پرده خوانی مردم خراسان شمالی در روز عاشورا

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: یکی از ویژگی های بارز مردم ایران زمین پایبندی و توجه به برگزاری آئین ها و آداب و رسوم مذهبی هر منطقه است.

مهم‌ترین این روزها دهه اول ماه محرم به‌ویژه، روزهای تاسوعا و عاشورا است که مراسم های عزاداری خاص هر منطقه برگزار می‌شود و به طبع آن اقوام خراسان شمالی نیز همانند سایر اقوام و هموطنان خود در جای جای کشورمان دارای مراسم ها و آئین ها ی مذهبی هستند.

باتوجه به گذشت ۱۴۰۰ سال از مصیبت شهادت امام حسین (ع) و یاران وفادارش اما هنوز هم مراسم عزاداری با همان رنگ و بوی نابی که در گذشته داشته، برگزار می شود، رنگ و بویی که هیچگاه غبار فراموشی به خود نمی گیرد و هرساله با فرا رسیدن ایام محرم، جانی تازه به خود می گیرد.

آیین ها و سنت هایی که ریشه در هویت فرهنگی و همچنین تاریخی به قدمت بیش از هزار سال دارد، فقط عشق و ارادت به خاندان عصمت و طهارت است که سبب برپایی این آیین ها شده و این میراث معنوی را تا کنون برای ما حفظ کرده است.

ثبت ۸ آیین عزاداری محرم خراسان شمالی در میراث معنوی کشور

معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: معاونت میراث فرهنگی باتوجه به وظایف خود در زمینه ثبت میراث ناملموس (معنوی) و بر اساس دستورالعمل های ثبت، اقدام به ثبت ملی آیین های عاشورایی در قالب هشت پرونده میراث ناملموس کرده است.

علی اکبر وحدتی اظهار می کند: عاشورا در فرهنگ مذهبی مسلمانان همواره جایگاه خاص و برجسته ای دارد و زمینه ساز مجموعه ای از سنت ها و مراسمی است که در طول تاریخ به عنوان میراثی معنوی از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود.

وحدتی می افزاید: آیین های عزاداری به فراخور فرهنگ و شیوه های مرسوم هر منطقه و استانی متفاوت است و از دیرباز همواره در قالب هیئت های مذهبی و راه اندازی دسته جات و تکایا برگزار می شود.

وی تعزیه ترک های شمال خراسان، تعزیه کردهای شمال خراسان، آیین نخل گردانی، آیین تعزیه بیل گردانی، آیین علم گردانی در جاجرم، هنر پرده خوانی روز عاشورا خراسان شمالی، آیین شام غریبان در بجنورد و هنر تعزیه خوانی در بجنورد را از جمله هشت آیینی برشمرد که به ثبت ملی رسیده است.

معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تصریح می کند: همچنین دو پرونده سینه زنی حسن و حسین و آیین علم بندان، تکمیل شده و برای طرح در شورای سیاست گذاری ثبت میراث ناملموس ارسال شده است.

وحدتی می گوید: با ثبت این دو مورد، تعداد میراث ثبت شده خراسان شمالی در فهرست آثار ملی کشور با موضوع آیین های عاشورایی به ۱۰ پرونده افزایش خواهد یافت.

تعزیه ترک های و کردهای شمال خراسان

 تُرک‌های خراسان شمالی بخشی از اقوام ترک تبارِ ساکنِ خراسان هستند که به زبان ترکی خراسانی تکلم می‌کنند و از لحاظ جمعیتی یکی از گروهای قومی در استان‌های خراسان به شمار می‌روند.

و همچنین کردهای خراسان و ترک‌های خراسان در منطقه وسیعی از نواحی شمال خراسان زندگی می‌کنند و از لحاظ جمعیتی یکی از گروه های قومی در استان‌های خراسان به شمار می‌روند.

 تعزیه این دو قوم اصیل، نمایش و آیینی نمایشی مذهبی با چهارچوبی خاص ویکی از جلوه های ماه محرم است که وقایع مذهبی، داستان‌های تاریخی، اساطیر و قصه‌های عامیانه را بازگو می‌کند.

مجالس تعزیه، انواع مختلف دارد که وقایع کربلا و مصائب خاندان پیامبر اکرم (ص) را نیز بازگو می‌کنند.

تعزیه بنی اسد (بیل گردانی)

تعزیه بنی اسد یکی از رسوم دیرین مردم خراسان شمالی است که در عزاداری ماه محرم و در دوازدهمین روز محرم برگزار می شود.

 تعزیه بنی اسد (حمل بیل) نوعی شبیه سازی است از طایفه بنی اسعد که در واقعه عاشورا، پیکر مطهر امام حسین (ع) و دیگر شهدا را پس از این که سه روز در بیابان (صحرای کربلا) مانده بود با بیل و ابزار دیگر به خاک سپردند.

