مشکل سینما، ورود مدیران ناآشنا به حوزه های فرهنگی است/سینما نیاز به تفکر دارد نه پول

هنر هفتم پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با یک دگردیسی همراه شد و از آن زمان تا کنون به یمن ورود سینماگران تازه نفس و صاحب اندیشه، جایگاه خاصی در سینمای جهان کسب کرده و گواه این ادعا، کسب حدود سه هزار جایزه در جشنواره های معتبر سینمایی است.
اما سینمایی ایران در این مسیر فراز ونشیب های متفاوتی را پشت سر گذاشته و در دوره های متفاوت با چالش های روبرو بوده است.
رهبر معظم انقلاب اخیرا در دیدار رئیس و نمایندگان مجلس دهم، به بیان تکرار دغدغه های فرهنگی خود پرداختند و به وجود نوعی ولنگاری فرهنگی و نیز بی اهتمامی در دستگاه های فرهنگی در این رابطه اشاره کردند.
گرچه رهبر معظم انقلاب در این بیانات، اشاره مستقیمی به مقوله فرهنگی خاص نداشتند اما، سینما به عنوان یک مقوله فرهنگی هنری فراگیر، فارغ از این آسیب شناسی نیست.
خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) در نشستی با موضوع «ولنگاری فرهنگی در سینما» برای تبیین این موضوع، میزبان سیدمحمد حسینی مدیر فرهنگی بخش آموزش حوزه هنری، نویسنده و منتقد سینما و محمد قهرمانی تهیه کننده و پیشکسوت سینما بود.
حسینی، وجود ولنگاری فرهنگی را در سینما ناشی از بازگشت موج فیلم فارسی قبل از انقلاب با عنوان سینمای بدنه از اواسط دهه 70 به سینمای کشور دانست.
قهرمانی نیز در این نشست سینما را موضوعی رها شده توصیف کرده و خواستار ایجاد قانونی برای آن شد.
مشروح این نشست در پی می آید:

** حوزه فرهنگ، سنگر فتح نشده نظام است
محمد قهرمانی تهیه کننده و پیشکسوت سینما در این نشست گفت: استفاده از واژه ولنگاری فرهنگی توسط رهبری بدنبال استفاده از واژه های تهاجم، شبیخون و ناتوی فرهنگی است، با یک تفاوت که ولنگاری فرهنگی معطوف به داخل کشور بوده و واژه های قبلی ناظر بر اقدامات بدخواهان نظام و جنگ نرم و دشمنی آنها با انقلاب اسلامی است که ایشان در مورد آن بارها هشدار داده اند. از این رو ولنگاری باید شکافته شود تا بتوانیم راه چاره ای برای آن بیابیم.
وی ادامه داد: از دو منظر باید به موضوع ولنگاری نگاه کنیم؛ یک منظر موضوع به قبل از انقلاب بازمی گردد. شالوده فرهنگ و هنر قبل از انقلاب پاک نبود زیرا از ابتدا توسط دستگاه پهلوی و افراد خودباخته پایه ریزی شده بود و بعد از انقلاب هم به این شالوده دست نزدیم.
تهیه کننده فیلم «شکارچی شنبه» افزود: تعبیر مقام معظم رهبری این است که حوزه فرهنگ سنگر فتح نشده نظام است؛ شاید یک دلیل آن این است که جرات و جسارت این کار در مدیران وجود نداشته و باید در مدیران جرات و جسارت تقویت شود، زیرا فرهنگ بنایی است که به کشور آسیب می زند و با باورهای مردم سروکار دارد، باید متناسب با ارزش ها اقدامی صورت گیرد و مدیریت های فرهنگی تاکنون جرات این کار را نداشته اند.
وی همچنین با توجه به معنای لغوی کلمه ولنگاری گفت: در حوزه سینما قانونی که پایه و مبنای کارهای تولیدی را بر اساس آن بشود سنجید وجود ندارد، سینمای کشور بی قانون و رهاست و باید قانونی به وجود آید.
قهرمانی افزود: البته آیین نامه و دستورالعمل هایی برای تولید فیلم در وزارت ارشاد نگارش شده اما چون دیوارها روی فونداسیون ناپاک بنا شده، مفید نبوده است.
وی با اشاره به روند تولید فیلم در سینمای ایران پرداخت و گفت: گاه طرحی به شورای پروانه ساخت ارائه می شود اما در فرآیند تولید تغییرات عمده ای روی داده و اثر دیگری تولید می شود، این اتفاق بارها افتاده است و حتی نهادهای وابسته به نظام هم آثاری تولید کرده اند که بعدا توقیف شده، بنابراین یکی از دلایل ولنگاری فرهنگی بی قانونی است.

