مرور دو اتفاق مهم دوره رضاخان/ روایت درام در بستر کشف حجاب

مهرداد کوروش‌نیا (نویسنده و کارگردان تئاتر) در گفتگو با ایلنا، اظهار داشت: «پرده‌نشین» نگاهی اجتماعی انسانی به وقایع کشف حجاب دارد؛ دلیل اینکه فقط دو پرسوناژ انتخاب کردم هم برای این است که تمرکز روی یک مساله انسانی باشد تا یک واقعه اجتماعی.

او تشریح کرد: در بستر یک واقعه اجتماعی که همان کشف حجاب در آن سال‌هاست؛ ما یک اتفاق انسانی را می‌بینیم که در دل جبر و زور چه چیزی برای انسان‌ها اتفاق می‌افتد. در بستر آن اتفاق اجتماعی ما یک رویکرد انسانی بین یک زن و مرد را می‌بینیم. داستان مردی که می‌خواهد یک نفر نقش همسرش را بازی کند و به خانمی روی می‌آورد و در دل آن اتفاق ما می‌بینیم چه چیزهایی پیش می‌آید.

کوروش‌نیا با بیان اینکه بخشی از نمایش نوشته شده و ظرف یک ماه آینده کامل می‌شود، گفت: داستان شکل گرفته و قصه کاملا درآمده و وقایع و صحنه‌پردازی کامل آماده شده؛ فقط نگارش نهایی مانده است.

او با تاکید بر اینکه برای نگارش این نمایشنامه خیلی روی استنادات تاریخی تکیه کرده است، گفت: برایم خیلی مهم بود که در عین حال که یک داستان انسانی و کمی عاشقانه بین دو انسان را روایت می‌کنم اما به واسطه و بهانه این موضوع، یک واقعه اجتماعی را مستند و درست هم روایت کنم.

این نمایشنامه‌نویس با بیان اینکه وظیفه درام، تاریخ‌نگاری نیست، گفت: درام در عین حال باید بتواند بخشی از وقایع تاریخی دوره خود را ثبت کند و در دل خود نگه دارد. همین تاریخ، کمک می‌کند که درام‌ها قوی‌تر شود.

کوروش‌نیا ادامه داد: آثار مهم دراماتیک دنیا در دل خود بستری از مسائل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دوره خود را دارند. مثلا در «باغ وحش شیشه‌ای» تنسی ویلیامز در عین حال که داستان یک خانواده روایت می‌شود ما می‌فهمیم چرا پدر رفته، می‌دانیم این مشکلات به دلیل رکود اقتصادی بعد جنگ جهانی دوم و ... است.

او با بیان اینکه در «پرده‌نشین» به فکت‌های تاریخی دوره رضاخانی توجه کرده است، گفت: داستان متاثر از وقایع اجتماعی آن دوره است. معتقدم این نمایش اطلاعات تاریخی‌ای را راجع به بخش‌هایی از یک دوره تاریخی می‌دهد که کمتر گفته و شنیده شده. یکسری از این اطلاعات تا حالا گفته نشده یا کمتر شنیده شده است.

کوروش‌نیا با بیان اینکه امیدوارم خودم بتوانم این نمایشنامه را کارگردانی کنم، گفت: نمایش «پرده‌نشین» دارای یک لوکیشن (یک اتاق) است و در سه صحنه‌ی نیم ساعته تنظیم می‌شود و یک بازیگر زن و یک مرد دارد.

کارگردان نمایش «آخرین نامه» یادآور شد: نمایش «پرده‌نشین» با حداقل دکور و اکسسوار تنظیم می‌شود؛ درواقع نمایش را به خاطر شرایط اقتصادی تئاتر طوری نوشتم که بشود راحت آن را در هر جایی اجرا کرد و دکور پورتال و حمل راحتی داشته باشد؛ اینها خیلی مدنظرم بود.

