بروز نابرابری در انتشار فیش های حقوقی به انسجام اجتماعی آسیب می زند

انتشار تصویر فیش های حقوقی نجومی برخی مدیران دولتی در فضای رسانه ای، افکار عمومی جامعه را مورد تاثیر قرار داده و سبب طرح دیدگاه های مختلفی شده است. کارشناسان نیز هر کدام از دریچه ای به این موضوع می نگرند و آثار این مساله را مورد بررسی قرار می دهند. گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا برای بررسی جامعه شناختی موضوع انتشار فیش های حقوقی و پیامدهای منفی یا مثبت آن، با مصطفی پور جامعه شناس گفت وگو کرد.
وی تاکید کرد که در جامعه ما عناصرِ پرستیژ اجتماعی با هم همخوانی ندارد؛ یعنی افرادی را می بینیم که بدون تحصیل و رتبه بندی شغلی بالا، سطح درآمدی بالایی دارند و در برابر، افرادی وجود دارند که رتبه بندی شغلی و تحصیلی بالایی دارند اما از درآمد متناسب با رتبه بندی هایشان برخوردار نیستند.
به گفته مصطفی پور، اگر ثروت به شکل مالیات به جامعه برگردد ارزش می یابد اما متاسفانه اکنون امکان این که بفهمیم هر کسی چه درآمدی دارد در جامعه ما پنهان است و شفاف نیست. این شفاف نبودن باعث می شود که برخی ثروت هایی بی اندازه و نامحدود به دست آورند.
متن کامل گفت وگوی ایرنا با مصطفی پور از قرار زیر است:

*** ایرنا: در بررسی مساله انتشار فیش های حقوقی، از چه نظریه های جامعه شناسی می توان بهره برد؟
**مصطفی پور: در این زمینه می توان از مباحثی همچون «نابرابری»، «قشربندی و پرستیژ اجتماعی» و «راحت تنان یا اشرافی گری» سخن گفت.
یکی از ویژگی های اصلی دنیای مدرن، سطح بالای نابرابری زندگی انسان ها است. در سال های اخیر این میزان نابرابری در مقیاس جهانی بسیار گسترده و فراگیر شده است. بر اساس گزارش های «برنامه توسعه سازمان ملل متحد» (UNDP)، در سال 2005 میلادی، درآمد 500 نفر از ثروتمندترین افراد جهان از درآمد 416 میلیون نفر از فقیرترین مردم جهان بیشتر شد.
شاخص های متعددی برای اندازه گیری نابرابری در جامعه شناسی مورد استفاده قرار می گیرد. بحث هایی همچون پراکندگی و تفاوت در توزیع درآمد و نقش ثروت، منزلت و قدرت در نابرابری مطرح می شود.
نابرابری طیف وسیعی از مشکل ها را با خودش به دنبال می آورد که از عمده ترین آثار نابرابری تاثیر روانی آن است. تحقیق ها نشان می دهد که مردم در کشورهای توسعه یافته دچار اضطراب و افسردگی شدید می شوند. این آسیب که در همه طبقه ها و خانواده ها بروز کرده است، ریشه در این مساله دارد که افراد خودشان را از دید دیگران مقایسه می کنند؛ به عبارتی دیگر، این که دیگران در مورد ما چگونه فکر می کنند. این نوع نگرش، نوعی واکنش تدافعی است که در بین جوانان به صورت نوعی خودشیفتگی نیز بروز می کند. تمایل به خشونت، حساسیت نسبت به دیگران و روابط شخصی نامطلوب ناشی از همین اضطراب است. همچنین، نابرابری باعثِ از بین بردن استعداد و انسجام اجتماعی شده و تاثیر رشد اقتصادی را به شدت کاهش می دهد.

