درباره FATF نگران باشید اما جو سازی نکنید!

سه شنبه شب، نقطه عطفی در ماجرای جنجالی این روزهای اقتصاد و حتی سیاست کشور بود. وزیر اقتصاد که اخیرا برنامه اقدامی برای پیوستن ایران به توافق کارگروه اقدام مالی موسوم به FATFرا امضا کرده است، در برنامه زنده تلویزیونی به پرسش های صریح مجری و انتقاداتی که این روزها درباره پیوستن جمهوری اسلامی ایران به این توافق مطرح می شود، پاسخ داد. این روزها بسیاری از چهره ها و شخصیت ها درباره پیوستن ایران بهFATF سخن می گویند. منتقدان این اقدام، عبارات تندی نظیر کاپیتولاسیون را برای توصیف این توافق به کار می برند و مدافعان به تلاش های دولت سابق در این مسیر و تجارب جهانی پیوستن اکثر کشورهای جهان به این توافق استناد می کنند. در این میان توجه به چند نکته ضروری است:
1- ابتدا باید خاستگاه و دلایل پیدایش این گروه را واکاوی کرد.FATF یک سازمان بین دولتی است. «گروه ویژه اقدام مالی» در سال ١٩٨٩ به ابتکار کشورهای عضو گروه «جی ٧» تشکیل شد تا بررسی‌هایی درباره وضعیت قوانین مبارزه با پولشویی در بازارهای مختلف مالی را در سراسر جهان انجام دهد و نتیجه آن را در جلسات هر چهار ماه یک بار خود به اطلاع کشورهای عضو برساند تا این کشورها بتوانند ریسک سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی هدف را بررسی و در مورد سرمایه‌گذارانی که به «کشورهای مشکوک» می‌روند احتیاط کنند. در سال ٢٠٠١ بعد از حملات تروریستی ١١ سپتامبر به برج‌های مرکز تجارت جهانی در نیویورک، یک وظیفه دیگر هم به عهده کارشناسان سازمان گذاشته شد و آن اینکه «بازارهای هدف رابرای سرمایه‌گذاری از نظر وجود امکان تامین مالی تروریسم» بررسی کنند. در حقیقت به موازات نگرانی های جهانی درباره شکل گیری گروه های تروریستی قدرتمند و سازمان دهی شده ای نظیر القاعده و در سال های اخیر داعش، بحث درباره این که چگونه این سازمان ها توانسته اند رشد کنند، مطرح بوده و در این میان، کانال های مالی رشد این سازمان ها همواره محل بحث بوده است. اگرچه با توجه به نفوذ کشورهای غربی در این سازمان، بی تردید باید دغدغه این کشورها درباره مقابله با گروه های مقاومت را نیز جدی گرفت.
2- آن چه درباره پیوستن به FATF مطرح است، توصیه های 49 گانه این سازمان است. این توصیه ها در دو محور مبارزه با پولشویی و مبارزه با تامین مالی تروریسم مطرح است و عمدتا جنبه حسابداری و حسابرسی دارد و خطاب آن شبکه بانکی کشورهاست. از منظر شفافیت مبادلات مالی و رصد نقل و انتقال های بانکی، بسیاری از این توصیه ها نه تنها اشکالی ندارد بلکه ضروری نیز هست. چرا که پولشویی و حتی تامین مالی تروریسم را صرفا در سطح کلان و سیاسی آن که شامل گروه های معاند است نباید دید، بلکه گروه ها و افرادی که در سطح خرد در زمینه اعمال تبهکاری نظیر نقل و انتقال مواد مخدر و سایر جرایم غیر سیاسی فعالیت می کنند، نیز مشمول پولشویی و تامین مالی تروریسم هستند. به ویژه این که ایران در مسیر ترانزیت مواد مخدر است و این ترانزیت و سایر اقدامات تبهکارانه گروه های کوچک و بزرگ تبهکار در کشور جریان مالی خاصی را ایجاد می کند که شفاف کردن استانداردهای حسابداری بانک ها به برخورد با این گروه ها کمک شایانی می کند.
