صالحی: نخبگان مفروضات رایج در بحث اقتصاد مقاومتی را به چالش بکشند

به گزارش خبرنگار مهر، آیین گشایش سلسله نشست‌های «جایگاه اقتصاد مقاومتی در گفتمان فرهنگی ایران» پیش از ظهر امروز سه شنبه ۲۷ مهرماه با حضور سیدعباس صالحی، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و به میزبانی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در محل تالار گفتگوی این دانشکده و با مشارکت ناصر فکوهی انسان شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران و حسین راغفر اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا برگزار شد.

در ابتدای این نشست و پس از خوش آمدگویی غلامرضا غفاری رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و معرفی تاریخچه و پتانسیل‌های علمی این دانشکده از سوی وی، سیدعباس صالحی در سخنانی با اشاره به برداشت های متفاوتی که از مفهوم اقتصاد مقاومتی صورت گرفته و می‌گیرد، گفت: اقتصاد مقاومتی یک اقتصاد ملی است که در تکانه‌های داخلی و خارجی، با رکود، بحران و احیانا فروپاشی روبرو نشود و بلکه روبه رشد حرکت کند.

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه نیازهایی موجب طرح این مسئله شده است، گفت: بحران‌های متداولی که در طول ۱۰۰ سال اخیر وجود داشته، بحث امنیت اقتصاد پایدار را بر سر زبان‌ها انداخته است؛ از بحران ۱۹۲۹ گرفته تا بحران سال ۲۰۰۸ که به ما نزدیک تر است و این بحث در گرفته است که آیا می توان همانطور که درباره امنیت یک بنا یا ساختمان و یا امنیت شخصی صحبت می کنیم، از ارتقاء سطح امنیت اقتصاد ملی هم سخن به زبان آوریم؟

صالحی افزود: این بحث هم از نظر نظری و هم از حیث تجربی در سطح جهان مطرح بوده است. در کشور ما هم، در سطح ملی در سال ۱۳۸۹ بود که اولین تعبیرهای مربوط به اقتصاد مقاومتی در بیانات مقام معظم رهبری دیده شد و در ادامه در سال ۱۳۹۲ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در ۲۴ ماده از سوی ایشان ابلاغ شد.

وی با اشاره به مفاد بند ۲۴ این سیاست‌ها که ناظر بر گفتمان سازی اقتصاد مقاومتی است، گفت: ۱۲ برنامه ملی در این زمینه از سوی دولت تدوین و به نهادهای فرهنگی از قبیل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیما و... ابلاغ شده است. به نظر می‌رسد در این ارتباط باید مواظبت کنیم که اغلاط رایج در بحث اقتصاد مقاومتی را تکرار نکنیم و آنها را بزداییم.

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه این اغلاط رایج را برشمرد و تاکید کرد: یکی از اغلاط رایج این است که تصور کنیم گفتمان‌سازی یعنی تکرار یک تعبیر در ادبیات رسمی و تعمیم آن به کل جامعه. طبعا اگر بحث گفتمان سازی اقتصاد مقاومتی مطرح می شود، نباید در دام این غلط رایج بیفتیم و فکر کنیم اگر واژه ای را زیاد تکرار کنیم، این به معنای گفتمان سازی است.

صالحی همچنین گفت: غلط رایج دیگر در این زمینه این است که پایگاه و خواستگاه گفتمان‌سازی را اجباری و دستوری بدانیم و نه اختیاری و انتخابی. واقعیت این است که گفتمان‌سازی باید بر اساس اختیار و انتخاب باشد نه اجبار و دستور. غلط رایج دیگر این است که فکر می‌کنیم صرف دادن اطلاعات و آگاهی در بحث جا انداختن یک گفتمان کفایت می کند؛ ما نسبت به بسیاری از مسائل اطلاعات داریم اما رفتار، هنجار و عمل نداریم. غلط رایج دیگر این است که تصور می کنیم یک گفتمان در مقطع و دوره ای کوتاه شکل می گیرد.

وی در ادامه با بیان اینکه اگر بخواهیم اقتصاد مقاومتی را با رویکردی ملی و ضروری نگاه کنیم طبعا باید کارهایی انجام دهیم که بخشی از آنها در حوزه فرهنگ قابل انجام است و یکی از آنها هم گفتمان سازی است. در زمینه گفتمان سازی اقتصاد مقاومتی بر ۵ مولفه بیش از همه تاکید شده است؛ درون زایی و نه درون گرایی، برون گرایی به معنای تعامل سازنده با جهان، مردمی بودن اقتصاد، عدالت محور بودن اقتصاد و دانش بنیان بودن آن.

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه چگونه این گفتمان سازی می تواند اتفاق بیفتد، سوال مهمی است یادآور شد: در پاسخ به این سوال به نظر می رسد با سه مسئله مهم روبرو هستیم؛ اول اینکه گفتمان کلان اقتصاد مقاومتی در منظومه‌ای به خرده گفتمان هایی تبدیل شود و از آنها نظریه و راهبرد شکل بگیرد. اقتصاد مقاومتی یک کلان پروژه است و لازم است آن را به گفتمان های خرد تبدیل کرد؛ مثلا اقتصاد خانواده بنیان و یا اقتصاد متناسب با شرایط کم آبی و یا اقتصاد مبتنی بر ارزش‌های افزوده و یا اقتصاد آمایش بنیان و یا اقتصاد اجتماع محور، یا اقتصاد خلاق، یا اقتصاد فسادستیز و یا اقتصاد دانش بنیان.

صالحی افزود: نکته دوم این است که آگاهی سهم محدودی را در شکل گیری گفتمان سازی دارد؛ اینکه خرده گفتمان‌ها و گفتمان کلان احساس منفعت شخصی، محلی، منطقه‌ای و ملی را در افراد پدید بیاورند و آنها احساس کنند که خرده گفتمان به نفع شخص خودشان، خانواده‌شان، محله شان، قومشان و کشورشان است، مسئله‌ای اساسی است.

وی که در جمع اساتید دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران سخن می گفت، ادامه داد: مسئله سوم به نقش نخبگان در گفتمان سازی برمی گردد؛ نخبگان در کشور ما نقش‌های متنوعی را برعهده دارند. همچنین نخبگان رسمی یعنی فرآیندی که در تصمیم‌سازی موثر هستند دارای تاثیر مهمی هستند، اما نخبگانی که فرای سیستم حضور دارند، ضروری است در این حوزه مشارکت کنند؛ چراکه اقتصاد مشارکتی با خرده گفتمان‌هایش زمانی شکل می‌گیرد که مردم بدانند کشور در چه نقطه ای قرار دارد.

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر اینکه مشارکت نخبگان می‌تواند موجب شود که جامعه واقعیت‌ها را احساس کند و در حل مشکلات جامعه نقش ایفا کند، گفت: نخبگان می‌توانند مفروضات رایج را در بحث اقتصاد مقاومتی به چالش و پرسش بکشند و به مفروضات جدیدتری برسند. سهمی که آنها در نهادسازی‌های مدنی دارند، بسیار مهم است.

صالحی در پایان سخنانش با اشاره به مختصات کشور در مقطع زمانی که مفهوم اقتصاد مقاومتی به صورت جدی در آن مطرح شد، تاکید کرد: متاسفانه به خاطر اینکه سال‌های تولید این مفهوم در دوران شدت تحریم‌ها و یک دوره خاص صورت گرفت، این واژه بد و سیاسی متولد شد و احساس شد که قرار است یک رویکرد اقتصاد تحریمی و جنگی در کشور حاکم شود.