 این آیین یک مرشد و رهبر دارد که نوحه های اصیل و خاصی را قرائت می کند و مردم در پاسخ به نوحه ها با اشک و مویه می کنند ومراسم تشیع نمادین شهدای کربلا را برگزار می کنند.

آیین نخل گردانی خراسان شمالی

وجود نمادها و سمبل ها از ویژگی های آیین نخل گردانی در خراسان شمالی است.

مراسم نخل گردانی نیز یکی از نشانه های مراسم عزاداری و سوگواری امام حسین (ع) در ایام تاسوعا و عاشورا است که با نظم و ترتیب خاصی همه ساله در شهر جاجرم اجرا می شود.

نخل، تابوت بزرگ و بلندی است که بر آن خنجر و شمشیر و پارچه های قیمتی بسته شده است و روز عاشورا به عنوان نمادی از تابوت امام حسین (ع) حرکت داده می شود.

 نخل ممکن است از جنس چوب و یا فلز و به شکل خیمه ای باشد، در زیر نخل تیر های چوبی بصورت افقی نصب شده جهت بلند کردن نخل توسط عزا داران که در نخل بزرگ تعداد آن پنج تا هفت چوب است و در نخل دهقان کمتر دیده می شود.

 روی (نخل) را با پارچه های سبز رنگ و یا سیاه که نوشته های مذهبی روی آن رودوزی شده می پوشانند.

 در نوک دو (نخل) نیز علم های نصب شده که این علم ها شبیه به نیزه های جنگی است که در اصطلاح محلی به آن تیغه می گویند و نوشته هایی با اشعار مذهبی که درباره واقعه کربلا بوده روی آن حکاکی شده و به هنگام اجرای مراسم دو نفر سوار بر نخل، نماد های از سر های بریده شده را که بصورت دو نوع میوه سیب و انار بر روی این تیغه ها می گذارند.

آیین علم گردانی در جاجرم

 عَلَم گردانی یکی از آئین های مذهبی مردم جاجرم است که برای زنده نگه داشتن واقعه عاشورا و عزاداری امام حسین (ع) در نهمین شب محرم (عاشورا) برگزار می شود.

 در آئین علم گردانی، علم های هیئت های شهر جاجرم که نشانه علاقه مندی به خاندان پیامبر (ص) است در شهر به حرکت در می آیند. شرکت کنندگان در مراسم علم گردانی با اجتماع در داخل حسینیه بزرگ شهر با شور هر چه تمام تر علم گردانی می کنند.

 علم ها با پارچه های رنگی قرمز و سبز بسته می شود و پنجهٔ فلزی از در بالای علم قرار می گیرد.

 پرده خوانی روز عاشورا در خراسان شمالی

آیین پرده خوانی روز عاشورا یکی دیگر از آیین های عزاداری ایام سوگواری محرم در خراسان شمالی است که هر ساله این استان مذهبی را میزبان خیل عظیمی از عزاداران و مشتاقان معرفت اباعبدالله (ع) از گوشه و کنار جمع می کند.

در این استان هر سال در روز دهم ماه محرم (عاشورا) اهالی در قالب هیات های عزاداری، سینه زنی، نخل گردانی، تعزیه خوانی، زنجیر زنی و از همه مهمتر پرده خوانی به عزاداری می پردازند.

تعزیه خوانی در بجنورد

 مجالس تعزیه از آیین های معنوی و یکی از رسوم دیرین مردم خراسان شمالی است که در ماه محرم و ماه صفر برگذار می شود. تعزیه نوعی شبیه سازی است که در یک محوطه، با حضور مردم توسط چند نفر انجام می گیرد که در نقش قهرمانان کربلا و با لباسهای مخصوص و ابزار جنگی وهمراه با دهل و شیپور، نیزه، شمشیر و غیره ایفای نقش می کنند.

 بیشترین تعزیه ای که دراستان خراسان شمالی اجرا می شود تعزیه حضرت عباس (ع) و بعد از آن تعزیه حضرت علی اکبر است. تعزیه در این استان به صورت یک سنت و فرهنگ درآمده است.

آئین شام غریبان در بجنورد

 این آیین معنوی یکی از رسوم دیرین مردم خراسان شمالی است که در عزاداری ماه محرم و در دهمین شب محرم برگزار می شود.

مردم عزادار این استان با حضور در مساجد و حسینیه های شهرها و روستاها با نوحه سرایی و مداحی برای غربت و تنهایی قافله سالار دشت نینوا زینب کبری (س) در شب شام غریبان، هر هیئت با شمعهایی که در دست داشتند محله به محله می رفتند و در آن شب، همه چراغهای خانه ها را خاموش می کنند و در هر محل و یا منطقه ای که می رسند توقف کرده به عزاداری و همدردی با اسرای کاروان امام حسین (ع) کرده و اقدام به نوحه سرائی می کنند، این مراسم در دیگر شهرستان های استان نیز برگزار می شود.