تامین اجتماعی و بهزیستی؛ نهادهای حمایتی در جهت تحقق عدالت اجتماعی

جامعه مجموعه ‏ای به هم پیوسته و متشکل از انسان هاست و فطرت بشر به پیوند و وابستگی فکری، عملی و علمی یکدیگر نیاز دارد. بر همین پایه، انسان هیچ‏گاه از تعامل با دیگران بی ‏نیاز نیست و همواره به یاری دیگران نیازمند است. هرگاه این ارتباط و پیوند با تعهد و احساس مسوولیت متقابل همراه باشد، اثر نیک و ارزنده ‏ای در بهبود وضعیت اجتماع ایجاد می‏کند.
سازمان تامین اجتماعی به سازمانی بیمه گر و اجتماعی با وظیفه اصلی پوشش کارگران حقوق بگیر به صورت اجباری و صاحبان حرفه ها و شغل های آزاد به صورت اختیاری گفته می شود.
«سازمان تامین اجتماعی» با تصویب «قانون تامین اجتماعی» در تیر 1354 هجری خورشیدی تشکیل شد. این نهاد در 1355 هجری خورشیدی به «صندوق تامین اجتماعی» تغییر نام داد و تعهدها و امکانات درمانی آن را به وزارت بهداری و بهزیستی انتقال یافت تا آن که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با تصویب شورای انقلاب، سازمان تامین اجتماعی بار دیگر هویتی تازه پیدا کرد.
این سازمان با تکیه بر ساختاری عمومی و غیر دولتی، هویتی اجتماعی و اقتصادی دارد و هدف آن دستیابی به سازمانی دانش مدار، کارآمد، پایدار، امانتدار و پاسخگو است که در راه پیشرفت کیفیت زندگی و بهبود سطح معیشت و سلامت بیمه شدگان و خانواده های آنان، در مسیر اعتلای کرامت انسانی و کمک به انجام عدالت اجتماعی فعالیت می کند.
سازمان بهزیستی هم از دیگر نهادهای حمایت گر در جامعه محسوب می شود که در 24 خرداد 1359 هجری خورشیدی برپایه مصوبه شورای عالی انقلاب و با ادغام 16 سازمان، نهاد، موسسه و انجمن تشکیل شد و اکنون به عنوان زیر مجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به فعالیت می پردازد.
سازمان بهزیستی که به همیاری مردم و مسوولان به منظور حفظ ارزش ها و کرامت های ارزشمند انسانی تشکیل شده است، اهدافی همچون حمایت های گوناگون از کودکان نیازمند، زنان و کودکان بی سرپرست، در راه ماندگان و ارایه خدمات توانبخشی به معلولان جسمی و ذهنی، مبتلایان به بیماری های صعب العلاج، معتادان و ناسازگاران اجتماعی و همچنین پیشگیری از معلولیت ها و آسیب های اجتماعی را دنبال می کند.
پژوهشگر اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت فرا رسیدن 25 تیر روز بهزیستی و تامین اجتماعی و اهمیت و رسالت این دو نهاد به گفت و گو با «عبدالرحمن تاج الدین» معاون حقوقی و امور مجلس سازمان تامین اجتماعی و «مصطفی سراج» مدیر سازمان بهزیستی شهرستان تهران پرداخته است.
**تعامل سازنده با دیگر نهادها مهمترین راهبرد سازمان تامین اجتماعی است
«عبدالرحمن تاج الدین» معاون حقوقی و امور مجلس سازمان تامین اجتماعی به دلایل تشکیل این سازمان اشاره کرد و گفت: بعد از انقلاب صنعتی در دوره رنسانس با توجه به اینکه نیروی کار رو به فرسوده شدن پیش می رفت به منظور حراست و حفاظت از آنان مرکزی به نام تامین اجتماعی به وجود آمد. در ایران نیز قبل از انقلاب اسلامی و در دهه 50 با کمک نهادهای کارگری، کارفرمایی و دولت، سازمانی قانونمند به نام سازمان بیمه گر تامین اجتماعی به منظور صیانت و حفاظت از نیروی کار، کم کردن دغدغه های کارفرمایی، ایجاد فضایی مطمئن برای صنعت تشکیل شد. این نهاد با سیاستگزاری و تصمیم گیری های کلان و تامین مالی در عرصه های مختلف به تعهدهای خود برپایه استانداردهای تعیین شده به وسیله سازمان جهانی کار و سازمان بین المللی تامین اجتماعی عمل می کند.
