سهم شش میلیاردی تولید از بودجه 160 میلیاردی/ مطالعه درباره کودک در مراحل اولیه است

مناف یحیی‌پور؛ معاون تولید کانون پرورش فکری کودکان است. با او درباره مسایل جاری و فعالیت‌های کانون پرورش فکری کودکان به گفتگو نشسته‌ایم که شرح مفصل آن را در زیر می‌خوانید: 

سهم شش میلیاردی تولید از بودجه 160 میلیاردی

در سال جاری بودجه کانون اعم از بودجه دولتی و درآمدهایش از محل برگزاری کلاس و فروش تولیدات چه‌قدر بوده. از این مبلغ چه میزان به تولید محصولات اختصاص پیدا کرده است. سهم تولید از بودجه سال آینده چه‌قدر است؟

مجموع بودجه کانون از محل کمک دولت و درآمدها حدود 150 تا 160 میلیارد تومان است. بخش عمده‌ی بودجه به حقوق و دستمزد پرسنل اختصاص می‌یابد و سهم تولید کمی بیش از شش میلیارد تومان است. البته به این مبلغ باید هزینه‌های کاغذ و چاپ و صحافی و... کتاب‌ها و نشریات را هم اضافه کرد که  جداگانه محاسبه و پرداخت می‌شود. و البته با توجه و اهمیتی که مدیرعامل، هیئت مدیره‌ و مجموعه‌ی مدیریتی کانون برای تولیدات کانون قائلند، امیدوارم این بودجه در حد امکان افزایش پیدا کند.

این یعنی اختصاص کمتر از 5 درصد بودجه به تولید محصول؛ براساس چه منطقی‌ست؟ بقیه صرف امور جاری می شود؟

نه، باید به منطق و تعریف فعالیت‌های کانون توجه کرد. آنچه که  از آن صحبت کردیم بودجه‌ای است که مستقیم برای تولیدات، و البته قبل از مرحله‌ی چاپ و تکثیر صورت می‌پذیرد. بخشی دیگر از بودجه برای برگزاری جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها و مسابقات یا کارهای مطالعاتی و پژوهش و آموزش هزینه‌ می‌شود. حدود 6 تا 7 میلیارد هم صرف این امور می‌شود و می‌شود گفت که در وضعیت فعلی، بین 15 تا 20 میلیارد برای همه فعالیت‌های تولید و خدمات و جشنواره‌ها داریم. این بودجه برای این بخش از فعالیت کانون مناسب و کافی نیست؛ ولی این حرف بدین معنا نیست که بقیه‌ی بودجه‌ی کانون صرف هزینه‌های اجرایی می‌شود. درست است که بخش عمده‌ی بودجه‌ی کانون به حقوق و دستمزد اختصاص پیدا می‌کند، اما توجه داشته باشید که کار و فعالیت کانون با دستگاه‌های اجرایی تفاوت دارد و در واقع این‌ هزینه‌ها اجرایی نیست. کانون با حضور و فعالیت مربیان و کارشناسان فرهنگی، هنری و ادبی، در کتابخانه‌ها و مراکز به کودکان و نوجوانان خدماتی ارائه می‌دهد که در جای خود ارئه‌ی این خدمات وانجام این دست فعالیت‌های فرهنگی هم لازم و ضروری است و اتفاقاً این بخش هم به امکانات و تجهیزات و بودجه‌ی بیش‌تری نیاز دارد.  

تلاش برای سپردن جشنواره‌ها به اسپانسر

کانون در طول سال چند جشنواره برگزار می‌کند؟ برای این جشنواره‌‌ها به دنبال جذب اسپانسر و درآمدزایی نبوده‌اید؟

بیشتر جشنواره‌های کانون به‌صورت دوسالانه برگزار می‌شوند و کانون در هر سال حداقل 5 تا 6 جشنواره و مسابقه‌ی ملی یا بین‌المللی برگزار می‌کند. در چند سال اخیر برای جذب اسپانسر تلاش ‌کرده‌ایم و در مواردی هم تا حدودی موفق بوده‌ایم؛ منتها در این حد کافی نیست و تلاش می‌کنیم به‌طور جدی‌تر به تقویت بنیه‌ی درآمدی کانون و جلب حمایت بپردازیم.

با وضعیت فعلی؛ کانون نیاز به تغییر ساختار دارد آیا این تغییرات آغاز شده؟

قطعا همین‌طور است. از تصویب و اجرای ساختار فعلی کانون چند سالی بیشتر نمی‌گذرد و معمولا این کار نیاز به زمان و هماهنگی و پذیرش موضوع در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی دارد.

کانون ؛ نهادی با پرسنل هشت هزار نفر است. توضیحی درباره تعداد پرسنل کانون و وضعیت استخدام‌ها بفرمایید.

