«برگزیت» و پرسش هایی درباره آینده اتحادیه اروپا

همه پرسی درباره برگزیت یا جدایی انگلیس از اتحادیه اروپا روز پنجشنبه سوم تیرماه با رای اکثریت نسبی مردم این کشور به خروج از اتحادیه پایان یافت. انگلیسی ها با 51.9 درصد رای موافق در برابر48.1 درصد رای مخالف، این تصمیم تاریخی را گرفتند.
پیش از این، عضویت دیرهنگام انگلیس در اتحادیه اروپا و نیز ناهمخوانی نسبی سیاست های این کشور با روند همکاری های درون اتحادیه ای، منجر به شکل گیری این انگاره شد که لندن به جای نوای همگرایی، ساز خود را به صدا درمی آورد. در حالی که ریشه تشکیل اتحادیه اروپا به ایجاد «جامعه زغال سنگ و فولاد اروپا» در سال 1951 و «جامعه اقتصادی اروپا» (بازار مشترک اروپا) در سال 1957بر می گردد اما عضویت انگلیس در سال 1973 حدود 22 سال بعد از تشکیل جامعه زغال سنگ و فولاد و 16 سال پس از آغاز به کار جامعه اقتصادی اروپا رقم خورد.
حتی پس از آن که در سال 1993 بر پایه پیمان «ماستریخت»، اتحادیه اروپا به عنوان سازمانی منطقه ای ایجاد شد، باز هم تغییر جدی در رویکرد سران لندن به چشم نیامد و انگلیس تا حد ممکن از جذب در اتحادیه اروپایی فاصله گرفت و این کشور هرگز به حوزه پولی یورو و پیمان «شنگن» (برداشتن مرزهای ملی در اروپا) نپیوست. در کنار این مسایل، همراهی نکردن کامل سران لندن با سیاست های بروکسل (پایتخت اتحادیه اروپا) و گرایش های فراآتلانتیکی انگلیس به سمت آمریکا موجب شد بسیاری انگلیس را وصله ای ناجور برای اتحادیه اروپا به شمار آورند.
تلاش انگلیسی ها برای متمایز بودن از دیگر اروپایی ها سبب شد تا سی ام بهمن ماه پارسال، سران اتحادیه در بروکسل طی نشستی با اعطای «امتیاز ویژه» به انگلیس، به طور رسمی مزیت هایی را برای این عضو ناپایدار خود در نظر بگیرند. بر اساس این امتیاز ویژه، قوانین اتحادیه اروپا تنها در صورت موافقت پارلمان انگلیس برای لندن الزام آور بود و همچنین تاکید شد که این کشور هرگز به منطقه پولی یورو نپیوندد.
حال شهروندان انگلیسی با همه پرسی خود حتی به امتیاز ویژه نیز نه گفته و خواستار خروج کشورشان از اتحادیه شده اند. آنان قوانین دست و پاگیر اتحادیه را مانعی در برابر پیشرفت و توسعه کشورشان می دانند و معتقدند اجبار در پذیرش مهاجران بر اساس رویکردهای اتحادیه و کمک به کشورهای بحران زده همچون یونان و اسپانیا سبب رشد بیکاری و مشکل های اقتصادی در کشورشان شده است.
با نگاهی به نتیجه همه پرسی، این پرسش در ذهن بسیاری از ناظران شکل گرفته است که آیا خروج انگلیس از اتحادیه باعث همبستگی بیشتر در میان اعضا می شود یا این که به خروج تدریجی دیگر اعضای اتحادیه خواهد انجامید.
گروهی از کارشناسان، خروج انگلیس را سبب ساز پیوند بیشتر و همگرایی فزاینده درون اتحادیه ای می دانند زیرا پیشتر انگلیس با سیاست های واگرایانه خود، نقش مهمی را در شکل نیافتن انسجام در تصمیم های اروپایی بر عهده داشت. از این منظر می توان با یکنواختی و همپارچگی بیشتر، کشتی همگرایی منطقه ای را در اروپا به پیش راند. شاید همین موضوع باعث شده است تا «ژان کلود یونکر» رییس کمیسیون اروپا خواستار شروع سریع گفت وگوها برای خروج انگلیس شود و تاکید کند که تا انتخاب نخست وزیر جدید این کشور نمی تواند صبر کند.
به باور این دسته از تحلیلگران، خروج لندن از اتحادیه باعث شکل گیری تلاش های بیشتر نزد سران اتحادیه برای افزایش همبستگی شده است. نشست دیروز (پنجم تیرماه) وزیران امور خارجه 6 کشور اتحادیه شامل آلمان، فرانسه، ایتالیا، بلژیک، لوکرامبورگ و هلند را می توان نمونه ای از این تلاش ها دانست. آنان در این نشست در ارتباط با راه های جلوگیری از خروج احتمالی سایر کشورها از این اتحادیه گفت وگو کردند.
در برابر، برخی نیز بر این باورند با خروج انگلیس از اتحادیه، دومینوی گرایش هایی واگرایانه از این دست به حرکت در خواهد آمد و این موضوع به رویه ای برای سایر کشورهای عضو اتحادیه تبدیل خواهد شد؛ امری که می تواند اتحادیه را با چالش های عمیق مواجه کند و تا مرز فروپاشی پیش برد.
با انتشار نتیجه همه پرسی، بسیاری از رهبران احزاب راستگرای اروپایی در صدد برپایی همه پرسی برای جدایی کشورهای خود از اتحادیه برآمده اند. در این ارتباط، «مارین لوپن» رهبر جبهه ملی فرانسه خواستار همه پرسی مشابه انگلیس در کشورش شده است. همچنین «گریت ویلدرز» رهبر مخالفان سیاست ‌های مهاجرپذیری در هلند و «کریستین تولسن دال» رهبر حزب دست راستی و افراطی «مردم» دانمارک نیز خواستار همه پرسی برای خروج از اتحادیه شده اند.
موضوع مراجعه به افکار عمومی برای اتخاذ سیاست های واگرایانه حتی گریبان خود انگلیس را هم گرفته است به گونه ای که با انتشار نتیجه همه پرسی این کشور، «نیکولا استرجن» وزیر اول اسکاتلند خواستار برگزاری همه پرسی برای استقلال از بریتانیا شده است.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**1969** 9279