المپیک، کیفیت زندگی و شاخص اقتصادی

دکتر رضا محمد کاظمی
دانشیار دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران

کیفیت زندگی در طیف وسیعی از زمینه‌ها، از جمله حوزه‌های توسعه بین‌الملل، بهداشت و سیاست مورد استفاده قرار می‌گیرد. کیفیت زندگی نباید با مفهوم استاندارد زندگی که عمدتا بر درآمد استوار است، اشتباه گرفته شود. در عوض، شاخص‌های استاندارد کیفیت زندگی نه‌تنها شامل ثروت و استخدام هستند، بلکه شامل محیط زیست، سلامت جسمی و روانی، تحصیلات، تفریح و اوقات فراغت نیز می‌شوند. در حالی که کیفیت زندگی از دیرباز هدف سیاست‌گذاری‌های صریح یا ضمنی بوده، تعریف و اندازه‌گیری مناسب آن امری دشوار بوده است. شاخص‌های متنوع «عینی» و «ذهنی» در سراسر طیف رشته‌ها و مقیاس‌ها و کارهای اخیر پیرامون نظرسنجی‌های آرامش ذهنی و روانشناسی شادی موجب علاقه مجدد به آن شده است(EIU, 2013).

معیارهایی برای توسعه اجتماعی

قرن‌ها است که مردم به‌طور ذاتي به دنبال زندگي خوب بوده‌اند و در اين راستا براي بهبود شرايط زيست خود، بشر سعي مي‌کرد تا از استعدادها و توانمندي‌هاي خود حداکثر بهره برداري را کند. ولي همواره مساله اصلي اين بود که يک زندگي مطلوب و با کيفيت چگونه زندگي‌ای است؟ در ادبيات علوم اجتماعي، توسعه اجتماعي نخست مترادف با تکامل اجتماعي بود. دراين دوره بشر در حال حرکت به‌سوي تمدن بود. ولي در دوره‌هاي اخير توسعه اجتماعي از فرضيه‌هاي تکاملي خود جدا شده و روي مسائلي در ارتباط با تامين نيازهاي بشري و ارتقای کيفيت زندگي متمرکز شده است.  در مراحل آغازين مطالعات تجربي مربوط به کيفيت زندگي، مطالعات به‌صورت تقليل‌گرايانه و يک بعدي صورت مي‌گرفت. به‌عنوان مثال، در سال 1985 در شمال غرب انگلستان تحقيقاتي به نام مطالعه کيفيت زندگي انجام شد که طي آن مفهوم کيفيت زندگي محدود به بیماری‌هاي رواني مزمن در نظر گرفته شد.

در مطالعاتي که به این سبک در زمينه کيفيت زندگي صورت مي گرفت، آن را به‌عنوان نقطه‌ای محوري جهت ارزشيابي بهداشت رواني جامعه تلقي مي کردند. در طي دو دهه گذشته مفهوم کيفيت زندگي از مفهوم روانشناختي صرف به يک مفهوم چند بعدي مبدل شده است. اين برداشت چند بعدي از مفهوم کيفيت زندگي در سنجش و ارزيابي کارآيي سیاست‌هاي رفاه اجتماعي نقش عمده‌ای را ايفا مي کند. آنچه امروزه در حوزه رفاه اجتماعي و بهزيستي اهميت دارد، اتخاذ ديدگاهي از کيفيت زندگي است که بتواند ابعاد اجتماعي، اقتصادي، رواني و زيستي را پوشش دهد. به‌طوري‌که هدف اصلي آن، بيشتر بررسي چند بعدي انسان است (Shariati eta l, 2012).