کانون در مجموع از فعالیت و خدمات نزدیک به هشت هزار نفر استفاده می‌کند. تعدادی از این افراد استخدام رسمی و پیمانی هستند و تعدادی هم قرارداد کار معین (ثبت شده در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی) دارند. علاوه بر این‌ها از همکاری تعدادی مربیان پاره‌وقت، همکاران خرید خدمت و... هم استفاده می‌کنیم. البته به این نکته هم دقت کنید که در برخی فعالیت‌ها مانند تولید عموماً از کار هنرمندان، نویسندگان و تصویرگرانی استفاده می‌شود که رابطه‌ی‌ استخدامی با کانون ندارند و در واقع با انعقاد قراردادی متناسب با کار، کانون امکان بهره‌مندی از تولید یا خدمت فرهنگی این افراد برخوردار می‌شود.

به واقع کانون به هشت هزار نفری که عمده بودجه را می‌بلعد؛ نیاز ندارد.

در حال حاضر کانون بیش از 930 مرکز و کتابخانه در سراسر کشور دارد و به‌زودی تعداد این مراکز دست کم به 950 می‌رسد. کانون برای اداره‌ی این مراکز، اجرای فعالیت‌های فرهنگی، هنری و ادبی و ارائه‌ی خدمات فرهنگی مناسب به کودکان و نوجوانان عضو یا مراجعه‌کننده، به مربیان و کارشناسانی آموزش دیده و با انگیزه نیاز دارد. این نیروها از روی عشق و علاقه‌ای که به کار فرهنگی برای کودکان و نوجوانان دارند در کانون کار می‌کنند وگرنه در دستگاه‌های دیگر از حقوق مزایای بهتری برخوردار خواهند شد. بنابراین بودجه‌ای را که به این نیروها اختصاص پیدا می‌کند نباید هزینه جاری قلمداد شود. این‌ مبلغ هزینه‌ی جاری نیست، بلکه هزینه‌ی کار فرهنگی برای بچه‌هاست.

چرایی فرزندانی تهی از آمیزه‌های فرهنگی/930 مرکز کانون در برابر 100 هزار مدرسه

در صورتی‌که این هزینه‌ها صرف آموزش صحیح و غنی کردن فرهنگی بچه‌ها شود حرف شما صحیح ا‌ست. مضاف بر اینکه کلاس‌ها خود درآمدزایی بیش از هزینه‌هایشان دارند. مگر اینکه مراکزتان غیرفعال و ضررده باشند که باید احیا شوند و تغییر ساختار داشته باشند. در مقابل این هزینه‌هایی که برای امور فرهنگی بچه‌ها می‌فرمایید اما خروجی کار؛ کودکان و نوجوانانی تهی از آمیزه‌های فرهنگی‌ست و بچه‌های امروز از لحاظ فرهنگی هر روز فقیرتر می‌شوند.

اگر به مجموعه‌ی فعالیت‌ها و پراکندگی مراکز کانون دقت کنید بعید می‌دانم بازهم این‌طور قضاوت کنید. برای استفاده از کتابخانه‌ها و بسیاری از فعالیت‌ها و کلاس‌ها در مجموع مبلغ قابل توجهی از کودکان و نوجوانان عضو دریافت نمی‌شود و قرار نیست این قبیل خدمات خودگردان یا به‌صورتی باشد که کانون از آن درآمدی کسب کند. کانون برای بهره‌مندی از برخی فعالیت‌ها مانند کلاس‌های کانون زبان و برخی آموزش‌ها یا فروش محصولات مبلغ مناسبی از مخاطبان می‌‌گیرد و خب همین مبالغ بخش مهمی از بودجه‌ی کانون را تأمین می‌کنند و گرنه بودجه‌ای که دولت اختصاص می‌دهد که شاید کفاف اداره‌ی نیمی از مراکز کانون را ندهد.

درباره‌ی کیفیت خدمات کانون و فقر فرهنگی بچه‌ها هم این را درنظر بگیرید که کانون 930 مرکز دارد که اگر این عدد را با 100هزار مدرسه‌ای که در کشور فعالند مقایسه کنیم، انتظار ما از کانون واقعی‌تر می‌شود. مخاطبان بالقوه‌ی کانون همان مخاطبان آموزش و پرورش هستند و بلکه بیشتر؛ اما توان کانون در بهترین حالت یک صدم آموزش و پرورش است. اگر مجموع کودکان و نوجوانان کشور را درنظر بگیریم به‌نظر می‌رسد که خروجی کانون ضعیف است؛ اما به این توجه کنیم که با این تعداد مرکز و کتابخانه، با این نیروی انسانی و با این بودجه برای کار فرهنگی داوطلبانه نمی‌توان همه‌ی بچه‌ها را پوشش داد. می‌دانیم که همه‌ی دانش‌آموزان ملزم به مدرسه رفتن هستند، اما برای حضور در مراکز و کلاس‌ها و فعالیت‌های کانون هیچ اجبار و الزامی در کار نیست. برای ارزیابی کیفیت کار کانون شما باید وضعیت اعضای کانون را با دیگر کودکان و نوجوانان بسنجید که بنا به قضاوت عموم کسانی که از نزدیک با این بچه‌ها برخورد داشته‌اند، میانگین سطح فرهنگی و توانایی و خلاقیت هنری و ادبی کودکان و نوجوانان عضو کانون از میانگین دیگر کودکان و نوجوانان به‌طور آشکاری بالاتر است.

