رفتار پاریس با تهران محتاطانه است/ به سفیر فرانسه گفتم خوشوقتم که دیپلمات نیستم

به گزارش خبرنگار سیاسی ایلنا، این روزها، ایران و اروپا، روزهای متفاوت‌تری را نسبت به ۱۷۲ روز گذشته سال ۹۵ تجربه می‌کنند؛ گویی به نظر می‌رسد ایران و اروپا ی‌خواهند روزگاری جدیدی با مختصات تازه آغاز کنند. در این راستا، طی روزهای گذشته شاهد بودیم که ایران و بریتانیا روابطشان را ارتقا دادند و تهران و لندن شاهد تبادل سفیر بودند.

از سوی دیگر، فرانسوی‌ها نسبت به هر کشور دیگری در اروپا فعال‌تر بوده‌اند و تحرکاتشان را نسبت به ایران افزایش داده‌اند. سگولن رویال، وزیر محیط زیست و عضو ارشد حزب سوسیالیست فرانسه هفته پیش به تهران آمد و روز گذشته نیز هم‌حزبی او یعنی کلود بارتلون رئیس مجلس فرانسه تهران بود.

آن گونه که در اخبار آمده است، ژان مارک آیرو، وزیر امور خارجه فرانسه نیز طی هفته‌های آینده راهی تهران خواهد شد تا با مقامات ایرانی دیدار کند. درباره مناسبات رو به افزایش تهران و پاریس، گفت‌وگویی با فریدون مجلسی دیپلمات اسبق ایران در دفتر اتحادیه اروپایی و تحلیلگر مسائل فرانسه داشته‌ایم که مشروح آن در ادامه می‌آید.

شاهد افزایش سفر مقام‌های فرانسوی به تهران هستیم. آیا پاریس در این مقطع قصد نزدیکی مجدد روابط با تهران را دارد؟

موضوع ابراز علاقه اروپایی‌ها و خصوصاً فرانسه از دو جنبه قابل بررسی است. یکی اینکه دستور و برنامه سفر و دیدارها و مذاکراتشان چسیت؟ در این‌باره بهتر است به اخبار روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها مراجعه شود، که به آنها اطلاع‌رسانی می‌شود.

فکر می‌کنم پاسخ به این پرسش باید بیشتر جنبه کلی و تحلیلی داشته باشد. از این دیدگاه موضوع برای من که پیش از انقلاب چهار سال در نمایندگی کشورم در نمایندگی ایران در اتحادیه اروپا حضور داشتم و وظیفه‌ام پیگیری وقایع و گزارش‌نویسی بود، جالب‌تر است، زیرا از چهل سال پیش تا کنون بسیاری چیزها در اروپا و جهان تغییر کرده و رفتارهای کشورها تابع این تغییرات است.

در چهل سال پیش در ایران سالانه در حدود صد هزار اتومبیل مونتاژ یا ساخته می‌شد و بقیه نیازها را واردات تأمین می‌کرد. واردات یا از اروپا بود یا از آمریکا. هنوز اتومبیل ژاپنی را که برای خودش جایی گشوده بود، در ایران جدی نمی‌گرفتند و در واردات از اروپا نیز دو کشور فرانسه و آلمان پیش‌قدم بودند.

انحصار بازار اروپا شکسته شده است

کسانی که می‌توانستند مرسدس آلمانی؛ اکثریت متوسط هم پژو فرانسوی سفارش می‌داند که به آن مرسدس فقرا می‌گفتند. کالاهای خارجی دیگر در بازار ایران اغلب ساخت اروپا بودند و کالای ژاپنی تدریجا از مفهوم بنجل و تقلیدی خارج شده و برای خودش جایگاهی یافته بود.

اکنون اروپایی‌ها شاهد آن هستند که آن شرایط انحصاری قرن گذشته از میان رفته است باید وارد بازاری پر رقیب شوند. کالاهای ژاپنی و کره‌ای به همان اندازه از کیفیت و شهرت برخوردارند و کالاهای چینی و ترک و هندی بازار را گرفته‌اند.