المپیک و بهبود مناسبات اجتماعی

ورزش به‌طور عام و رویدادهای بین‌المللی ورزشی از قبیل همین المپیک برزیل به عزت نفس، اعتماد و اطمینان و بهبود مناسبات اجتماعی و وضعیت روانی جامعه کمک می‌کند. این رویدادها باعث افزایش تعاملات اجتماعی و فعالیت‌های بشری در جامعه می‌شود که متعاقب آن، افراد میانسال و مسن دوستان جدیدی پیدا کنند. همچنین باعث می‌شود تا در شبکه اجتماع باقی بمانند و با سایر مردم در سنین مختلف تعامل داشته باشند که این خود می‌تواند از گوشه‌گیری اجتماعی افراد جلوگیری کرده و افزایش بهره‌وری در جامعه را سبب شود. رویدادهای بین‌المللی ورزش می‌تواند کیفیت زندگی را در تمام سنین برای همگان بهبود بخشد. فعالیت بدنی می‌تواند کمک شایانی به درمان برخی اختلالات فکری مثل افسردگی کند. شرکت در رویدادهای بین‌المللی ورزشی برنامه‌ریزی شده مطابق با سطح تناسب بدنی هر فرد می‌تواند فرصت یافتن دوستان جدید و اتصال با جامعه و کاهش احساس تنهایی و محرومیت اجتماعی را به فرد بدهد. همچنین، شرکت در رویدادهای بین‌المللی ورزش می‌تواند خوداتکایی و اطمینان به خود را که از معیارهای مبنایی در سلامت روح است، افزایش دهد. اطلاعات اولیه‌ای که از تحقیقات سازمان بهداشت جهانی در زمینه عوامل خطرساز وجود دارد حاکی از این است که عدم فعالیت یا زندگی بی تحرک، یکی از 10 علت اصلی مرگ‌ومیر و ناتوانی در کل جهان است (Beutler, 2008; Kidd,2012 ).

رابطه شادی و توسعه اقتصادی

مطابق شاخص‌های ارزیابی فعالیت‌های کارآفرینانه دیده‌بان جهانی کارآفرینی، یکی از معیارهای بسیار مهم و اثرگذار بر نرخ فعالیت‌های اقتصادی، کارآفرینانه و کسب‌وکارانه؛ شاخص شادی جهانی است، با این توضیح که در جوامعی که نرخ تغییرات مثبت این شاخص زیاد است قطعا نرخ رشد و رونق کسب‌وکارهای جدید و فعالیت‌های مخاطره آمیز اقتصادی جدید در آنجا زیاد است که در نهایت موجب ارتقای سطح توسعه اجتماعی و اقتصادی کشورها می‌شود. در این رهگذر توجه به فعالیت‌های ورزشی و توسعه آن به‌عنوان یک ابزار بسیار مهم برای ارتقای میزان شادی در جوامع، شاخص شادی جهانی می‌تواند به‌عنوان یکی از معیارهای مهم در توسعه فعالیت‌های ورزشی و کیفیت زندگی در جوامع لحاظ شود(Bosma et al, 2012) در این جدول مطابق با گزارش دیده بان جهانی کارآفرینی در سال 2012، رتبه برخی از کشورها در شاخص شادی جهانی شان آمده است(Bosma et al, 2012):  که البته ارتقای این ضریب در برزیل و پس از آغاز فعالیت‌های اجتماعی برای میزبانی المپیک و جام جهانی فوتبال قابل تامل است.

افزایش کیفیت زندگی

بازخوانی متعدد کیفیت زندگي به ارائه تعريفي از سوي گروه كيفيت زندگي سازمان جهاني بهداشت منجر شده است. اين تعريف براي درك فرد از موقعيت خود در بافتي از نظام‌هاي فرهنگي و ارزشي و در زمينه هدف‌ها، انتظارات و استانداردها و علاقه‌مندي آنها ارائه شده است. در اين نگاه كيفيت زندگي مفهومي فراگير است كه سلامت جسماني، رشد شخصي، حالات روانشناختي، ميزان استقلال، روابط اجتماعي و ارتباط با محيط را در بر مي‌گيرد و بر ادراك فرد از اين ابعاد نيز مبتني است. در واقع، كيفيت زندگي دربرگيرنده ابعاد عيني و ذهني است كه در تعامل با يكديگر قرار دارند. از سوي ديگر، بايد توجه داشت كه كيفيت زندگي مفهومي پوياست، چون ممكن است ارزش‌ها، نيازها و نگرش‌هاي فردي و اجتماعي طي زمان در واكنش به رويدادها و تجارب زندگي دگرگون شوند، همچنين هر بعد از كيفيت زندگي مي تواند آثار چشمگيري بر ديگر ابعاد زندگي بگذارد. به بياني ديگر، كيفيت زندگي بيانگر تاثيرات عملكردي عدم سلامتي و برآيندهاي آن بر درك فرد از جنبه‌هاي جسماني، روانشناختي و اجتماعي زندگي فردي است.