وی در ادامه در ارتباط با میزان دستیابی این سازمان به اهداف مورد نظر، توضیح داد: تامین اجتماعی به عنوان بزرگ ترین سازمان بیمه ای کشور ٤١ میلیون تن از جمعیت کشور را زیر پوشش خدمات خود قرار داده است. این سازمان علاوه بر ٧٠ هزار همکار در حوزه بیمه و درمان، سه میلیون مستمری بگیر و بازنشسته در سطح کشور دارد که بسیاری از نیازهای زندگی آنها به وسیله این سازمان تامین می شود. تامین اجتماعی با تکیه بر ظرفیت و توانمندی های خود و با همراهی جامعه کارفرمایی کشور و نهادهای کارگری، هر ماه ٣٠ هزار میلیارد ریال به مستمری بگیران پرداخت می کند. ارایه خدمت رسانی به بیمه شدگان و بازنشستگان در حوزه های گوناگون از رسالت ها و ماموریت های مهم سازمان تامین اجتماعی به شمار می رود. این سازمان در راستای سیاست های حمایتی دولت یازدهم، باید تعامل جدی و مناسبی با جامعه کارفرمایی و کارگری داشته باشد و فراتر از نگاه های سلیقه ای، حزبی، جناحی، گروهی و طایفه ای، گامی موثر در سطح ملی بر دارد.
معاون حقوقی و امور مجلس سازمان تامین اجتماعی با اشاره به این که سازمان تامین اجتماعی وابسته به هیچ گروه خاصی نیست، بیان داشت: این سازمان همواره از حمایت همکاران اجتماعی خود یعنی جامعه کارفرمایی و کارگری در زمینه بیمه استقبال می کند و امنیت خاطر و آرامش آنها را خواهان است. تامین اجتماعی سازمانی محسوب می شود که امنیت، خدمات و رفاه اجتماعی را برای جامعه به ارمغان می آورد. میزان مشارکت و نحوه مدیریت در این سازمان باید بهبود یابد و همچنین می بایست در مسیر تحقق اهداف نیز به طور همزمان تلاش کرد.
تاج الدین با تاکید بر بی طرفی سازمان تامین اجتماعی در مسایل سیاسی اظهار کرد: سازمان تامین اجتماعی فراتر از جناح ها و نگاه های سیاسی عمل می کند. سیاست های کلی سازمان این است که در تمام فضاهای درمانی و بیمه ای پرچم سفید بی طرفی برافراشته شود به این معنا که این نهاد متعلق به هیچ فردی جز صاحبان واقعی مجموعه یعنی جامعه و بیمه شدگان نیست. قانونگرایی، خدمت خالصانه و جدی به جامعه هدف و افراد زیر پوشش، محور و راهبرد این سازمان بوده است و رعایت مقررات و عمل به وظایف موجب افزایش خدمات رسانی خواهد شد.
وی با اشاره به توسعه دامنه خدمات غیرحضوری و نوین الکترونیکی، تصریح کرد: کاهش ده ها میلیون بار سفرهای درون شهری از مهمترین خدمات نوین الکترونیکی به شمار می رود که با به کارگیری علم روز فناوری و رونق مکانیزاسیون خدمات بیشتری در این راستا ارایه می شود.
تاج الدین درباره وظایف نهادهای دیگر در ارتباط با سازمان تامین اجتماعی، بیان داشت: همکاری سازنده با دیگر نهادها از مهمترین راهبردهای سازمان تامین اجتماعی به شمار می رود. مجلس شورای اسلامی مصوبه های مهمی برای توسعه خدمات سازمان تامین اجتماعی به تصویب رسانده که سبب افزایش خدمات و رضایت تمام مخاطبان شده و همکاری با مراجع و به خصوص دیوان عدالت اداری همواره مورد توجه این سازمان بوده است. این نهاد می تواند با تعامل با بخش های مختلف اجرایی و تقویت بخش حقوقی خود، شاهد گسترش همکاری ها و کاهش مشکلات باشد. انتظار می رود با حمایت مجلس دهم و دولت خدمتگزار تدبیر و امید اقدام های بسیار منسجم و راهبردی در راستای ارتقای خدمات سازمان تامین اجتماعی انجام پذیرد.