3- واقعیت ماجرا نشان می دهد که FATF مانند بسیاری از سازمان های جهانی، سکه ای دو روست که باید هر دو روی آن را توامان دید. خاستگاه اولیه این گروه و تمرکزی که قدرت های زورگوی جهانی برای برخورد با کشورهای مستقل نظیر جمهوری اسلامی ایران دارند و بهانه های واهی نظیر حمایت ایران از تروریسم ایجاب می کند که تعامل ایران با FATF بر مبنای بدبینی باشد و با نگاه دغدغه مند و احتیاط درباره احتمال نفوذ از این زاویه به تعامل با FATF نظر افکند. این احتیاط در موضوعی که با سیاست عجین است و دستاویز بهانه های غربی علیه ایران است، شرط قطعی عقل است.
4- اگر بدبینی بند 3 منجر به این نتیجه گیری از سوی عده ای شود که قید هرگونه همکاری با سازمان های بین المللی باید زده شود، قطعا نتیجه گیری غلطی است. چرا که پیوستن به نهادهای بین المللی البته به شرط بررسی مزایا و معایب آن، فرصتی مهم برای جمهوری اسلامی ایران و راهی برای جلوگیری از انزوای کشور و استفاده از فرصت ها در تعاملات بین المللی است، لذا باید تا حد امکان و با لحاظ الزامات هویت انقلابی و قانون اساسی کشور از فرصت پیوستن به نهادهای بین المللی استفاده کرد همانگونه که ما درباره سازمان ملل اقدام کردیم.
5- واقعیت سخنان سه شنبه شب وزیر اقتصاد نشان داد که برخی انتقادها از جنس فضاسازی بوده است و حداقل تا حد قابل توجهی استدلال های قوی درباره ضرورت پیوستن به FATF وجود دارد. ضرورتی که عدم پیوستن به آن مساوی تحریم های بانکی است. البته برای اطمینان خاطر قطعی از اصل پیوستن به این توافق و چگونگی و یا شروط قطعی ایران برای پیوستن به FATF باید منتظر روشن شدن بیشتر موضوع بود، با این حال فضای تند و بعضا بی منطق و همراه با جوسازی برخی انتقادها و در مقابل پاسخ های نسبتا مستدل وزیر اقتصاد نشان داد که اصل پیوستن به FATF چندان بی پایه نیست و رویکرد کلی وزارت اقتصاد در این زمینه رویکردی منفعلانه و از سر ضعف یا نادیده گرفتن حساسیت های سیاسی ماجرا به ویژه در زمینه حمایت از مقاومت و تعریف تروریسم نبوده است.
6- مهمترین نقد به عملکرد دولت، در این زمینه نقدی است که در ماجراهای قبلی نیز دیده شد. دولت عملا سیاست محرمانه عمل کردن خود را در این موضوع نیز تکرار کرده است و آن گونه که مجری گفت و گوی ویژه خبری به ظرافت مطرح کرد، دولت تا زمانی که مجبور نشد در این رابطه توضیح مبسوط نداد. اکنون نیز مهمترین مطالبه از دولت این است که برنامه اقدام خود با طرف مقابل را منتشر کند. چرا که در وضعیت فعلی و با توجه به بی اطلاعی از برنامه اقدام مذکور، نه نگارنده و نه هیچ یک از منتقدان و موافقان نمی توانند، پیوستن به FATF را تایید یا رد کنند. در این میان حتی اگر برای انتشار عمومی این برنامه اقدام محذوریت هایی وجود دارد، باز هم عقل جمعی و ساختار مردم سالاری اقتضا می کند که دولت در این زمینه تصمیم گیر اول و آخر نباشد و ارکانی نظیر شورای عالی امنیت ملی یا مجلس در تصمیم گیری پیرامون این موضوع مهم دخیل باشند تا در صورت غلبه نقاط قوت پیوستن به این توافق در مقایسه با نقاط ضعف، نقشه راه پیوستن ایران به FATF پخته تر و با کمترین ضعف طراحی شود.

2323