلندترین قله آن با ارتفاع 2686 متر در جهت شمال غربی - جنوب شرقی امتداد دارد، مهمترین رشته کوه این منطقه است و کوه برف شاه با ارتفاع 3000 متر بلندترین قله منطقه است.
دره چکاب از بارزترین زیستگاه های این منطقه است که در انتهای آن چشمه دایمی وجود دارد که آب آبشخورهای حیات وحش را تامین می کند، انتهای دره دارای پوشش گیاهی غنی و درختان کهنسال است.
به گزارش ایرنا، از دیگر دره های مشهور منطقه دره سیبک و لته در است که به دلیل در برداشتن چشم اندازهای زیبا، چشمه، آبشخور و آب و هوای مناسب از زیستگاه های ارزشمند منطقه است.
به گزارش ایرنا، پایین ترین نقطه منطقه دشت شمالی با ارتفاع 1677 متر است، اقلیم منطقه نیمه خشک سرد است و از نظر منابع آبی همواره با کمبود مواجه است و تمام آبراهه ها فصلی هستند و هیچ آبی از حوزه های مجاور به آن وارد نمی شود.
در منطقه حفاظت شده 70 قله 205 گونه از گیاهان نهان دانه متعلق به 41تیره شناسایی شده و بیشترین تنوع گیاهی منطقه را به ترتیب تیره های کاسنی، نعناع، شب بو، گندمیان، چتریان، پروانه آسا، میخک، گاوزبان، لاله، میمون و آلاله به خود اختصاص داده است.
به گزارش ایرنا، در منطقه 70 قله اراک به دلیل نداشتن آب جاری، ماهی و سایر آبزیان وجود ندارد، دوزیستان منطقه در نواحی مجاور اراضی کشاوری زندگی می کنند.
اقلیم خشک و پوشش گیاهی بوته ای منطقه، محیط مناسبی برای زندگی انواع خزندگان از جمله انواعی از سوسمارها، لاک پشت و مارهای سمی و غیرسمی است.
به گزارش ایرنا، 71 گونه پرنده از 26 خانواده که اغلب پرندگان دانه خوار، حشره خوار و شکاری هستند در منطقه زندگی می کنند که از آن جمله می توان به انواع عقاب، کرکس، سارگپه و گنجشک سانان اشاره کرد.
70 قله زیستگاه ارزشمند و مناسبی برای پستانداران بزرگ ایران است که در مناطق استپی مرکزی ایران دیده می شوند، گوشت خواران منطقه شامل پلنگ، گرگ، روباه، شغال، کفتار، اوردک و گربه وحشی و علف خواران کل و بز، قوچ و میش، گراز و آهو است.
آهوان منطقه 70 قله بین این منطقه و پناهگاه حیات وحش موته در رفت و آمد هستند، البته تعداد آنها در سال های گذشته بسیار کاهش یافته است.
در مردادماه سال 95 دوربین های تله ای نصب شده، برای نخستین بار در طول تاریخ حیات این منطقه موفق به ثبت تصاویری از پلنگ شدند.
در 14 خردادماه سال 94، نخستین گزارش مبنی بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک (PPR) در منطقه 70 قله گزارش شد و تا مهار این بیماری 450 راس کل و بز تلف شدند که این بیماری موجب دل آزردگی دوستداران محیط زیست و کاهش جمعیت پستانداران این منطقه شد.
به گزارش ایرنا، اداره کل محیط زیست استان مرکزی هر سال پستانداران مناطق حفاظت شده را در فصل پاییز سرشماری می کند و این سرشماری در 29 و 30 مهرماه در منطقه 70 قله اراک برگزار شد.
در نتایج به دست آمده از این سرشماری، مشخص شد پستانداران منطقه 70 قله اراک نسبت به مدت مشابه سال گذشته و گذر از بیماری مهلک طاعون نشخوارکنندگان کوچک، 30 درصد افزایش یافته است.
در این سرشماری که در 24 مسیر و با پوشش 90 درصدی از منطقه صورت گرفت، 483 راس کل و بز و 2367 راس قوچ و میش به ثبت رسیده است در حالیکه در سرشماری پاییز سال گذشته 2200 پستاندار در منطقه به ثبت رسیده بود.

***منطقه حفاظت شده الوند در خمین
منطقه حفاظت شده الوند خمین به وسعت 8618 هکتار در 20 کیلومتری غرب شهرستان خمین و 30 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان شازند واقع شده است که دارای اقلیمی کوهستانی با کمربندهای ارتفاعی متفاوت، کوه ها و تپه ماهورهای بلند و دره های متعدد است که به لحاظ تنوع زیستی جایگاه ویژه ای دارد.
تنوع زیستی موجود در منطقه الوند در هیچ نقطه دیگری از محدوده های جنوبی استان مرکزی تکرار نشده است و این منطقه از نظر آب و هوایی از اقلیم نیمه خشک سرد برخوردار است.
منطقه الوند شهرتان خمین در دی ماه سال 80 به عنوان منطقه شکار ممنوع انتخاب شد و پس از آن در خردادماه سال 81 بر اساس مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور به عنوان منطقه حفاظت شده تعیین شد.
به گزارش ایرنا، منطقه الوند خمین بیش از 60 گونه پرنده (19 گونه آن حمایت شده و آسیب پذیر هستند) که شامل 12 درصد پرندگان ایران و 44درصد پرندگان استان مرکزی است، را در خود جای داده و بیش از 30 درصد پرندگان این منطقه، پرندگان شکاری حمایت شده هستند.
منطقه الوند از نظر پستانداران نیز غنی است و 8.8 دهم درصد پستانداران کشور را داراست که از 11 گونه پستاندار این منطقه، 3 گونه حمایت شده است.
وجود پستانداران عمده نظیر کل و بز، قوچ و میش و گرگ، بیانگر اهمیت این منطقه است.
به گزارش ایرنا، شکل رویشی گیاهان منطقه الوند خمین شامل علفی، بوته ای، درختچه ای و درختی است که در انوع رویشگاه های کهستانی، دشت ها و مراتع آن پراکنش دارند.
تاکنون 9 تیپ گیاهی با 115 گونه که 20 درصد آن ها اندمیک است در منطقه الوند شناسایی شده است.
به گزراش ایرنا، در استان مرکزی یک اثر طبیعی ملی به نام غاز نخجیر در دلیجان، 2 پناهگاه حیات وحش به نام های راسوند در شازند و جاسب در دلیجان، 2 منطقه حفاظت شده بانام های الوند در خمین و 70 قله در اراک و 6 منطقه شکار ممنوع به نام های تالاب میقان در اراک، بازرجان در تفرش، پلنگاب در خنداب، خرقان در زرندیه، چال خاتون در شازند و کلاهه در آشتیان وجود دارد که به عنوان ذخیره گاه های زیستی تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست این استان محسوب می شوند.
بخشی از مناطق تحت مدیریت استان های مجاور نیز مانند موته اصفهان در جنوب شرقی، پلنگ دره قم در شرق و گلپرآباد و تالاب آق گل همدان در غرب استان مرکزی است.
استان مرکزی در خاستگاه سوم کشور در حوزه تنوع زیستی قرار دارد و تاکنون 335 گونه جانوری شامل 53 گونه پستاندار، 205 گونه پرنده، 54 گونه خزنده، 20 گونه دوزیست، 19 گونه آبزی و یکهزار و 336 گونه گیاهی در آن شناسایی شده است.
3005/6013/خبرنگار:معصومه صفری** انتشار دهنده:مژگان حیدری*