شیرین سخن، سخن شیرین

اصلا سبك و شيوه پارسازيستن و خودنگهباني در زندگي چيست؟ امام علي(ع) در نهج‌البلاغه در كلامي كه به خطبه متقين معروف است، ‌پرده از اين راز برمي‌دارند. روايت از اين قرار است كه روزي همام، ‌يكي از اصحاب خاص امام(ع) از ايشان سؤال مي‌كند كه تقواپيشگان را برايم توصيف كن، ‌به‌گونه‌‌اي كه انگار آنان را مي‌بينم. امام در ابتدا توضيحي مختصر و كلي بيان مي‌كنند اما او قانع نمي‌شود و شرح مبسوط از امام مي‌خواهد و امام در آن خطبه به صفات متقين مي‌پردازند. نخستين مطلبي كه در بيان صفات پرهيزگاران ياد مي‌شود، نحوه ‌سخن گفتن آنان است: «منطقهم الصواب» سخن آنان در راه صحيح است؛ يعني سخن آنان، سخن حق است كه با كيفيتي عالي بر زبانشان جاري مي‌شود. اما اين سخن حق چگونه سخني است كه نشانه دينداري و پارسايي است؟ امام(ع) پاسخ مي‌دهند: سخن حق شرايطي دارد، نخست كلامي راست و بر مدار صدق است.

دوم كلامي حكمت‌آميز است، پندي در آن نهفته است و مردمان را سود مي‌بخشد. سوم با كيفيتي جالب و مهرآميز بيان مي‌شود و مي‌توان با آن اشارت، فضاي جامعه و خانه را به فضايي زيبا و پر مهر و محبت مبدل كرد و مشكلات را با آن آسان ساخت و درهاي بسته را با آن كلام، بر ديگران گشود. چهارم مي‌توان با سخن صواب دشمني‌ها را به دوستي مبدل كرد و پاسخي زيبا به سخنان ناصواب و جاهلانه داد. چنان‌كه خداوند در قرآن‌كريم سفارش مي‌كند: هنگامي كه جاهلان با دانايان، جاهلانه سخن مي‌گويند و حتي تندخويي مي‌كنند، در پاسخ‌شان سلام گوييد و با آنان با ادب سخن بگوييد(فرقان/63). سخن در راه صواب يعني برخاستن امواج معرفت و محبت از درياي روح انساني و استقرار آن در ساحل بيان و انتقال به روان ديگران و نتيجه آن چيزي جز عطرآگين ساختن فضاي پيرامون نيست. امام علي(ع) درباره سخن صواب جملات بسياري دارد. يكي از آنها برخاسته از آخرين وصاياي آن حضرت در بستر شهادت است كه به فرزندانش و هر آنكه سخن ايشان را دريابد، فرمودند: شما را به ترس از خدا وصيت مي‌كنم؛ در طلب دنيا مباشيد، هرچند، دنيا شما را طلب كند. بر هر ‌چه دنيايي است و آن ‌را به‌دست نمي‌آوريد يا از دست مي‌دهيد، اندوه مخوريد. سخن حق بگوييد و براي پاداش آخرت كاركنيد. ظالم را دشمن و مظلوم را ياور باشيد...(نامه‌47).