تحریم‌ها دوجانبه عمل کرد؛ هم برای ایران و هم برای اروپا

دورماندن سیاسی اروپا از بازار بزرگ ایران زیان بزرگی به آنها وارد کرد. به عبارت دیگر، این تحریم دوجانبه عمل می‌کرد. اکنون بازار ایران جز در مواردی خاص مانند پژو و رنو آن عادت و شناخت پیشین با بازارهای اروپایی را از دست داده است.

رفتار پاریس با تهران محتاطانه است

اعتماد به کیفیت کالای اروپایی زیاد است اما قیمت‌هایشان شاید قابل رقابت نباشد. سفرهای مقام‌ها به این دلیل است که در این بازار پر رقیب جایگاهی برای خود بیابند. اروپا به چنین جایگاهی نیاز دارد، زیرا شکستن انحصارات «مِید این جرمنی» یا «مِید این فرانس» فقط محدود به ایران نیست، امری جهانی است.

آنها نیز باید به دنبال مشتری بدوند. نمی‌توان گفت پاریس خواهان نزدیکی سیاسی با ایران است زیرا اروپا اصولاً متحد آمریکا و حامی بقای اسرائیل است و از این دیدگاه با ایران محتاطانه رفتار می‌کند و می‌کوشند حساب اقتصاد را از سیاست جدا کنند. جمهوری اسلامی ایران نیز اشتیاقی برای نزدیکی سیاسی نشان نمی‌دهد، زیرا با سیاست اصلی ستیز نهایی با اسرائیل جور درنمی‌آید.

رفتار فابیوس نسبت به ایران قابل توجیه نبود

لوران فایبوس وزیر سابق امور خارجه از اولین کسانی بود که پس از برجام به تهران سفر کرد. فرانسه نیز از نخستین مقصدهای سفر آقای روحانی به اروپا بود ولی پس از مدتی به نظر رسید دو طرف اندکی سرد شده‌اند؟ آیا با این مسئله موافقید؟ دلیل این مسئله را چه می‌دانید؟

رفتار متکبرانه لوران فابیوس نسبت به ایران، خصوصاً ژست خرابکارانه یا نقشی که در این باره به او واگذار شده بود قابل توجیه نیست. معلوم بود که فابیوس ایران  و ایرانی‌ها را نمی شناخت که در عین علاقه فرهنگی به ایران انتظار دارند تهران تصور نکنند اگر زمانی بخش‌هایی از آفریقا و آسیا را در سلطه استعماری خودش داشت و هنوز هم نسبت به آنها نگاهی ارباب-رعیتی دارد، بتواند به خودش اجازه دهد که با ایرانیان نیز چنین رفتاری داشته باشد.

روایت میهمانی عصرانه رییس دفتر حفاظت منافع مصر

در همان روزها در میهمانی عصرانه‌ای در خانه سفیر و رییس دفتر حفاظت منافع مصر که با او آشنا شده بودم دعوت داشتم. سفیر فرانسه در کنجی به من معرفی شد و مرا دیپلمات و همکاری قدیمی معرفی کردند. اظهار خوشوقتی کرد. به ایشان گفتم خوشوقتم که اکنون دیپلمات نیستم و ملزم به رعایت قیود دیپلماتیک هم نیستم و با خیال راحت می‌توان بگویم که رفتار آقای فابیوس در مذاکرات برای ایرانیان چقدر نفرت‌انگیز بود و این نفرت را نسبت به کار فرانسه هم تعمیم می‌دهند.

ایشان با نگاهی به ظواهر غیردولتی من نخست حیرت کرد و بعد (به مضمون) گفت که آن سخنان و رفتار سخت‌گیری برای این بود که ایران متوجه شود که برای رسیدن به صلح و حضور در جامعه بین‌المللی باید بهایی بپردازد. منظورش این بود که باید درس عبرتی بگیرد.

