متابولیسم شد دگر گشت، فتوسنتز شد فروغ آمایی/ ورود واژه های جدید در کتاب زیست شناسی

فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی واژگانی چون فتوسنتز، میتوکندری، اپی گلوت، متابولیسم، سانتروزوم، اگزوسیتوز و پیرنوئید را در درس زیست شناسی پایه دهم معادل‌سازی فارسی کرده است. کلماتی چون هومئوستازی به هم ایستایی، هیپوتالاموس به زیرنَهَنج، متابولیسم به دگر گشت، فتوسنتز به فروغ آمایی در کتاب‌های درسی تغییر نام داده است. [span]

همین موضوع موجب شده تا مردم در شبکه‌های اجتماعی واکنش‌های بسیاری نسبت به این موضوع نشان دهند. کاربران شبکه‌های اجتماعی بر این باورند که به زودی زبان جدیدی از سوی فرهنگستان علوم در کتاب‌های درسی رواج پیدا خواهد کرد که با ادبیات فارسی سازگاری نخواهد داشت.

در سوی دیگر هم این کارشناسان تعلیم و تربیت هستند که بر این باورند تغییر کلمات در درس زیست شناسی موجب شوکه شدن بسیاری از دانش‌آموزان خواهد شد. دانش‌آموزانی که از سال هفتم با بسیاری از مفاهیم علمی آشنا شده بودند حالا باید کلمات جدید را به کار ببرند که برای خیلی از آنها نامأنوس خواهد بود.

با این حال آنطور که مسئولان وزارت آموزش و پرورش می‌گویند معادل‌سازی واژگان لاتین به فارسی به زودی به همه کتاب‌های درسی هم راه پیدا خواهد کرد. چرا که مسئولان فرهنگستان زبان و ادب فارسی به فکر واژه‌سازی جدید در همه کتاب‌های درسی هستند موضوعی که مسئولان این فرهنگستان هم تأکید می‌کنند و بر این باورند که به زودی همه دانش‌آموزان به این کلمات عادت خواهند کرد.

در این مورد مسئول روابط عمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی اشاره می کند: معادل‌سازی کلمات لاتین در کتاب‌های درسی با تعاملاتی که با وزارت آموزش و پرورش داشتیم ابداع شده است. جمعی از استادان زیست شناسی جلسات مختلفی در این باره داشتند و آنها در نهایت به این کلمات معادل‌سازی شده رسیدند.

قاسمی تأکید کرد: ما در فرهنگستان علوم کارگروه‌های مختلف در هر رشته داریم. اینطور نیست که رئیس فرهنگستان واژه‌ای معادل‌سازی کند و ما هم آن را در کتاب درسی وارد کنیم. در همین درس زیست شناسی کارگروههای مختلفی داشتیم و در نهایت آن استادان به نتیجه رسیدند که این کلمات جایگزین کلمات لاتین شود با این همه ابتدا شاید برای خیلی از دانش‌آموزان این واژه‌ها سخت باشد اما آنها کم کم عادت می‌کنند.

در سوی دیگر اما این مسئولان آموزش و پرورش هستند که معتقدند از این پس دیگر کلمات لاتین جایی در کتاب‌های درسی نخواهد داشت. آنها در نظر دارند کلمات لاتین را در همه کتاب‌های درسی معادل‌سازی کنند. موضوعی که رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش بر آن تأکید دارد و می‌گوید: ما در فرآیند ترویج واژگان مصوب فرهنگستان به تدریج کتاب‌های درسی را معادل‌سازی خواهیم کرد. این اقدام در کتاب‌های پایه ابتدایی آغاز شده است اما در این پایه کلمات بیگانه کمتر به کار رفته است بنابراین تغییرات در کتاب های درسی این پایه به چشم مخاطب نیامده است. براساس بررسی‌هایی که انجام شده است در کتاب‌های درسی فیزیک، شیمی، زیست شناسی و تاریخ کلمات بیگانه بیشتر به کار گرفته شده است بر این اساس به تدریج همه کتاب‌ها معادل‌سازی خواهد شد.

بهرام محمدیان با تأکید بر اینکه در کتاب درسی زیست شناسی پایه دهم 60 واژه از سوی کارشناسان این حوزه معادل‌سازی شده است، گفت: وقتی می خواهیم معادل‌سازی کنیم عقل حکم می‌کند نظر برجسته‌ترین کارشناسان حوزه تخصصی را به کار بگیریم. سازوکار فرهنگستان این است که از گروه های متخصص در کنار یکدیگر استفاده می‌کند و آنها با توجه به معنای زبان بیگانه در زبان مبدأ و همچنین ظرفیت واژگانی فارسی که داریم واژه‌ای را پیشنهاد می‌کنند و بعد آن را برای صاحبنظران حوزه ارسال می‌کنند و از آنها نظرخواهی می‌کنند.

محمدیان درباره اینکه آیا دانش‌آموزان در دانشگاه با مشکل مواجه نخواهند شد؟ گفت: در دانشگاه نیز همینطور است و امروز بسیاری واژگان فارسی وارد کتب دانشگاهی شده‌اند. یکی از مهمترین برنامه‌های فرهنگستان هم معادل‌سازی این واژگان در کتب دانشگاهی است.

او با تأکید بر اینکه فرهنگستان یک مرجع علمی است و نباید بی‌جهت نسبت به فعالیت این سازمان اعتراض کنیم گفت: برخی مطرح کرده بودند واژه جدید باید ابتدا جا بیفتد بعد وارد کتاب‌ها بشود، در حالی که واژگان علمی بستری جز کتاب درسی ندارند و باید ابتدا در کتاب‌های درسی نهادینه و بعد وارد جامعه شوند. ایراد دیگری که وارد می‌کنند تضعیف دانش‌آموزان در فراگیری واژه‌های بین‌المللی است، معتقدم این ایراد بجا نیست. تولید واژگان ملی برای زبان مادری در کشورهای مختلف رایج است و حتی در المپیادهای بین‌المللی نیز دانش‌آموزان ما به زبان انگلیسی آزمون نمی‌دهند و سؤالات برای آنها به زبان مادری ترجمه می‌شود.

۴۷۲۳۶