موزه «پرنس آف ولز؛» نسخه انگلیسی معماری مغول

به گزارش خبرنگار مهر، خانه فرهنگ ایران در بمبئی در گزارشی که از موزه موسوم به «پرنس آف ولز» این شهر ارسال کرده و آن را برای انتشار در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده، به ویژگی‌های این موزه مهم در کشور هندوستان پرداخته است که در زیر از نظر مخاطبان می‌گذرد: 

در میان هیاهو و شلوغی شهر بمبئی، برخی از ساختمان‌ها با شکوه و عظمتی وصف ناپذیر قد علم کرده‌اند که بقایای زمان استعمار انگلستان هستند. یکی از این بناها به افتخار پرنس جورج پنجم، موزه «پرنس آف ولز» نام گرفته است.

وی در سال ۱۹۰۵ طی سفری به هندوستان، سنگ بنای این ساختمان را بنا نهاد. دیرزمانی از ساخت این موزه نگذشته بود که در سال ۱۹۱۱ معمار آن جورج ویتت «دروازه هند» را روبروی دریا و نزدیک هتل تاج محل بنا کرد تا به واسطه یک طاق عظیم، پرنس ورودی باشکوه و شاهانه به دهلی دربار داشته باشد.

موزه مذکور را می‌توان به عنوان نسخه انگلیسی معماری مغول توصیف کرد. ساختمان موزه مستطیل شکل بوده و از سه بخش مجزا تشکیل شده است که محل تلاقی آنها از مرکز تا ایوان ورودی است. بالای ورودی ایوان مرکزی یک گنبد عظیم با کاش‌های سفید و آبی طراحی شده است و زیر گنبد چندین گلدان گل نیلوفر آبی قرار دارد. دور تا دور این گنبد از ردیفی ازقبه‌هایی تشکیل شده که بالای هر کدام به شکل یک گنبد کوچک ساخته شده است. در این بنا، درونمایه‌های هندی نظیر دیوارکوب‌ها و برآمدگی‌ها با طاق‌های سبک اسلامی و گنبدهای کوچک تلفیق شده‌اند. موزه در باغی از درخت‌های نخل در بستری از گل‌های رسمی قرار دارد.

این موزه نه تنها در شهر بمبئی بلکه در سراسر کشور نیز جزء بهترین موزه‌ها به‌شمار می‌رود. اشیائی که داخل موزه به نمایش گذاشته شده است، تماماً نایاب و قیمتی هستند و با تاریخ هندوستان مرتبط‌اند و یا ماترک و عتیقه‌جاتی از کشورهای دیگر هستند. موزه «پرنس آف ولز» منزلگاه دست‌ساخته‌های بی‌شماری از دره ایندوس است که به ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد. همچنین عتیقه‌هایی از دور «گوپتا» و «مائریا» نیز در این موزه به چشم می‌خورد. برای دوستداران نقاشی هم بیش از ۲۰۰۰ نقاشی مینیاتور از مدارس هنر هندوستان در این موزه، گردآوری شده است.

این موزه به سه طبقه و چندین گالری تقسیم می‌شود: هنر، باستان شناسی، دریایی و تاریخ طبیعی و غیره. طبقه همکف شامل بخش مجسمه‌ها و تندیس‌ها و تاریخ طبیعی است. این بخش شامل مجموعه بزرگی از پرندگان، مارها و گستره‌ای از حیوانات از کرگدن گرفته تا میمون و از شیر گرفته تا گوزن هندی را شامل می‌شود. در گالری طبقه همکف دست ساخته‌هایی از جزیره «الفانتا» و غارهای «جوگشواری» موجود است.

از سایر مجموعه‌ها می‌توان به مجسمه‌های سفالی از دره ایندوس، نمونه‌های حکاکی شده بر روی عاج فیل، آثار هنری ژاپنی و چینی، پرتره «آبراهام لینکلن» و مجموعه نفیسی از نقاشی‌های مینیاتور هند اشاره کرد. در سال ۱۹۹۰ این موزه جایزه انجمن میراث فرهنگی هند را در بخش شهر بمبئی به خود اختصاص داد. ‌

هال مرکزی در طبقه همکف گالری اصلی موزه است که آثار هنری از تمام موزه‌ها در آن به نمایش گذاشته شده است. با قدم زدن در این گالری  گویی نگاهی اجمالی به هنر ۵۰۰۰ ساله هند می‌اندازید. در آنجا سفالینه‌هایی به شکل پیکره یا مجسمه حیوانات از تمدن دره سند مشاهده می‌کنید. برخی از آنها  دست ساز بوده و مربوط به دوره پیش از مائوریان و گوپتاست است.

هنر دوره مغول نیز به واسطه نقاشی‌های نفیس از جمله پرتره «دانیال» با دستار مغولی به نمایش گذاشته شده است. از دیگر موارد قابل تامل در گالری اصلی طرح اولیه نقاشی است که ایده‌هایی را از چگونگی کار هنرمندان در اختیارتان قرار می‌دهد. همچنین نمونه‌های کلاسیکی از پشم سبز (جید) و اسلحه نیز در گالری به چشم می‌خورد.