کوروش‌نیا با بیان اینکه شرایط تولید تئاتر امروز، کمی مناسبات تئاتر را به خاطر جذب تماشاگر تغییر داده است، گفت: به این دلیل است که سالن‌ها افزایش پیدا کرده است؛ ما شبی نود سئانس اجرای تئاتر داریم درحالی‌که این نسبت به چند سال قبل ضرب در سه شده و سه برابر شده است. بنابرانی نمایش‌ها برای جذب مخاطب مجبورند رویکردهای غیرمتعارف تئاتری داشته باشند؛ رجوع کنند به دعوت از سلبریتی‌ها یا تبلیغات خیلی ویژه‌ای که قبلا در تئاتر نبود.

مرور شکل‌گیری عدلیه در ایران با یک داستان جنایی

کارگردان نمایش «آقا لیلا» با اشاره به نمایشنامه دومی که در دست کار دارد، گفت: داستان «شهربانو» در دوره پهلوی اول می‌گذرد و مربوط به افتتاح و شروع فعالیت دستگاه قضایی یا همان عدلیه است.

کوروش‌نیا خاطرنشان کرد: در پهلوی اول بود که به شکل غربی یا امروزی فعالیت دستگاه قضا که قوانین جزائی مشخص و ثبت شده‌ای دارد شروع می‌شود؛ قبلش براساس کلیات دیگری قضاوت انجام می‌شد اما دستگاه قضا و عدلیه در دوره رضاشاه افتتاح می‌شود.

او ادامه داد: داستان این نمایش هم در مورد قضاوت کردن است. اینکه یک قاضی چگونه اقدام به قضاوت می‌کند. داستان، درباره مرگ مشکوک یک زن است که قاضی مامور می‌شود؛ کشف کند این زن خودکشی کرده یا کشته شده است؟

کوروش‌نیا تصریح کرد: این قاضی در حین تحقیقات متوجه می‌شود عوامل بسیار متعددی در مرگ این زن وجود داشته است که یک نفر و چند عامل نیست بنابراین اگر بخواهد حکمی صادر کند؛ مربوط به خیلی از آدم‌ها می‌شود و در پایان مستاصل است که چه کسی را مقصر و محکوم کند.

او با بیان اینکه این نمایش هم فکت‌های تاریخی قوی دارد، گفت: البته این کار هم درام است و وظیفه‌اش ثبت تاریخ نیست اما رویکردی دارد که به بهانه درام آدرس‌ها و نشانه‌هایی هم از مسائل تاریخی و استانادات تاریخی اجتماعی آن دوره را به ما می‌دهد.

این نویسنده و کارگردان تئاتر با بیان اینکه «پهربانو» فعلا شش پرسوناژ شامل دو زن و چهار مرد دارد، گفت: برخلاف «پرده‌نشین» که فضای رئالیستی و واقع‌گرایانه داشت، نمایش «شهربانو» براساس الگوی جریان سیال ذهن نوشته می‌شود.

کوروش‌نیا تشریح کرد: انگار تمام وقایع در یک مرور یک دقیقه‌ای دارد اتفاق می‌افتد. قاضی تمام پرونده‌ای را که رفته و تحقیق کرده قبل از اینکه گزارشش را به دادستان بدهد؛ ظرف یک دقیقه برای تماشاگر مرور می‌کند که مجموع تحقیقاتی که انجام داده چه بوده و ما این را به صورت جریان سیال ذهن در مکان و زمان می بینیم. این دو عامل اصلی بهم می‌ریزد و به سرعت با ورود و خروج کاراکترها و روایت اتفاقات مختلف متوجه می‌شویم که در این دوره‌ای که قاضی تحقیق کرده است به چه چیزی رسیده است.

او با بیان اینکه بخش عمده‌ای از فیش‌برداری و تحقیقات اولیه این نمایش انجام شده است، گفت: اولویت اولم پرده‌نشین است و امیدوارم در سال 95 این دو نمایشنامه به مجموع نمایشنامه‌هایم اضافه شود.