وقتی زباله‌ها وارد بازی بچه‌ها می‌شوند

به گزارش خبرنگار ایلنا، تئا‌تر عروسکی یکی از گونه‌های مختلف نمایش است که عناصر اصلی آن عروسک‌ها هستند در این نوع از نمایش عروسک‌ یا در کنار بازیگر یا به‌جای او داستان و متن نمایش را اجرا می‌کند. از آنجا که انتقال مفهوم داستان به ببیننده از طریق عروسک سخت‌تر است، بنابراین در انتخاب عروسک و ساخت آن باید دقت بیشتری مدنظر عروسک‌ساز باشد تا مفهوم داستان به درستی به تماشاگر منتقل شود و می‌توان گفت عروسک‌ساز در نمایش‌ها و تئاترهای عروسکی نقش بسیار مهمی در ایجاد این شخصیت‌ها دارد.

 نمایش عروسکی «من و تو و شاهنامه» به کارگردانی مریم معترف و نویسندگی حسن باستانی حدود شش سال قبل در تالار هنر اجرای عمومی و با استقبال خوبی از سوی مردم مواجه شد. این نمایش در فرهنگسرای ابن‌سینا در حال اجرا است.

فائزه فیض شیخ‌الاسلام، عروسک‌ساز درباره ساخت عروسک‌های نمایش «من و تو شاهنامه» از مواد بازیافتی اظهار کرد: در ساخت این عروسک‌ها از عناصری که کودکان در آشپزخانه با آن‌ها مواجه هستند استفاده کردیم، قصد داشتیم کودکان را به تفکر واداریم و به آن‌ها بگوییم با موادی که به ظاهر غیرقابل استفاده هستند، می‌توان وسایل بازی را ساخت.

او ادامه داد: در حقیقت اولین هدف ما این بود که تخیل و تجسم ذهنی کودکان با دیدن این کار تغییر کند چراکه کودک در این تئا‌تر می‌بیند، سبدی قلعه شاه شده و این مسئله ممکن است برایش جذاب باشد و سئوال ایجاد کند که این وسایل چگونه ساخته شده.

این عروسک‌ساز با اشاره به اینکه در تمامی ماسک‌ها از سطل ماست استفاده شده، اظهار کرد: ماهیت تمام این عروسک‌ها از وسایل دم‌دستی و روزمره زندگی است. البته ممکن است در بخشی از کار کودک متوجه نشود از چه وسایلی برای ساخت این عروسک‌ها استفاده شده اما با کمی دقت به ماهیت اصلی ماسک‌ها پی می‌برند.

فیض با اشاره به اینکه هدف دیگر این نمایش احترام به محیط‌زیست است، ادامه داد: دوست‌ داریم کودکان به این موضوع بیندیشند که اگر این وسایل در زندگی ما تبدیل به زباله شود در آینده چقدر می‌تواند خطرناک باشد، همچنین تجسم خلاق‌ آن‌ها از همین سنین کودکی فعال شود.

او به بیش از ۲۶ عروسک آماده شده برای این نمایش اشاره و تصریح کرد: وسایلی مانند درب بطری در قسمت‌های مختلف به‌کار رفته و کودکان موارد مختلف استفاده از این وسایل را در این نمایش مشاهده می‌کنند.

این هنرمند در پاسخ به این سوال که آیا این روش ذهن و تخیل کودک را محدود نمی‌کند، خاطرنشان کرد: معتقدم به دلیل اینکه این عروسک‌ها بسیار متنوع هستند این عملکرد را ندارند. اگر قرار بود تنها یکی دو کاربرد از این وسایل را نشان دهیم ممکن بود که این برداشت بشود.

او با انتقاد از عملکرد آموزش و پرورش گفت: به عقیده من این مسئله درباره کودکانی که زیر سنین ۷ سالگی هستند و هنوز وارد سیستم آموزشی نشده و خلاقیتشان ازبین نرفته است، صادق نیست. کمااینکه وقتی از کودکان در این سنین خواسته می‌شود نقاشی را از یک الگو بکشند، می‌بینیم که در ‌‌نهایت آن‌ها تجسمات خود را می‌کشند و بسیار خلاقانه برخورد می‌کنند. اما کودکان بالای ۹ سال به دلیل اینکه تحت آموزش دستوری و زندگی روزمره قرار گرفته‌اند، فکر می‌کنند که فقط باید مانند الگو رفتار کنند و همین مسئله باعث می‌شود اصلا به سوی این ماجرا کششی نداشته باشند.