**حفظ کرامت انسانی مهمترین رسالت سازمان بهزیستی به شمار می رود
«مصطفی سراج» مدیر بهزیستی شهرستان تهران کمک به تامین حداقل نیازهای گروه های کم درآمد و پیشگیری از آسیب های اجتماعی در سطح جامعه را ضرورت تشکیل سازمان بهزیستی کشور دانست و تصریح کرد: سازمان بهزیستی قبل از انقلاب اسلامی خدماتی به صورت پراکنده ارایه می کرد و چون اینگونه سازمان های خدمات اجتماعی که وظیفه حمایت و کمک رسانی به قشرهای محروم، معلول و نیازمند جامعه را بر عهده داشتند، دارای متولی واحد و خاصی نبودند و به دلیل نداشتن هماهنگی میان آنها از هر کدام از قوانین استخدامی خاص و مقررات متفاوتی که به وسیله مقام ها و دست اندرکاران وقت تعیین می شد پیروی می کردند. ارایه خدمات اجتماعی در سطح کشور به صورت پراکنده و غیر فراگیر بود و از یک سیاستگزاری و برنامه ریزی منسجم و اصولی پیروی نمی کرد بنابراین اهمیت تشکیل نهادی اثرگذار بیش از پیش احساس می شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سازمان بهزیستی کشور در راستای سیاست های حمایتی و ارایه مشارکت های مردمی در جهت گسترش خدمات توانبخشی حمایتی، بازتوانی، پیشگیری از معلولیت ها و آسیب های اجتماعی و کمک به تامین حداقل نیازهای اساسی گروه های کم درآمد به وجود آمد.
وی با اشاره به خدمات سازمان بهزیستی در حوزه های مختلف، گفت: حمایت و توانبخشی معلولان، سالمندان، افراد در معرض آسیب های اجتماعی، حمایت و نگهداری از معلولان غیرقابل توانبخشی و بسیار شدید، تدوین استانداردهای خدمات تخصصی توانبخشی و نظارت بر حسن اجرای آنها، انجام برنامه های کاهش آسیب و عوارض بهداشتی، برنامه ریزی و تامین موجبات و جذب خدمات داوطلبانه، گسترش موسسه های خیریه و غیردولتی، برنامه های فرهنگی و فوق برنامه برای افراد زیر پوشش، از جمله فعالیت ها و خدمت هایی به شمار می رود که به وسیله این سازمان ارایه می شود.
سراج با اشاره به اهمیت همکاری و حمایت بخش خصوصی و غیردولتی با این سازمان، بیان داشت: موفقیت سازمان بهزیستی در عمل کردن به رسالت خود به همکاری و حمایت دیگر سازمان ها، نهادهای دولتی و غیردولتی و مشارکت های اجتماعی بستگی دارد. سرمایه گذاری در بهزیستی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا بسیاری از افراد زیر پوشش این نهاد در گستره کار جامعه هدف قرار دارند. حفظ کرامت انسانی مهمترین وظیفه بهزیستی به شمار می رود که جامعه هدف بهزیستی، نیازمندان واقعی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.
مدیر بهزیستی شهرستان تهران، نقش و وظیفه دولت و نهادهای دولتی را در برابر این سازمان بسیار موثر دانست و توضیح داد: دولت تدبیر و امید تمام تلاش خود را در راستای اجرای برنامه های سازمان بهزیستی به کار گرفته است اما با توجه به این موضوع که در دنیا خدمات اجتماعی و توانبخشی گران هستند و حتی در کشورهای توسعه یافته نیز دولت ها قادر نیستند تا تمام این خدمات را به تنهایی به جامعه هدف ارایه دهند، بنابراین حمایت های دولت تنها نمی تواند پاسخ گوی نیاز مددجویان سازمان باشد. وظیفه دولت تنها تصویب و اجرای یک قانون نیست، بلکه انجام بسیاری از اقدام های تکمیلی برای مفیدتر کردن و کاهش خسارت های آن قانون نیز محسوب می شود. اقدامی نظیر تعیین زمان حداکثر برای بهره مندان از حمایت های مشروط دولتی به منظور تامین حداقل استانداردهای زندگی برای استفاده از این تسهیلات از دیگر وظایف دولت در این مسیر است.
