نقش منحصربفرد رسانه های اجتماعی درشکست کودتا درترکیه-علی اصغرافتاده*

به طور معمول کودتاگران در نخستین اقدام برای بستن فضای جامعه و قطع کردن شاهراه های اطلاع رسانی دولت های مستقر با تسخیر ساختمان های رسانه های دولتی و رسانه ها امکان ارتباط مقامات با مردم را قطع می کنند تا فضای روانی جامعه را مطابق با برنامه های کودتا مدیریت کنند.
با نگاهی به چند ساعت از اعلام کودتا در ترکیه و فعالیت های کودتاگران براحتی می توان قضاوت کرد ، مهمترین دلیل شکست کودتا را باید در ناتوانی کودتاگران در کنترل فضای رسانه های اینترنتی و شبکه های اجتماعی و رسانه ای خصوصی جستجو کرد.
با وجودی که آنان موفق شدند در نخستین لحظات کودتا، مراکز رسمی رسانه ای داخل ترکیه را تسخیر کنند ، اما استفاده سریع رئیس جمهور ترکیه از فناوری ارتباطی تلفن های هوشمند برای ارتباط با رسانه های بین المللی و رساندن پیام خود و دیگر فعالان دولتی و سیاسی این کشور، توانستند مردم این کشور را از انفعال در مقابل کودتاگران خارج کنند و باعث حضور مردم در خیابان ها و میدان های اصلی شهر شود.
مهمتر اینکه همزمان با همه این تحولات ، گوشی های هوشمند در دست مردم ، تبدیل به رسانه های شهروند محور شدند که کوچکترین تحولات را با استفاده از ابزارهای مختلف مکتوب ، تصویری و کلیپ و بویژه پخش زنده ( آنلاین تصویری) با نشان دادن جمع شدن مردم در خیابان ها توانست، فضای روانی جامعه را علیه کودتاگران کند.
از همین روی بود کودتای نظامی در کشوری که در تاریخ معاصر آن حداقل 5 کودتای موفق تکرار شده است ، برای نخستین بار در سریعترین زمان ممکن با شکست روبرو شد.
لذاست باید تصریح کرد که نقش فناوری های ارتباطی بویژه رسانه های اجتماعی باعث شده است که بر عملکرد رکن چهارم دمکراسی مهر تایید زده اند .
امروزه هر شهروندی با استفاده از کمترین امکانات مختلف سخت افزاری و نرم افزاری و بدون نیاز به سرمایه های کلان و می تواند نقشی فراتر از گیرنده پیام ها باشند. به مدد رشد روز افزون فناوری های ارتباطی نه تنها می تواند خود تولید کننده پیام باشد ، بلکه می تواند به ناشر و در قامتی چون رسانه ای فرامنطقه ای و جهانی تبدیل شود و به تنهایی بتواند آنچه را که رسانه های جمعی و سنتی به مدد خبرنگاران ، تحلیگران ، نویسندگان ؛ کارشنان و تصویر برداران و.... انجام می دهند ، انجام دهد و تبدیل به رسانه همه کاره و به بازیگر اصلی تبدیل شود.
امری که امروز با دقت در رسانه های جمعی بین المللی مشاهده می کنیم که حتی آنان نیز مجبورند در حوادثی چون اقدامات تروریستی در کشورهای مختلف حتی فرانسه و کشورهای اروپایی ، تصاویر و گفته های خود را از این بازیگران هنر هشتم به عاریه بگیرند.
امروز اوج این نقش منحصربفرد رسانه های اجتماعی را با توجه به افزوده شدن امکانات و بسترهای جدید بویژه امکان انتشار زنده و آنلاین گزارش تصویری و تلویزیونی ، توسط نرم افزارهای مختلف چند رسانه ای در گوشی های هوشمند می توان در حادثه کودتای ترکیه مشاهده کرد که رسانه های اجتماعی به خوبی نقش خود را با تولیدات متنوع متنی ، صوتی ، تصویری و انتشار گزارش های زنده تلویزیونی مانند اقدام کودتاگران در بستن فضای رسانه ای ترکیه را با شکست مواجه کردند.

نگاهی کوتاه به 5 کودتای موفق ارتش ترکیه در تاریخ معاصر این کشور :
*** کودتای اول ارتش در ترکیه – 1923
ارتش ترکیه در این سال دولت محمد پنجم سلطان عثمانی را سرنگون و آتاتورک به عنوان رئیس جمهور مادام العمر انتخاب شد.
با شکست امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی یکم (1918) قلمرو آن میان انگلیس و فرانسه تقسیم شد. یکسال بعد، جنگ های استقلال ترک های آناتولی (که بعدا ترکیه نامگذاری شد) آغاز شد که به بازیابی بخشی از سرزمین های از دست رفته انجامید. مصطفی کمال پاشا (آتاتورک) یکی از سرداران نظامی ترک پس از پیروزی های درخشان در جنگ، در 1923 نظام سلطانی ترکها را طرد کرده و با گروهی از یارانش در مجمع ملی ترکیه، اعلامیه بنیادگزاری جمهوری ترکیه را اعلام داشتند. چندی بعد، خلیفه گری عثمانی که مقامی معنوی بود هم در این کشور مطرود شد.
*** کودتای دوم ارتش در ترکیه – 1960
ارتش ترکیه در این سال دولت عدنان مِندرس را سرنگون دولت موقت نظامی را ایجاد کرد که درجریان این کودتا نخست وزیر و معدودی از همراهان به شکل علنی کشته شدند وهدف اعلام شده از سوی کودتاگران بازگشت به ارزشهای آتاتورک و ترکیه بود.
*** کودتای سوم ارتش در ترکیه – 1971
ارتش ترکیه دولت سلیمان دمیرل را سرنگون دولت موقت نظامی را مستقر کرد و طبق معمول هدف اعلام شده از سوی کودتاگران بازگشت به ارزش های آتاتورک و ترکیه عنوان شد
*** کودتای چهارم ارتش در ترکیه – 1980
ارتش ترکیه دولت ائتلافی سلیمان دمیرل و بلند اجویت را سرنگون و دولت موقت نظامی با تلفات بسیار محدود مستقر و هدف کودتا نیز جلوگیری از کمونیسم و اسلامگرایی اعلام شد.
کودتای پنجم ارتش در ترکیه – 1997
ارتش ترکیه علیه دولت حزب رفاه به رهبری نجم الدین اربکان کودتا کرد و دولت موقت نظامی مستقر کرد و هدف کودتا را بازگشت به ارزشهای لائیک ترکیه عنوان کرد.
----------------------------------------------------------------------------------
* خبرنگار ایرنا