هشدار سازمان پدافند غیرعامل درباره تراریخته‌ها

قاضي‌زاده‌هاشمي در سی‌و‌سومین کنگره انجمن علمی روانپزشکی ایران گفته بود: «افرادی هم بدون اطلاع در مورد تراریخته‌ها صحبت می‌کنند و این مسئله آرامش مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ البته این مسائل شایعاتی بوده که عمدتاً به غرض آلوده است».

در پي صحبت‌هاي وزير بهداشت 3روز بعد غلامرضا جلالی، تراریختگی و دستکاری ژنتیکی را از موارد تهدیدات نرم دشمنان برشمرد و افزود: به گفته برخی بزرگان پزشکی افزایش سرطان‌ها در جامعه مربوط به دستکاری ژنتیکی غذاست که در این زمینه حلال‌بودن غذا بعد از تغییرات مورد توجه قرار گرفته است.

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور ادامه داد: ما هم‌اكنون با طیفی از تهدیدات روبه‌رو هستیم و سعی داریم راه‌حل‌هایی پیدا کنیم که آن را به فرصت تبدیل کرده یا مقابله با آن را انجام دهیم و باید از تمام حوزه‌های سایبری، زیستی، شیمیایی و سنجش از راه دور مراقبت شود.

• محصولاتي به‌نام تراریخته

محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی، محصولاتی هستند که از انتقال یک یا چند ژن بین 2نوع موجود زنده مختلف به‌وجود می‌آید. تا به امروز در کشورهای مختلف دنیا بررسی‌های متعدد علمی درباره اثرات، پیامدها و عوارض تولید و مصرف این محصولات روی انسان و محیط زیست صورت گرفته است به‌گونه‌ای که طی 2دهه اخیر شواهد و مطالعات در حوزه اثرات منفی محصولات تراریخته بر محیط زیست و سلامت انسان، منجر به تصمیم 21دولت در جهان ازجمله سوئیس، آلمان، اتریش، ژاپن، ایرلند شمالی، فرانسه، ایتالیا، روسیه، نیوزیلند، لاتویا، لیتونیا، هلند، اسکاتلند، لهستان، اسلوونی، کرواسی، صربستان، مجارستان، یونان، بلغارستان و لوکزامبورگ در عدم‌کاشت این محصولات یا استفاده از این محصولات در بازار با برچسب شده است و در کشورهای اروپایی نیز که محصولات غذایی تراریخته به‌صورت آزادانه به فروش می‌‌رسد، به‌مدد اجرای صحیح قانون «لیبلینگ» و اطلاع مردم از مخاطرات مصرف محصولات دستکاری‌شده ژنتیک، میزان خرید این محصولات توسط شهروندان این کشورها به حداقل ممکن رسیده است.

پس از طرح زمزمه‌هایی مبنی بر تلاش برخی مقامات دولتی برای کشت و تولید این محصولات در کشور، بسیاری از اساتید و صاحب‌نظران رشته‌های بیوتکنولوژی، مهندسی ژنتیک، بیوتکنولوژی پزشکی کشورمان در مقام منتقدان جدی واردات، کشت و مصرف محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی، به‌دلیل تأثیرات مستقیمی که تولید و مصرف این محصولات با سلامت امروز و فردای مردم کشورمان دارد، وارد میدان نقد و اعلام هشدار نسبت به کشت و تولید این محصولات در ایران شدند اما در مقابل برخی مسئولان در وزارت جهاد کشاورزی و ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری به دفاع از تولید این محصولات پرداخته‌اند و به‌شدت درپی قانونی‌کردن کشت و تولید محصولات غذایی تراریخته در سطح کشور هستند به‌گونه‌ای که هم‌اكنون بند مربوط به توسعه و کشت محصولات تراریخته را در قالب برنامه ششم توسعه به مجلس شورای اسلامی ارائه کرده‌اند و درصدد گرفتن رأی موافق نمایندگان مجلس در این خصوص هستند.

البته در اين‌باره عباس پاپی‌زاده، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی درباره بند مربوط به تجاری‌سازی تولید محصولات تراریخته در برنامه ششم توسعه مي‌گويد: کمیسیون کشاورزی مجلس مصوب کرد واردات، تولید و مصرف محصولات تراریخته در برنامه ششم توسعه ممنوع شود. به هر حال محصولات تراریخته از موضوعاتی است که سلامت جامعه را دچار مشکل می‌کند و در کمیسیون کشاورزی مجلس هنگام بررسی لایحه برنامه ششم، بحث مفصلی درخصوص تولید یا عدم‌تولید این محصولات صورت گرفت.

