نگارگری در رفت‌و‌آمد میان ٢ سازمان

محمدباقر آقامیری، رئیس انجمن نگارگری، درباره وضعيت نگارگران گفت: «نگاه‌ها سليقه‌اي است. متأسفانه نسبت به هنرهاي ملي و اصيل ايراني مثل نقاشي و كتاب‌آرايي تفكر غلط و ناشيانه‌اي وجود دارد و مي‌خواهند آنها را از گردونه خارج كنند. شوراي عالي انقلاب فرهنگي نگارگري را زيرمجموعه سازمان ميراث فرهنگي قرار داده؛ درحالي‌كه ما جزء صنايع دستي نيستيم».

او افزود: «ما اصلا واژه‌ها را معنا نمي‌كنيم. فقط مي‌گوييم صنايع دستي و هنرهاي دستي، اما وقتي مي‌گوييم صنايع دستي با صنعتي روبه‌رو هستيم كه توليد انبوه دارد؛ حال آنكه من نقاشم، آن هم به سبك ايراني. حمل بر خودستايي نباشد؛ اما چهار سال قبل مدركي در شهر سئول به من دادند كه در متن آن نوشته شده بود استاد نقاشي و اصلا اشاره‌اي به صنايع دستي نشده بود؛ اما جالب است كه در كشور خودم اين هنر را در مجموعه صنايع دستي قرار داده‌اند». به گفته او بيش از ١٠ سال و در زمان رياست‌جمهوري محمود احمدي‌نژاد اين طرح صورت گرفته و او سال گذشته نامه‌اي به معاونت هنري وزارت ارشاد نوشته است تا اعتراض خود را نسبت به اين موضوع ابراز كند: «در اين نامه گفتم كه ما نقاش هستيم و كارمان فرهنگي است. سازمان ميراث فرهنگي به دنبال مرمت و حفظ آثار تاريخي و ميراث فرهنگي است؛ درحالي‌كه وزارت ارشاد متولي هنر است. سازمان ميراث فرهنگي در اين ١٠ سال هيچ كاري براي ما انجام نداده و فقط نامش آمده است بالاي سر نگارگري». او درباره پاسخ معاونت هنري به نامه انجمن نگارگران گفت: «نظر آقاي مرادخاني مثبت بود و اتفاقا ايشان هم موضع ما را قبول داشتند. وزارت ارشاد بايد از حقوق ما دفاع كند. حتي به آقاي مرادخاني گفتم كه درباره ارزشيابي هنري هم سازمان ميراث فرهنگي نمي‌تواند كاري كند و خود انجمن از طريق استادانی كه دارد، بايد اين كار را انجام دهد. نظر معاون هنري هم همين بود که با همه اينها متاع ما تاكنون خريدار نداشته است». مجید ملانوروزی، مدیر کل دفتر هنرهای تجسمی، نيز درباره واگذاری انجمن نگارگری به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، به مهر گفت: «یک‌سری از هنرها از جمله هنرهای سنتی و دستی طبق مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی زیر‌مجموعه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری محسوب می‌شوند که در این تقسیم‌بندی نگارگری هم در میان هنرهای سنتی جا گرفته است. حتی ارزشیابی هنرمندان نگارگر و ارزیابی هنرشان هم در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری انجام می‌شود؛ اما ما معتقدیم فعالیت هنرمندان نگارگر باید زیرمجموعه وزارت ارشاد باشد؛ چون کارهای نوآورانه زیادی در این عرصه رخ می‌دهد و این هنر از حالت سنتی خارج شده است. حتی برای اینکه این هنر زیر‌مجموعه ارشاد باشد، پیگیری و نامه‌نگاری هم کرده‌ایم؛ اما تحقق این امر به تصویب قانون در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی نیازمند است». او با اشاره به اینکه حتی هنرهایی مثل خوشنویسی و سفال و سرامیک هم تقریبا همین وضعیت را دارند، بیان کرد: «ما معتقدیم این هنرها با خلاقیت‌هایی که این روزها از هنرمندانش شاهد هستیم، دیگر نمی‌توانند به عنوان هنر سنتی صرف شناخته شوند؛ به‌همین‌دلیل مثلا در سفال و سرامیک بخش هنری آن را جدا کردیم که در شاخه چیدمان و هنرهای معاصر قرار گرفته و زیر‌مجموعه ارشاد است». حجت شكيبا هم معتقد است نگارگر نيست و نگارگري نوعي از هنر مانند نقاشي است و چنين دسته‌بندي‌هايي را قبول ندارد. او به «شرق» گفت: «خاصيت نقاشي يا نگارگري اين است كه قواعد تصويري را بكشند. حالا ممكن است كساني كه اين كار را مي‌كنند، از هنر يا نقاشي قديمي ايراني استفاده كنند».

