سهم 1/ 2درصدی ارتباطات از هزینه خانوارها

سیمین عزیزمحمدی:نفوذ اینترنت در بین خانوارهای ایرانی به 18/ 52 درصد رسیده و در بین افراد از مرز 44 درصد گذشته است. بیش از ۷۵ میلیون سیم‌کارت فعال و بیش از 30میلیون شماره تلفن ثابت در کشور وجود دارد و همچنین ۱۹ میلیون ایرانی از اینترنت موبایل و 8/ 8 میلیون نفر از ADSL استفاده می‌کنند. تمام این آمار نشان می‌دهد ارتباطات به بخش جدایی‌ناپذیری در زندگی‌های امروزی تبدیل شده و جزو هزينه‌هاي اوليه خانوارهاي شهري قرار گرفته است. به این ترتیب، در محاسبات هزینه خانوارهای ساکن مناطق شهری کشور از طرف بانک مرکزی، هزینه‌ای هم که شهرنشینان برای برقراری ارتباط از طریق تلفن، فکس، تلفکس، تلفن همراه و اینترنت صرف می‌کنند، لحاظ می‌شود. البته هزینه صرف شده برای اینترنت از سال 91 در محاسبات بانک مرکزی گنجانده شده است.

براساس آنچه در نتايج بررسي بودجه خانوار در مناطق شهري ايران سال 1394 بانک مرکزی آمده، هر خانوار ساکن شهرهای ایران در سال گذشته نزدیک به 750 هزار تومان صرف خدمات اینترنتی از قبیل پرداخت قبض تلفن، قبض تلفن همراه و خرید بسته‌های اینترنتی کرده است.  به عبارت دیگر، 1/ 2 درصد هزینه خانوارهای ایرانی به ارتباطات اختصاص یافت تا به این ترتیب، آنها 5/ 6 درصد بیش از سال 1393 برای این دست از خدمات هزینه صرف کنند. در سال 93، هزینه پرداخت‌شده برای خدمات ارتباطی از سوی خانوارهای ایرانی بالغ بر 702 هزار تومان بوده و سهم هزینه ارتباطات از کل هزینه خانوارهای ایرانی در سال 93 نیز حدود 1/ 2درصد برآورد شده است.

گزارش بانک مرکزی از شاخص بهای كالاها و خدمات مصرفي در مناطق شهري ايران در سال گذشته نشان می‌دهد تورم گروه ارتباطات در سال ١٣٩٤ معادل ٦/ ٣ بود که نسبت بـه افزايش آن در سال ١٣٩٣ که معادل ٨/ ١٠ درصد اعلام شد، کاهش قابل توجهي داشت. تغييـرات شـاخص بهـاي اين گروه در ماه‌هاي مختلف سال مورد گزارش نسبت به ماه‌هاي مشابه سال قبل در نوسان بود، به‌طوري که کمترين افزايش در مردادماه معـادل ٤/ ٤ درصـد و بيـشترين آن در فـروردين مـاه معادل ٥/ ١١ درصد بوده است.  در سـال 1394 از نظـر لـوازم زنـدگي، 8/ 20 درصد خانوارهای شهرنشین کشور از راديو ضبط و ضبط صوت، 3/ 99 درصـد از تلويزيون، 46 درصـد از ويدئو و دسـتگاه پخـش لوح فشرده، 6/ 46درصد از رايانه، 7/ 11 درصد از دوربين فيلمبرداري و 3/ 95 درصد از تلفن همراه استفاده کرده‌اند. در حالی که نسبت خانوارهای شهری دارای ضبط و ضبط صوت در سال 93 حدود 4/ 26 درصد، تلويــزيون2/ 99درصــد، ويدئو و دستگاه پخش لوح فشرده1/ 52 درصد، رايانه3/ 48درصد، دوربـين فيلمبرداري 2/ 13 درصـد و تلفن همراه 2/ 95درصـد بوده است.