وی شناخت پدیده ها و آسیب های اجتماعی را یکی از مبانی اصلی خدمات اجتماعی دانست و توضیح داد: یکی از رویکردهای بنیادین سازمان مقوله پیشگیری محسوب می شود که باید با افزایش سطح فرهنگ جامعه و آموزش های عمومی، از قرار گرفتن افراد جامعه در مسیرهای آسیب زا پیشگیری کرد که لازمه این مهم شناخت دقیق پدیده ها و عوامل ایجاد کننده آنها به شمار می رود. ایجاد بخشی از این خسارت ها حتی با اجرای برنامه های مناسب پیشگیری نیز اجتناب ناپذیر است، بنابراین ضرورت دارد با همکاری تمام دستگاه ها، برنامه های اجرایی فراگیر و با ارایه خدمات در زمان مناسب و توانمند کردن فرد آسیب دیده از تشدید آن جلوگیری به عمل آورده شود.
سراج در ادامه با تاکید بر اینکه برنامه های بهزیستی را درباره معضل های اجتماعی بر محور خانواده و اجتماع استوار است، اظهار داشت: برای کنترل آسیب هایی مانند کودکان خیابانی، کارتن خوابی و اعتیاد باید در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، برنامه ریزی منسجم و پیوسته ای داشت و در این ارتباط بدون توجه به بستر جامعه گسترش مرکزهای دولتی و غیردولتی موثر نخواهد بود. در حوزه معلولان نیز با تصویب اصلاحیه قانون جامع حمایت از حقوق معلولان بخشی بزرگی از مشکلات آنان برطرف می شود چرا که قانون پیشین ایرادهای بسیاری داشت که با همکاری تشکل ها و دولت تا حد زیادی این کاستی ها از میان می رود. ایجاد زمینه مشارکت اجتماعی برای معلولان بسیار اهمیت دارد و موفقیت، کارآفرینی و توانمندسازی نتیجه تلاش تمام دستگاه ها و فراهم شدن امکانات اجتماعی است که این امر عزم ملی را طلب می کند و مردم و مسوولان باید برای این منظور همکاری و همراهی کنند. همانطور که قشرهای مختلف از حقوق شهروندی برخوردار هستند معلولان نیز حقوقی دارند و نهادها و دستگاه های مختلف باید به آن توجه کنند و خود را در برابر آنان و مددجویان بهزیستی مسوول بدانند.
مدیر بهزیستی شهرستان تهران با اشاره به ضرورت کوچک سازی مرکزهای توانبخشی دولتی با کمک موسسه های خیریه گفت: در تمام دنیا کوچک سازی مرکزهای توانبخشی به عنوان یک اصل پذیرفته شده است. ایجاد نهادهای بزرگ و اردوگاهی در راستای سیاست های سازمان بهزیستی نیست. در حوزه اجتماعی و پیشگیری نیز سازمان با تدوین دستور العمل های دقیق تلاش می کند تا این سیاست به درستی اجرا و موسسه هایی با ظرفیت کم و شبه خانواده تشکیل شود تا بتوانند برنامه های توانمند سازی را به معنای واقعی اجرا کنند. گاهی سیاست های مقطعی و کوتاه مدت موجب انحراف از این راهکارمی شود اما سازمان همواره تلاش دارد که از این سیاست پیروی کند. نباید به سازمان بهزیستی به عنوان واحدهای صنعتی نگاه کرد به دلیل آن که این نهاد با انسان ها سر و کار دارد.
سراج در پایان با اشاره به تامین منابع مالی سازمان و نام بردن شعار امسال هفته بهزیستی و تامین اجتماعی، گفت: بودجه سازمان بهزیستی از طریق بودجه عمومی دولت و مشارکت های مردمی تامین می شود و شعار هفته بهزیستی امسال که از 22 تا 28 تیر برگزار می شود با عنوان «ایرانی با نشاط با بهتر زیستن» نامگذاری شده است.
*گروه اطلاع رسانی
**پژوهشم**9117**2059**9131