** نقش مسئولان فرهنگی در جلوگیری از ولنگاری
تهیه کننده فیلم «خاک و آتش» در تبیین نقش مسئولان فرهنگی در جلوگیری از ولنگاری فرهنگی گفت: عده ای از مدیران آشنا به مقوله های فرهنگی نیستند و حتی یک محصول فرهنگی تولید نکرده اند. ضمن اینکه حتی وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی هنگام رای گرفتن در مجلس برنامه های خوبی را ارائه داده اند اما جرات و جسارت کافی را برای انجام این کارها نداشته اند. ضمن اینکه تعدد مدیریت ها و مدیران واداده از جمله مهمترین دلایل ولنگاری است.
وی بار دیگر به مساله بی قانونی در حوزه سینما اشاره کرد و گفت: بی قانونی در همه نهادهای وابسته به سینما رسوخ کرده و مثلا هر تغییری در خانه سینما باید به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد اما این امر محقق نشده است. برای نمونه پیش از تعطیلی خانه سینما، بررسی کردم و دیدم بیش از پنج بار در اساسنامه خانه سینما را تغییر داده اند بدون اینکه به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد، بنابراین باید برای این بی قانونی چاره اندیشی کرد و قوانین باید هدفمند باشد.

** حاضر نیستیم برای سینما هزینه کنیم!
قهرمانی در بخش دیگری از سخنان خود به مشکل بودجه در سینما اشاره کرد و گفت: اگنون بطور متوسط سالانه 100 فیلم سینمایی در ایران تولید می شود که میانگین هزینه ساخت آنها 500 تا 600 میلیون تومان است اما این میزان در مقایسه با سینمای دیگر کشورها ناچیز است و در سینمای هالیوود کف هزینه 60 میلیون دلار است که در ایران صرفا فیلم «محمد رسول الله (ص)» با آن برابری می کند.
تهیه کننده فیلم «فرشتگان قصاب» همچنین تفکیک حوزه ها در تولید آثار سینمایی را از دیگر آسیب ها شمرد و افزود: گاه در برخی آثار فرد برای کاهش هزینه ها وظیفه نویسندگی، کارگردانی، تهیه کنندگی و حتی تدوین را برعهده می گیرد، به همین دلیل خروجی اثر با طرح اولیه متفاوت است اما باید وظایف و کارکردها در حوزه سینما تفکیک شود زیرا در این صورت فعالیت ها بصورت سطحی انجام می شود و یکی از دلایل ولنگاری همین است.

** آثار متناسب با باورها، ارزش ها و سلیقه مخاطب تولید نمی شوند
قهرمانی همچنین به مشکلات مخاطب در سینمای ایران نیز اشاره کرد و گفت: آثار متناسب با باورها، ارزش ها و سلیقه مخاطب تولید نمی شوند و در نتیجه مردم تمایلی برای هزینه کردن فرهنگی و ریالی برای رفتن به سینما ندارند. ضمنا خانواده هایی که تعلقات خانوادگی دارند کمتر به سینما می روند و در ایران اکثریت مردم اینگونه هستند.
وی همچنین به دشواری دسترسی به سالن های سینما اشاره کرد و یادآور شد: سالن های سینما در مناطق مشخصی از شهر تهران واقع شده اند و به دلیل دوری مسافت و ترافیک، رسیدن به سالن ها دشوارتر شده و در نتیجه سنت سینما رفتن از سبد فرهنگی خانواده حذف شده است، مگر اینکه فیلمی با ارزش های خانواده همخوانی داشته باشد و خانواده ها به آن دلیل به سینما بروند.
وی نتیجه گرفت: باید دسترسی آسان به سینما برای مردم فراهم شود و در حوزه تولید آثاری مطابق سلیقه مردم خلق شود تا اصطلاحا مردم با سینما آشتی کنند.