وی با تأکید بر اینکه به کشت محصولات ارگانیک و تراریخته در برنامه ششم توجه شده است، گفت: در این برنامه قرار است که از تولید و واردات محصولات تراریخته جلوگیری شود، به‌عوض کشت محصولات ارگانیک توسعه یابد. همچنين در مصوبه کمیسیون کشاورزی اشاره شده است که دولت باید به هر شکلی اجازه ندهد محصولات تراریخته به بازار مصرف کشور وارد شود.

• قوانین و مقررات کشورهای مختلف پیرامون محصولات

روسیه و ۳۸ کشور دیگر اکثرا یا کاشت و واردات محصولات تراریخته را ممنوع کردند و یا قوانین سخت‌گیرانه‌ای پیرامون این محصولات وضع کرده‌اند به‌خصوص اکثر این کشور‌ها برچسب‌گذاری این محصولات را که مشخص کند کدام محصول ارگانیک و کدام محصول تراریخته است و همین طور به خریدار اخطار دهد که این محصول مخاطرات انسانی و زیستی برایشان دارد را اجباری کرده‌اند. جالب توجه است که کشور رژيم صهيونيستي به‌عنوان یکی از سرمایه‌داران شرکت مونسانتو خود کشت این محصولات را درکشورش حتی به‌صورت آزمایشی ممنوع کرده است.

دکتر داوود حیات‌غیب، معاون دفتر پژوهش و توسعه فناوری‌های محیط زیست، طی یادداشتی شرایط محصولات دستکاری شده ژنتیکی (تراریخته) در سرزمین‌های اشغالی را بررسی کرده و تاکید می‌کند یکی از بزرگ‌ترین مراکز تحقیقاتی روی این محصولات در این کشور قراردارد.

• جایگاه این محصولات در کشور ما چگونه است؟

متأسفانه آمار دقیق و مشخصی از این محصولات در هیچ یک از مراجع رسمی کشور وجود ندارد تا جایی که حتی اکثر مسئولان از جهاد کشاورزی تا وزارت بهداشت کاشت این بذرها را در کشورمان رد می‌کنند و در رابطه با واردات این محصول نیز اطلاعات کاملی در دسترس نیست اما با نگاهی به گزارش‌های مراکز علمی و تحقیقاتی کشور و همین طور بررسی‌های میدانی صورت‌گرفته روی محصولات موجود در بازار نشان میدهد علاوه بر آنکه میزان زیادی از محصولات تراریخته به‌خصوص 4محصول ذرت، سویا، روغن کلزا و پنبه که مقدار زیادی از آنها در روغن‌های موجود در بازار یافت می‌شود.

• قوانین کشور ایران در مورد محصولات تراریخته

متأسفانه قوانین و مقررات ایران پیرامون این محصولات بسیار اندک است و فقط یک قانون مستقل در این رابطه وجود دارد و آن هم قانون ایمنی زیستی کشور و پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا که در تاریخ 1382/5/29 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است. این قوانین نیز نارسایی‌های زیادی دارند اما عمده تاکید قانون ایمنی زیستی کشور بر این است: صدور، تمدید و لغو مجوز فعالیت در امور مرتبط با فناوری زیستی جدید با رعایت قوانین مربوط به هر دستگاه و ضوابط ایمنی زیستی موضوع ماده3 این قانون برعهده دستگاه‌های اجرايی ذیصلاح به‌شرح ذیل است:
الف- وزارت جهاد کشاورزی در امور مرتبط با تولیدات بخش کشاورزی و منابع طبیعی.
ب- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در امور مرتبط با ایمنی و سلامت مواد غذایی، آرایشی، بهداشتی و مواد پزشکی.
ج- سازمان حفاظت محیط زیست در امور مرتبط با حیات‌وحش و بررسی ارزیابی مخاطرات زیست محیطی برمبنای مستندات علمی ارائه شده توسط متقاضی.
البته در رابطه با محصولات تراریخته کشاورزی شاید بشود گفت هر سه دستگاه ذکر شده مسئول بررسی مخاطرات این محصولات هستند و ضمن آنکه طبق ماده۷ این قانون بايد مقررات برچسب‌گذاری محصولات رعایت شود.
اما آنچه در عمل رخ داده است متأسفانه گویای این مطلب است که طی کم‌توجهی مسئولان این سه دستگاه و یا کم و کاست این قانون علاوه بر واردات این محصولات و عدم سنجش مخاطرات آنان پیش از رهاسازی در بازار همانطور که قبل‌تر بیان شد، کاشت این بذر‌ها خصوصا بذر برنج در کشور مشاهده شده است و حتی قانون برچسب‌گذاری برای این محصولات رعایت نمی‌شود.