او ادامه داد: «صنايع دستي چارچوب و قواعدي دارد؛ يعني وقتي يك اسليمي طراحي مي‌كنيم، بايد پيچش‌ها و چرخش‌ها را رعايت كنيم و رشته‌هايي كه چنين خصوصيتي دارند، مي‌توانند در دل سازمان ميراث فرهنگي قرار بگيرند؛ اما هرآنچه خلاقيت دارد، در وزارت ارشاد كه هنرهاي تجسمي را حمايت مي‌كند، قرار مي‌گيرد که با توجه به اين رويكرد ما با دو دسته نگارگر روبه‌رو هستيم». شكيبا در توضيح اين دو دسته عنوان كرد: «دسته‌اي كه صنعتگر هستند و با سنت‌هايي كه از گذشته مي‌شناسند و كپي از نقاشان قبلي روي سطوح مختلف كاري مانند صنعتگران انجام مي دهند؛ اما دسته دوم هنرمنداني هستند كه هر روز با نگارگري، خلاقيت خود را نشان مي‌دهند كه كار اين گروه نمي‌تواند در زمره صنايع دستي قرار بگيرد و به‌همين‌دليل نمي‌توان آثار آنها را در زيرمجموعه سازمان ميراث فرهنگي گنجاند».

همچنين محمد‌اسماعیل سعیدی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، با اشاره به حواشی ایجاد‌شده درباره واگذاری امور هنر نگارگری به سازمان میراث فرهنگی به «خانه ملت» گفت: «متأسفانه به دلیل وجود دوگانگی وظایف در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، هنرمندان رشته‌های مختلف، از‌جمله رشته نگارگری با مشکلاتی روبه‌رو هستند. نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه بخشی از هنرمندان زیر نظر وزارت فرهنگ فعالیت می‌کنند و بخشی دیگر با سازمان میراث فرهنگی روبه‌رو هستند، اظهار کرد: «این بلاتکلیفی و مواجه‌نبودن با یک سازمان منسجم و تخصصی حتی در حوزه هنرمندان فرش نیز وجود دارد؛ زیرا با وزارت صنعت، معدن و تجارت سروکار دارند. جابه‌جایی رشته‌های هنری مانند نگارگری از یک وزارتخانه به یک سازمان و برعکس نمی‌تواند مشکلات مربوط به این عرصه را حل کند و باید در این حوزه فکر اساسی شود. هم‌اکنون سه مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و وزارت صنعت، معدن و تجارت متولی امور هنرمندان در حوزه‌های مختلف هستند؛ از‌این‌رو با سیاست‌های یک بام و دو هوا مواجه هستیم». خشايار قاضي‌زاده، نگارگر و از اعضاي هيأت داوران دوسالانه نگارگري نيز با بيان اينكه از اين واگذاري مطلع نبوده است، به «شرق» گفت: «مهم نيست كه نگارگري زيرمجموعه كدام سازمان يا نهاد قرار بگيرد؛ بلكه هر سازماني كه متولي آن است، بايد فضاسازي مثبتي ايجاد كند و نگارگري را با جريانات روز به پيش ببرد. وزارت ارشاد به عنوان متولي كه مجموعه فعاليت‌هاي هنري مثل هنرهاي تجسمي، موسيقي و نمايشي را زير نظر دارد، مي‌تواند به نگارگري هم به عنوان زيرمجموعه هنرهاي تجسمي توجه کند». او ادامه داد: «من از روند واگذاري نگارگري به سازمان ميراث فرهنگي خبر ندارم؛ اما اگر اين نگاه وجود داشته كه اين هنر جزئي از تاريخ ماست، ارزش دارد؛ اما رويكرد ديگري هم وجود دارد كه مي‌گويد نگارگري، قديمي و مربوط به گذشته است كه اگر چنين نگاهي وجود داشته، درست نيست».

5858