** ولنگاری فرهنگی یک نوع رهاشدگی در فرهنگ کشور است
سیدمحمد حسینی مدیر فرهنگی بخش آموزش حوزه هنری، نویسنده و منتقد سینما نیز در این نشست گفت: ولنگاری فرهنگی که مقام معظم رهبری به آن اشاره فرمودند در حوزه های مختلف فرهنگی نمود دارد و در واقع یک نوع رهاشدگی در فرهنگ کشور است و آنقدر واضح است که تقریبا نیازی به توضیح اضافه ندارد. مثل بانکداری ما که عنوان اسلامی بر آن گذاشته اند اما ماجرای فعالیت آنها یک چیز دیگری است.
وی درباره ولنگاری فرهنگی در حوزه سینما، به وضعیت هنر هفتم در قبل و بعد از انقلاب اشاره کرد و افزود: قبل از انقلاب دو جریان فیلم سازی یکی با عنوان فیلم فارسی و دیگری که جریان روشنفکری در سینمای ایران وجود داشت.
این نویسنده و منتقد سینما ادامه داد: جریان فیلم فارسی قبل از انقلاب جریانی خودگردان در سینمای ایران بود و بدنه سینما از آن ارتزاق می‌کرد. فیلم های این جریان در مقابل آثار روشنفکران که عموما موضوعاتی کشدار و کسل کننده داشت، از مخاطب بیشتری برخوردار بود.

** برخی فیلمسازان دهه 60 جریان واقعی انقلاب بودند
حسینی با بیان اینکه پس از انقلاب جریان فیلم سازی ایران را می توان به سه دسته تقسیم کرد، ادامه داد: پس از انقلاب به دلیل مولفه‌های فیلم فارسی (کاباره، لوتی بازی، فاحشه گری) تولید این نوع فیلم ها از بین رفت اما هنرمندان این بخش به جریان «توابین» معروف شدند و کار در سینما را ادامه دادند. جریان دوم که همان روشنفکران بودند با نگاه به فستیوال های خارجی شروع به تولید فیلم کردند و جریان سوم که از ابتدای دهه 60 فعالیت خود را آغاز کرد و در واقع فرزند خود انقلاب بود و با ظهور فیلم سازانی چون رسول ملاقلی پور، ابراهیم حاتمی کیا، شهریار بحرانی و مرحوم فرج الله سلحشور جریال سینمای انقلاب اسلامی را راه اندازی کرد.
مدیر فرهنگی بخش آموزش حوزه هنری تصریح کرد: جریان سوم فیلمسازی تقریباً یک دهه در ایران با شکوه و بالندگی کار خود را ادامه می دهد. این جریان شاخصه های مشخص دارد که حتی نگاهش به عشق هم متفاوت است و تا اواسط دهه 70 نیز به خوبی فعالیت می کند تا اینکه دوباره فیلم فارسی که قبل از انقلاب بدنه سینما از آن ارتزاق می کرد دوباره شکل می گیرد منتهی اینبار تحت عنوان سینمای بدنه خود را معرفی می کند.

