عمری که با شور و دلدادگی می‌گذرد/ سوگواره‌های محلی مردم آذربایجان

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها – حسن عبدالهی: سوگواره‌ها و مراسم محلی عزاداری در آذربایجان شرقی را باید مردمی‌ترین ظرفیت‌هایی دانست که بدون کمترین اعتبارات دولتی و کاملا به صورت خودجوش در بستر عزاداری‌های ماه محرم شکل می‌گیرند و می‌توانند بهترین مسیر برای انتقال پیام فرهنگ عاشورایی باشد.

با فرا رسیدن محرم الحرام و آغاز ایام سوگواری سید و سالار شهیدان سیمای ظاهری آذربایجان شرقی همانند سایر نقاط کشور رخت سیاه عزای حسینی را بر تن می‌کند گوشه و کنار این استان ولایی مملو می شود از نواهای عاشورایی و اجرای برنامه ها و سوگواره های محلی که در بسیاری از موارد بدون هیچگونه حمایت و دستگیری‌های دولتی و تنها به واسطه ارادت و دلدادگی توده‌های مردمی شکل می‌گیرد.

عمری که با شور و دلدادگی در سوگواره‌های محلی می‌گذرد

محمدرضا خندان از جمله مداحان جوان تبریزی است که در این خصوص به خبرنگار مهر می‌گوید: هم نسلان من و حتی ریش سفیدان و سن گذشتگان تبریز نیز از زمانی که به یاد می‌آورند، ایام عزای محرم را در همین برنامه‌ها و سوگواره‌های محلی سپری کرده‌اند.

وی ادامه می‌دهد: مراسمی چون سینه زنی  در دسته جات خیابانی تا زنجیرزنی در مراسم سنتی عزاداری بازار مظفریه تبریز یا اشک ریختن در شبه (تعزیه خوانی) روز تاسوعا و عاشورا در دامنه کوه عون بن علی همه تجربیات نسل‌های مختلف مردم استان به ویژه تبریز از روزهای عزای سید و سالار شهیدان هستند.

این مداح تبریزی خاطر نشان می‌کند: به جرات می‌توان گفت همین سوگواره‌ها و مراسم عزاداری محلی مهمترین عامل انتقال سینه به سینه مفاهیم و محتوای عزاداری‌های محرم و در نتیجه پیام عاشورا در قالب‌هایی چون شعرها و نواهای عاشورایی، شعرهای مذهبی و مداحی ها مادحان و روایت‌های راویان این واقعه همیشه ماندگار تاریخ شده است و اکنون ما وارثان این میراث ادبی، فرهنگی و مذهبی عظیم هستیم.

مردم رکن اصلی سوگواره های محلی آذربایجان شرقی هستند

مسئول شورای هماهنگی هیئات مذهبی اداره کل تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی نیز در این خصوص به خبرنگار مهر می‌گوید: سوگواره‌های محلی استان کاملاً حالت مردمی دارند اما با این وجود در سال‌های گذشته بسیار تلاش شده تا این حوزه ساماندهی شود و اکنون بدون مجوز نمی توانند فعالیت کنند.

فتح الله زاده با بیان اینکه این اقدام با این هدف صورت می گیرد تا از ورورد انحرافات، بدعت ها و خرافات به این بستر کاملاً مردمی جلوگیری شود، می‌افزاید: اما نمی توان صرف روح مردمی بودن این سوگواره ها از زیر بار برنامه‌ریزی و حمایت‌های مادی و معنوی آنها شانه خالی کرد و باید گفت در خصوص حمایت‌های دولتی و زیرساخت های قانونی این حوزه خلاء هایی وجود دارد.

دبیر ستاد ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت‌های مذهبی آذربایجان شرقی تصریح می‌کند: همین امر باعث ورود برخی سوء استفاده کنندگان و البته کسانی می شود که به دنبال القاء انحرافات و شبهات هستند زیرا متاسفانه برخی تلاش می‌کنند مراسم دینی و مذهبی را از مساجد و هیئات به خیابان‌ها و صرفاً دسته های شاه حسین گویی محدود کنند که متاسفانه گاه حتی این مراسم نیز سوری هستند و تخلفاتی مانند تعدی به حقوق شهروندی و بی‌توجهی به موضوع حجاب و عفاف نیز در آنها رخ می دهد که با روح واقعی سوگواره های سنتی و محلی در تعارض است.