لازم به ذکر است که پشم در هندوستان یافت نمی‌شد و از خاور دور به این کشور وارد می‌شد چراکه این محصول بسیار مورد توجه و اقبال حکمرانان مغول بود. گالری مجسمه‌های سفالی در طبقه اول آثار فوق العاده‌ای را از اماکن تاریخی در مناطق مختلف هند گردآوری کرده است و یکی از این آثار کلاسیک مجسمه  «بودیساتوا، راهنمای مقدس در بودائیسم» است.

محوطه بین همکف و طبقه اول به عکس‌های ماقبل و ما بعد تاریخ تعلق دارد که به خوبی نامگذاری شده است و اطلاعات کافی را از جنبه‌های مختلف زندگانی در تمدن پنج هزار ساله رود سند در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهد. در بالکن اصلی موزه اشیائی  نظیر عاج‌های حکاکی شده، نقره جات و دست ساخته‌های چوبی از قرن ۱۸ و ۱۹ به نمایش گذاشته شده است. بخشی از این محوطه به آثار نقاشی، عکس‌های حیرت انگیز و نسخه‌های خطی مصور اختصاص دارد که هر بازدید کننده‌ای را به وجد می‌آورد. در کنار گالری نقاشی، مجموعه هنرهای تزئینی نظیر جواهرات هندی، نقره جات، کوزه‌های لعابی و قلیان، برخی اقلام پشمی، قاشقی با دسته منحنی و کاسه‌هایی با برجسته نمایی بی‌نظیر از سنگ و رنگین کمانی از رنگ‌ها با ظاهری درخشان وجود دارد.

جذابیت نمونه‌های ارزشمند از هنر تبت و نپال و کتیبه‌های بودایی «تانکا» بازدیدکنندگان را از دور و نزدیک به این موزه می‌کشاند. داخل موزه گالری مجزایی وجود دارد که مفرغ‌های زیبای تبت در آن به نمایش درآمده است. گالری طبقه دوم برای علاقه‌مندان به ظروف چینی و بلوری جات، مجموعه گسترده‌ای از اشیاء هنری را از آقایان «راتان تاتا و دوراب تاتا» ارائه کرده است. در همان طبقه گالری‌های نقاشی از هنرمندان اروپایی وجود دارد. در این قسمت نمونه‌هایی از نقاشی مناظر از «کونستبل» و سایر هنرمندان نه چندان معروف وجود دارد. موزه همچنین جایگاه تاریخ طبیعی است که با کمک انجمن تاریخ طبیعی بمبئی گردآوری شده است. اولین اطاق این بخش مجموعه‌ای تحسین برانگیز از پرندگانی است که بر مبنای  گونه طبقه بندی و نامگذاری شده است. در میان آنها چندین زاغ زیبا، مرغ ماهی خوار و کبک و قرقاول خودنمایی می‌کنند.

در ماه می‌ سال ۲۰۱۴ موزه معروف شیواجی در بمبئی روش منحصر به فردی به نام «کلوپ موزه برای کودکان» را برای تعامل و آموزش به کودکان ابداع کرد. ایده آموزشی اختصاصی برای کوکان پیشتر در سال ۲۰۰۸ و در نمایشگاهی با عنوان «نمایشگاه اسباب بازی»   با موفقیت چشمگیری به انجام رسید. در حال حاضر باشگاه مذکور یکبار در ماه (روز یکشنبه) با کارگاه‌های آموزشی و فعالیت‌های متنوع تشکیل می‌شود. هدف از برگزاری این دوره‌ها کمک به رشد فیزیکی کودکان و مهارت‌های فکری و توانایی آنها برای مشارکت‌های گروهی با استفاده از اطلاع رسانی و سایر ابزار نظیر برنامه‌های موضوعی و ... است. در حال حاضر شهریه سالانه این موزه برای هر کودک ۲۲۰۰ روپیه در ازای دسترسی رایگان به کلیه فعالیت‌ها و همچنین داشتن مزایایی برای خانواده اعضاء مانند بازدید رایگان از موزه و دعوت منظم از آنهاست.

قدم بعدی موزه استفاده از فضای خالی موجود با مساحت بالغ بر بیش از ۳۰۰۰ مترمربع و اختصاص آن به «موزه کودکان» است (در سال ۲۰۱۶). در این بخش جدید برای کودکان نمایش برخی از آداب و رسوم واقعی و تاریخی هند، اسباب بازی‌های چوبی منحصر به فرد، کارگاه‌های آموزشی، جلسات هنری، ساخت عروسک‌های خیمه شب بازی، کوزه گری، صنایع دستی و برنامه‌های دیگر در نظر گرفته شده که هر ۲ سال یک‌بار برگزار خواهد شد.

از دیگر برنامه‌های ویژه و خاص این بخش می‌توان به نمایش «پانچاتانترا» سنتی که ۴۰۰ سال قدمت دارد، تاریخ چین، اسباب بازی‌ها و صنایع دستی ژاپن و دوره‌های راپا اشاره کرد. موارد فوق در قالب موزه‌ای برای کودکان تعبیه شده که علاقه به یادگیری موضوعات فرهنگی و فعالیت‌های خلاقانه را در آنها بیشتر خواهد کرد که البته به نظر می‌رسد در شهر بمبئی چندان هم سهل الوصول نیست.