** سینمای بدنه به ولنگاری فرهنگی دامن زده است
وی با بیان اینکه فعالیت سینما بدنه در واقع به نوعی به ولنگاری فرهنگی دامن زده، افزود: در این جریان گاهی خیانت محور آثار می‌شود و می‌بینید که در یک بخش اعظمی از فیلم های جشنواره، از این سوژه برخوردار هستند.
حسینی گفت: به وجود آمدن این ولنگاری فرهنگی در سینما را از سه منظر مدیریت سینمایی، عوامل سینما و مخاطبان هنر هفتم می توان بررسی کرد.
این منتقد و نویسنده سینما در تشریح مدیریت غلط سینما و به وجود آمدن ولنگاری فرهنگی گفت: حضور مدیران متعدد در یک بخش، مدیران آقازاده که همواره و همیشه هستند و مدیران شعاری با فیگورهای حزب اللهی یا روشنفکری همه باعث شده از یک برنامه منسجم راهبردی برای سینما غافل باشیم و به نوعی منفعل در این حوزه عمل شود که نهایتاً نتیجه آن می‌شود همین که رهبر معظم انقلاب از آن به عنوان ولنگاری فرهنگی یاد می‌کند.
وی ادامه داد: برخی مدیران اصولاً سینما را ناپاک می‌دانند و حتی به مرحوم محمد مددپور و شهید آوینی نیز نسبت هایی مانند حزب اللهی قرطی و سوسول می دادند. این مدیران هنوز نیز وجود دارند. دسته دیگر مدیران، آنهایی هستند که با شعار جذب حداکثری اتفاقاتی را رقم زندند که نهایت آن شد پروژه «لاله» و یا تنها به دنبال جایزه های بین المللی بودند و در سخنرانی های خود آمار از میزان جایزه های سینما ایران از فستیوال های خارجی می دهند، حال آنکه این جایزه ها چه دردی از فرهنگ کشور را دوا می کند سئوالی است که همواره مطرح بوده و هست.

** فیلم‌ها امروز سینما درد روز جامعه را پیگیری نمی‌کند
مدیر فرهنگی بخش آموزش حوزه هنری با انتقاد از قصه فیلم‌ها که درد و مشکل روز جامعه را پیگیری نمی‌کند، گفت: اینکه بخش عمده‌ای از فیلم‌های سینمایی از منطقه 5 به بالای تهران اتفاق می‌افتد، غلط است و به این معنا‌ست که برای مردم سرزمین خود حرف نمی‌زنیم. بنابراین ولنگاری فرهنگی یعنی همین که درد جامعه خود را نگویی و به سراغ اولویت های صدم جامعه در ساخت فیلم ها برویم.
این منتقد سینما با بیان اینکه جوانی که وارد سینما می‌شود شهرت، موقعیت و شهوت همواره او را تهدید می کند، افزود: این پدیده‌‎ها را نمی توان از سینما گرفت اما باید آنها را مدیریت کرد و راهکارهایی برای جلوگیری از آن داشت.
حسینی ادامه داد: استفاده از جوان‌های حزب اللهی و آموزش آنها در سینما می تواند نگاه حمایتی و هدایتی را در سینمای ایران ایجاد کند تا جوان هنرمند از خطر شهوت و شهرت مصون بماند. بدون شک مشکل امروز سینما ایران پول نیست بلکه اندیشه و تفکر است.
وی در بررسی ارتباط مخاطبان سینما و ولنگاری فرهنگی نیز توضیح داد: مردم زمانی نظرشان به یک چیز جلب می‌شود که حرف دل آنها زده شود، یعنی وقایع مد نظر مردم در سینما ساخته و نمایش داده نمی‌شود، بنابراین مخاطب سینما خاص و تیپیکال می شود یعنی فقط پنج درصد مردم ایران در سال به سینما می روند.
این کارشناس فرهنگی به ویژگی های منحصر به فرد و عالی سینما ایران با وجود تمام مشکلات اشاره کرد و گفت: سینما ما در دنیا شناخته شده و همواره مورد توجه است و حتی در خلق قهرمان‌های بزرگ بسیار جلوتر از هالیوود بوده است. یکی از مهمترین قهرمان های هالیوود «مرد عنکبوتی» است که از اتاق خواب بچه ها بیرون نرفته اما شخصیتی می سازیم مثل «مختار ثقفی» که نخست وزیر کشور عراق برای تبلیغ بیشتر و تاثیرگذارتر از اقدامات خود در کنار آن عکس می‌گیرد.

** سینمای ایران تنها جایگزین هالیوود در دنیا است
حسینی سینمای ایران را تنها جایگزین هالیوود عنوان کرد و گفت: سینمای تمام دنیا از جمله چین، هنگ‌کنگ، ایتالیا، فرانسه و حتی بالیوود را هالیوود آمریکا بلعیده اما سینمای ایران همواره مستقل از هالیوود در حال تولید آثار است که باید قدر آن به درستی شناخته شود تا ولنگاری فرهنگی در آن نفوذ نکند.
فراهنگ ** 9246 ** 9157 ** 1071