***ایرنا: رابطه قشربندی و پرستیژ اجتماعی را چگونه می توان با سطح درآمدی ارزیابی کرد؟
**مصطفی پور: در هر جامعه ای اقشار مختلف اجتماعی طبقه بندی می شوند. در جامعه ایران نیز هشت رده شغلی داریم که رتبه های نخست به وزیران و مدیران کل می رسد و کارگران ساده یقه آبی در پایین ترین رده شغلی قرار می گیرند. قشربندی بر مبنای میزان درآمد، رتبه بندی شغلی و تحصیلی، پرستیژ اجتماعی را شکل می دهد.
اتفاقی که در جامعه ما افتاده این است که عناصر پرستیژ اجتماعی با هم همخوانی ندارد؛ یعنی شما افرادی را می بینید که فاقد تحصیل و رتبه بندی شغلی بالا بوده اما سطح درآمد بالایی دارند. همچنین برعکس، افرادی را می بینید که رتبه بندی شغلی و تحصیلی بالایی دارند اما درآمدی متناسب با رتبه بندی هایشان ندارند. برای نمونه مدرسان و هنرمندان سرمایه های فرهنگی جامعه را شکل می دهند اما سرمایه های فرهنگی آنان به سرمایه اقتصادی در جامعه تبدیل نمی شود.
افرادی که در قشربندی اجتماعی در رده های بالا قرار می گیرند دچار یک خودشیفتگی کاذب می شوند. تصور آنان این است که همه اجزای عالم به ایشان کمک می کنند که احساس تردید نسبت به خودشان را کنار بگذارند. همچنین میان سلسله مراتب اجتماعی، جایگاه بالاتری برای خودشان می بینند و حق بیشتری برای خود می خواهند. متاسفانه اکنون در جامعه چنین فضایی وجود دارد. اگر در جامعه برابری وجود داشته باشد افرادی که در رده های بالا قرار می گیرند این میزان دچار خود شیفتگی نمی شوند که حق زیادی برای خودشان بخواهند.
متاسفانه مردم برای به دست آوردن منزلت اجتماعی در یک رقابت شدید هستند و گویی مسابقه می دهند و همین امر آرامش را از آنان سلب کرده است. اینجا است که مفهوم راحت تنی یا اشرافی گری شکل می گیرد. به هر حال، افراد شاغل در رده های بالا، باید درآمد بیشتری داشته باشند اما پرسش اینجا است که با چه اختلافی؟ اگر ثروت به عنوان مالیات به جامعه برگردد ارزش می یابد اما متاسفانه امکان این که بفهمیم هرکسی چه درآمدی دارد در جامعه ما پنهان است و شفاف نیست. این شفاف نبودن باعث می شود که برخی ثروت های بی حدی و حصری به دست آورند. برای نمونه مالیات کارمند همان ابتدا از حقوقش کسر می شود اما بسیاری از افرادی که ثروت کسب می کنند نه تنها از پرداخت مالیات فرار می کنند بلکه به دنبال این هستند که یارانه را هم بگیرند.
در بیشتر جوامع، ثروت و تحصیل بالا ارزش به شمار می رود و جامعه باید بتواند ابزار مشروعِ رسیدن به آن ارزش را در اختیار افراد قرار دهد در غیر این صورت جامعه دچار آسیب می شود.

***ایرنا: به نظر شما پیامدهای مثبت انتشار فیش های حقوقی از نظر جامعه شناسی چیست؟
**مصطفی پور: از دیدگاه جامعه شناسی، انتشار فیش های حقوقی برای جامعه امری مثبت و حتی عالی است زیرا به دلیل این که ما نمی دانیم افراد چه میزان درآمد دارند پس نمی توانیم از آنان مالیات بگیریم. البته این مساله در صورتی مثبت است که همه درآمدها مشخص و شفاف سازی شود. در این میان دولت باید سازوکاری را برای شفاف سازی درآمد همه افراد جامعه تدارک ببیند.

***ایرنا: آثار منفی انتشار فیش های حقوقی را از منظر جامعه شناسی چگونه ارزیابی می کنید؟
**مصطفی پور: انتشار فیش ها اثرهای منفی نیز دارد چرا که افراد دچار نوعی سرخوردگی می شوند و احساس می کنند که ارزش های اساسی جامعه دچار خدشه شده است. رابطه دولت و ملت نیز در این میان دچار آسیب می شود زیرا دولت نماینده مردم است پس باید سرمایه اجتماعی اش بالا باشد اما این مساله این سرمایه اجتماعی را دچار خدشه می کند.

***ایرنا: این مساله تا چه میزان بر سرمایه اجتماعی در جامعه اثر می گذارد؟
**مصطفی پور: سرمایه اجتماعی درجامعه ما آسیب دیده است. همانگونه که پیشتر نیز دیدیم مردم از دریافت یارانه انصراف ندادند که این نشان از نوعی بی اعتمادی و کاهش سرمایه اجتماعی دارد.

***ایرنا: آیا با انتشار فیش های حقوقی، احساس بی عدالتی شکل گرفته در جامعه منجر به گریز از مسوولیت اجتماعی نمی شود؟
**مصطفی پور: به هر حال فردی که در جامعه زندگی می کند وقتی این مساله را می بیند احساس می کند که سرش کلاه رفته است. از این رو، هرکس برای رسیدن به منافع بیشتر تلاش خواهد کرد. همچنین این مساله حتی ارزش های دینی ما را زیر تاثیر قرار می دهد. دین مبین اسلام مدل بسیار خوبی برای عدالت و ایجاد برابری دارد که باید از آن نهایت استفاده را ببریم.

***ایرنا: آیا انتشار فیش های حقوقی دارای سویه های سیاسی است؟
**مصطفی پور: متاسفانه بداخلاقی های سیاسی نیز ممکن است دیده شود زیرا برخی جریان های سیاسی برای تخریب جناح مقابل دست به افشای درآمدها و فیش های حقوقی رقیب می زنند.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**458** 9283** 9279