رشد هزینه ارتباطات و سهم آن از هزینه کل خانوارها

گزارش بانک مرکزی از هزینه خانوارهای شهری نشان می‌دهد آنها در یک دهه گذشته به‌طور متوسط 4/ 2 درصد از هزینه سالانه خود را صرف ارتباطات کرده‌اند. در واقع در این مدت به‌جز یک مورد استثنای رشد منفی در سال 1388، هزینه ارتباطات خانوارهای شهرنشین روند صعودی داشته و با رشد 9/ 8درصدی این رشد منفی جبران شده و به رقم 320هزار تومان در سال بعد از آن رسیده تا اینکه در سال 1393 با رشد 7/ 22درصدی از مرز 700 هزار تومان گذشته است. البته خانوارهای ایرانی در سال 1384 تنها حدود 123هزار تومان برای برقراری ارتباطات صرف کردند. با وجود اینکه از سال 1391 که هزینه اینترنتی به سبد هزینه خانوارهای ایرانی افزوده شد، هزینه ارتباطات حدود 12 درصد رشد کرده و به 440هزار تومان رسیده است، سهم هزینه بخش ارتباطات کمتر از سال گذشته آن است. البته با وجود رشد هزینه‌های این بخش تا 573هزار تومان، سهم آن از کل هزینه خانوارها از 2 درصد فراتر نرفت. براساس این گزارش، بیشترین سهم بخش ارتباطات از هزینه خانوارهای شهری مربوط به سال‌های 1386 و 1378 است که هر خانوار شهرنشین 6/ 2 درصد از هزینه خود را که به ترتیب معادل 258هزار و 298هزار تومان بوده برای خرید خدمات ارتباطی صرف کرده و در همین سال 1386 بیشترین رشد هزینه ارتباطات خانوارها که معادل 1/ 58درصد بود، روی داده است.

رابطه هزینه ارتباطات با درآمد خانوار

بخشی از گزارش بانک مرکزی درباره هزینه خانوارهای شهری که به رابطه هزینه‌ها و دهک‌های درآمدی شهرنشینان اشاره دارد، نشان می‌دهد بین هزینه صرف‌شده برای بخش ارتباطات با دهک‌های درآمدی شهرنشینان رابطه مثبت و مستقیمی وجود دارد؛ به‌طوری که براساس گزارشی که برمبنای داده‌های سال 93 منتشر شده شهروندان در دهک‌های بالای درآمدی هزینه بیشتری را برای خدمات ارتباطاتی صرف کرده‌اند.  رقم صرف شده برای خدمات ارتباطات از سوی خانوارهای دهک دهم درآمدی در سال 1393 حدود یک میلیون و 680هزار تومان معادل 6/ 1درصد درآمد آنها بوده در حالی که هزینه ارتباطات دهک اول 197هزار تومان معادل 8/ 2درصد درآمد آنها بوده و این در حالی است که سهم هزینه این بخش از هزینه کل خانوارها روند نزولی دارد، یعنی با افزایش درآمد خانوارها، آنها سهم کمتری از درآمدشان را صرف هزینه خدمات ارتباطی می‌کنند.

همان‌طور که آمارهای این گزارش نشان می‌دهد سهم هزینه ارتباطات از هزینه کل خانوارها به‌طور متوسط 1/ 2درصد است، در حالی که خانوارهای حاضر تا دهک هشتم درآمدی بیش از این نسبت برای خدمات ارتباطاتی پرداخت می‌کنند. روی دیگر سکه این رابطه هزینه بخش ارتباطات خانوارها با درآمد آنها نشان می‌دهد هرگونه سیاست حذف یارانه‌ها یا افزایش قیمت مانند افزایش قیمت خط ثابت تلفن، افزایش هزینه مکالمه یا ارسال پیامک و افزایش بهای اینترنت با تحمیل فشار مالی به اقشار ضعیف در دهک‌های درآمدی پایین همراه است. البته در این میان، دولت با کاهش قیمت اینترنت و جبران این کاهش درآمد از طریق افزایش سایر خدمات مانند بالا بردن قیمت خطوط تلفن ثابت، آن هم در زمانی که سبک زندگی مردم تغییر یافته و آنها مایل به استفاده از اینترنت به جای سایر وسایل ارتباطی هستند، سیاست قابل قبولی را پیش گرفته است. با این حال، پایین بودن کیفیت و سرعت خدمات اینترنتی که در حال حاضر ارائه می‌شود، باعث شده این سیاست‌های مثبت دولت یا پایین بودن قیمت اینترنت در ایران نسبت به سایر کشورها نتواند رضایت شهروندان را جلب کند.