فیض با ابراز خرسندی از اینکه تنوع عروسک‌ها در این نمایش زیاد است، گفت: کودکان با نمونه‌های مختلفی از یک ماده روبرو می‌شوند و به همین دلیل قطعا متوجه می‌شوند که می‌توان از یک ماده وسایل مختلفی درست کرد و در بازی‌های نمایش خانگی‌شان از ‌آن‌ها استفاده کنند و برای ما مهم همین مسئله است.

او با بیان اینکه کودکان قطعا نمی‌توانند به صورت حرفه‌ای عروسک‌سازی کنند، تصریح کرد: به عقیده من ایجاد انگیزه اولیه‌ای که می‌توان با تلفیق این وسایل دورریز چیزهای دیگری ساخت، خیلی خوب است و امیدوارم توانسته باشیم این انگیزه را ایجاد کنیم.

این هنرمند در پاسخ به این سئوال که ایده اصلی این عروسک‌ها از کجا بود؟ گفت: خانم متعرف کارگردان نمایش به دنبال عروسک‌های متفاوتی بود و ایده استفاده از عروسک‌های بازیافتی از ابتدا مطرح شد. تست‌های اولیه‌ای در ابتدا زده و اولین عروسک، عروسکی شبیه مبارک بود که با یک بطری ساخته شد.

فیض به کاربردهای مختلف این عروسک روی صحنه اشاره کرد و گفت: وقتی کاربردهای جالب این عروسک را در صحنه دیدم تصمیم گرفتیم با همین روش ادامه دهیم و با تست‌های مختلف به این نتیجه رسیدیم که می‌توان از مواد مختلف با قابلیت‌های متفاوت استفاده کرد.

او درباره سرنوشت عروسک‌های بازیافتی پس از پایان نمایش توضیح داد: عرسک‌ها شش سال پیش ساخته شده‌اند و تا امروز عروسک‌هایی برای یک نمایش از این جنس مواد ساخته نشده به همین دلیل قرار بود‌‌ همان زمان از این عروسک‌ها عکس‌هایی با کیفیت بالا گرفته شده و در کتابی چاپ شود.

این هنرمند ادامه داد: این اتفاق تا امروز نیفتاده ولی ما همچنان چنین قصدی را داریم و امیدوارم اجرای دوباره نمایش این فرصت را ایجاد کند.

فیض با اشاره به اینکه در هر جلسه از تمرین نمایش، عروسک‌های جدیدی به کار اضافه می‌شد، درباره تهیه وسایل مورد نیاز برای ساخت عروسک‌ها تصریح کرد: برخی از وسایل آشپزخانه خریداری می‌شد، اما یکسری از وسایل مانند درب‌های بطری و سطل ماست را اعضای گروه از طریق دوستان و آشنایان جمع‌آوری می‌کردند.

او ادامه داد: جالب است که در این مدت شش سال که از ساخت این عروسک‌ها می‌گذرد همچنان دوستان این وسایل دورریختنی را برای ما جمع می‌کنند و خوشحالم از اینکه این روند تبدیل به یک عادت شده است.

این هنرمند در پاسخ به این سئوال که آیا امکان آموزش ساخت این عروسک‌ها به کودکان و خانواده‌ها وجود دارد، توضیح داد: قطعا آموزش برای همه سنین ممکن است اما آمادگی دارم تا با هر مرکزی که تمایل به آموزش این نوع عروسک‌ها را به خانواده‌ها دارد، همکاری کنم چراکه دوستم دارم نگرش افراد نسبت به مواد بازیافتی تغییر کند و بطری را فقط یک زباله ندادند.

فیض با اشاره به اینکه در دنیا هنرمندان از مواد بازیافتی وسایل بسیار زیبایی خلق کرده‌اند، گفت: امیدوارم این اتفاق در کشور ما هم رخ دهد. البته در کتاب مقدمه‌ای بر هنرهای نمایشی کودکان فصلی را به استفاده از مواد بازیافتی پرداخته‌ام و این مسئله زیرمجموعه کار‌هایم بوده اما تا امروز برنامه اختصاصی در این زمینه نداشته‌ام.

او در پایان گفت: بدانیم ساده‌سازی کار ساده‌ای نیست و تصور نکنیم چون عروسک‌ها از مواد بازیافتی است پس دم‌دستی و بی‌ارزش هستند و بدانیم ساده‌سازی هنر است و در نقاط مختلف دنیا از آن استفاده می‌شود و نوع نگاه‌مان به دنیای اطراف تغییر کند.

قصه‌های «من و تو و شاهنامه از بیست تیر تا پایان مرداد ماه هر شب ساعت ۱۹: ۳۰ در فرهنگسرای ابن سینا روی صحنه می‌رود.