به ایشان گفتم اینگونه رفتار پدرانه و نگاه از بالا حتی نفرت‌انگیزتر است. اشتباه شما این است که خیال می‌کنید ایران هم ساحل‌عاج است، گرچه چنین رفتاری با آنان نیز نادرست است. ایران کشوری است بسیار بزرگ‌تر، پرجمعیت‌تر و با تاریخ و فرهنگی قرن‌ها قدیمی‌تر از فرانسه است. او خداحافظی کرد.

اشتیاق فرانسه به بازار ایران سرد نشده است

باری فرانسه باید آن رنجش عمیق را بفهمد. در اشتیاق نسبت به بازار ایران سردتر هم نشده آن دو مشکلات نقل و انتقال پول شاید کارها را در صنعت اتومبیل به تعویق انداخته باشد. در این‌باره چاره جایگزینی صنایع آسیایی از کره جنوبی و ژاپن و چین است.

گرم کردن روابط ایران و فرانسه مشکل است

آیا هم‌اینک می‌توان به گرم شدن مجدد روابط طرفین امیدوار بود؟

ایرانیان با وجود آزردگی شدید از فرانسه، باز هم فرهنگ آن کشور و روابط فرهنگی و تأثیرات روشنفکرانه فرانسوی را ارج می‌نهند، اما در زمینه‌های سیاسی، سلام دوستانه کافی نیست.

فرانسه باید از موج پیش‌رو و اصلاح‌طلب ایرانی که به پیشرفت آن مذاکرات دلبسته بود، و از آن رفتار اهانت‌آمیز دلجویی و پوزش‌خواهی کند. روابط ادامه خواهد یافت، اما گرم کردن آن مشکل است.

همکاری ایران و فرانسه در مسائل اقتصادی و فرهنگی آسان‌تر از مسائل سیاسی است

تهران و پاریس در چه مسائلی می‌توانند همکاری داشته باشند؟

همکاری ایران و فرانسه خصوصاً در صنعت اتومبیل که سابقه و زمینه دارد قابل تکرار است، به شرط آنکه موانع را زودتر برطرف کنند. سابقاً ایران برای فرانسه بازار فروشنده بود، یعنی فروشنده شرایط خودش را تحمیل می‌کرد، اکنون ایران با به میان کشیدن رقبای جدی بازار خریدار به شمار می‌رود و فرانسه هم برای کاهش بیکاری و بحران‌های خودش نیاز به این‌گونه بازارها دارد.

در زمینه سیاسی همکاری مشکل‌تر است مگر اینکه ایران حمایت اصولی خود از حقوق فلسطینیان را در قالبی جمعی به صورت پشتیبانی از خود اعراب و جامعه کشورهای اسلامی مطرح کند که اثر بخش‌تر هم خواهد بود و ارتباطات سیاسی بین‌المللی ایران را تسهیل خواهد کرد. در مسائل فرهنگی چنان که گفته آن گونه موانع وجود ندارد.

چه مسائلی می‌تواند در نزدیکی یا دور شدن تهران و پاریس با یکدیگر موثر باشد؟

فرانسه در رفتارهای سیاسی به منافع اقتصادی خود بیش از اندازه و فراتر از اصول و اخلاق دیپلماتیک ارج می‌نهد. معاملاتش با قذافی تا آخرین روزها، کرایه دادن هواپیما همراه با خلبان و موشک به صدام حسین که در جنگ با ایران به کار رفت و انفجار دودکش نیروگاه نکا که موشک حرارت‌یاب فرانسوی همان هواپیماها آن را تخریب کرد.

خوشبختانه در اثر حرارت پیش از رسیدن به کف نیروگاه و به بار آوردن فاجعه انسانی و صنعتی منفجر شد حکایت از همان رفتار کاسبکارانه و سودجویانه دارد، که اگر بدانند در حافظه تاریخی ایرانیان باقی می‌ماند بهتر است در آن تجدیدنظر کنند.