لزوم بازنگری فلسفه مراسمی چون عزاداری‌های خیابانی

مسئول شوارای هماهنگی هیئات مذهبی اداره کل تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی وجود بیش از ۲۵۰ شاعر مذهبی و بیش از پنج هزار مداح را از مهمترین ظرفیت هایی می داند که در این سوگواره‌ها حضور و ظهور می‌یابند و معتقد است: مداحان و شعرا نقش محوری و بسیار اثرگذار در مراسم مذهبی استان به ویژه سوگواره‌های محرم دارند که البته چاقویی دولبه با اثرات مثبت و منفی هستند و در جهت مثبت نیز که همان نشر و ترویج پیام و فرهنگ عاشورایی است، به صورت کامل به کار گرفته نشده و بر همین اساس مدتی است که تدوین و ابلاغ دستورالعمل ساماندهی مداحان و شعرای مذهبی در دست اقدام است.

فتح الله زاده عزاداری‌های خیابانی را نیز از جمله ظرفیت های سوگواره های محرم می‌داند و می‌گوید: اگر این برنامه ها هم به لحاظ کیفی و هم به لحاظ کمی با رعایت اصول و حدود دینی و عقلی برگزار شود، می تواند یک حرکت تبلیغی عظیم باشد اما باید فلسفه آن باید بازنگری شود و شکل مطلوب این است که هیات و دسته جات مراسم خود را در مساجد با برگزاری نماز و سخنرانی‌های دینی آغاز کنند و سپس به صورت محدود در خیابان‌ها عزاداری شود که آن هم باید با هدف ایجاد فضایی برای جذب حداکثری مردم به دین صورت گیرد و نه ابزاری برای سوء استفاده بدخواهان و تضییع کنندگان حقوق شهروندی و اجتماعی.

ل زوم تبیین و ترویج بیش از پیش محتوای دینی و کلام و پیام ائمه (ع) در سوگواره‌های محلی

رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان تبریز نیز از سوگواره‌های محلی محرم به عنوان فرصت بزرگی برای تبلیغ و نشر معارف دین به ویژه معارف اهل و فرهنگ عاشورایی یاد می‌کند و می‌گوید: به تعبیر امام راحل (ره) همین محرم و صفر اسلام را زنده نگه داشته و با توجه به این اهمیت، همواره مطمع نظر دشمنان در برهه های مختلف بوده است.

حبیب طاهری خاطر نشان می‌کند: به همین دلیل دشمنان از طرق مختلف چون تلاش برای ایجاد خلاء در معرفی عاشورا و نیز ایجاد جلوه های نامطلوب از آن، وارد کردن بدعت ها و خرافات، شبیه سازی مجالس عزا در سطوح مختلف فرهنگ ناب محرم را مورد هجمه قرار می‌دهند و از این رو آگاهی مبلغین و اقشار تاثیرگزار این حوزه در برپایی سوگواره‌ها و مراسم عزاداری بسیار حائز اهمیت است.

وی با اشاره به ظرفیت های بالقوه ای که در مراسم و سوگواره های آئینی و عاشورایی نهفته است، تاکید می‌کند: برگزاری مراسم شبه، مداحی‌های دل‌نشین و گیرا، برگزاری هیئات مذهبی و دسته های شاه حسین‌گوی همگی کاملا وجهه و ماهیت مردمی دارند و در صورتی که در فضاسازی‌های تبلیغی برای آنها که با هیچ اعتبار و حمایت دولتی و حکومتی قابل اجرا نیستند، محتوای دینی معرف کلام و پیام ائمه گنجانده شود، بهترین خروجی را از این سوگواره‌ها و مراسم عزاداری محلی و مردمی خواهیم داشت.