رقبایی که کانون را به حاشیه بردند

ما در سال‌های دورتر شاهد فعالیت پررنگ کانون بودیم و فیلمسازان بزرگی در این نهاد فرهنگی پرورش یافتند. اما با گذشت زمان این مسیر متوقف شد و یا کانون از آن اهداف فاصله گرفت. آیا شما بررسی داشتید که نقاط ضعف و قوت آن زمان را با زمان فعلی قیاس کنید؟ دلایل شکوفایی فیلمسازها و کانون در آن زمان چه بوده و چرا به مرور زمان تحلیل رفته است؟

در این زمینه مطالعه دقیق علمی انجام نشده، ولی مطالعات پراکنده و پرس‌وجوهایی که داشته‌ایم نکاتی را به ما گوشزد می‌کند. اولین نکته این است که اگر فعالیت کانون را از بدو تاسیس تا اوایل دهه هفتاد در نظر بگیریم در آن دوره تقریبا یک سازمان بی‌رقیب بود. زمانی‌که کانون شروع به فعالیت می‌کند تقربیا هیچ موسسه‌ی انتشاراتی در کشور وجود نداشت که به‌طور مشخص و گسترده و تأثیرگذار کتاب کودک تولید کند. وضعیت نشریات هم تقریباً همین‌طور بود. تقریباً در همان دوره‌ی تأسیس کانون مجلات "پیک" و "کیهان بچه‌ها" راه‌اندازی می‌شوند که تا چند دهه اینها تنها نشریات فعال برای کودکان و نوجوانان بودند. در سینما نیز تولیدات جدی برای کودکان نداشتیم و سینمای کودک عملاً در کانون شکل گرفت. تئاتر، انیمیشن، اسباب‌بازی و سرگرمی هم تقریباً همین روال را داشتند. کانون موسس و الگودهنده این حوزه‌ها بوده. انتشارات کانون زمانی که شکل می‌گیرد بزرگ‌ترین جایی است که می‌‌‌تواند علاقه‌مندان به این حوزه را گرد هم جمع کند تا بتوانند فعالیت کنند. در زمینه‌ی فعالیت‌های سینمایی، تئاتر، گرافیک و مرکز سرگرمی‌های کانون هم وضع تقریباً همین‌طور بود. تقریبا کانون تنها مکان برای علاقه‌مندان کار در حوزه‌ی کودک بود. بگذریم از شور و شوقی که در برخی دوره‌ها در جامعه برای کارهای فرهنگی ویژه‌ی کودک و نوجوان وجود داشت و الان متاسفانه به آن شکل به چشم نمی‌خورد.

از دهه هفتاد به بعد با توجه به رشد جامعه و پیشرفت فناوری‌ها کانون رقبایی جدی پیدا کرد. که البته این منفی نیست و خوب است. حوزه‌ی هنری، سازمان فرهنگی، هنری شهرداری، فرهنگسراها، خانه فرهنگ‌ها، کانون‌های فرهنگی مساجد و... فعال شدند و بخش عمده‌ای از مخاطبان آن‌ها کودکان و نوجوانان هستند. انتشاراتی‌هایی هم در بخش دولتی و غیردولتی داریم که به طور جدی برای این گروه سنی کتاب تولید می‌کنند. نشریاتی داریم که در بخش‌های دولتی، عمومی و خصوصی برای این مخاطب کار می‌کنند. تعدادی از شرکت‌های تولیدی و وارداتی هم در حوزه‌ی اسباب‌بازی برای بچه‌ها کار می‌کنند. تهیه‌کنندگانی داریم که برای بچه‌ها فیلم تهیه می‌کنند. در تلویزیون مرکزی به نام پویانمایی صبا وجود دارد. و مراکز مختلف فعال در حوزه کودک که در آن دوره وجود نداشتند. در واقع آدم‌های فعال هم در این مراکز پخش می‌شوند که این اتفاق به خودی خود اصلاً منفی نیست و بسیار هم خوب است.

البته با این توضیحات نمی‌خواهم منکر این شوم که بعضی از فعالیت‌ها در کانون دچار افت و افول شده است. بله در بخش سینمایی متاسفانه ما یا نخواستیم و یا نتوانستیم بعضی از سرمایه‌هایی را که در کانون بالیدند، نگه داریم. عوامل مختلفی در این موضوع دخیل بوده‌اند. گاهی اوقات ظرفیت کانون مانند ظرفیت مدرسه‌ای بوده که فرد تا سنی در آن می‌تواند علم و دانش کسب می‌کند و بعد از آن برای پرواز خود فضاهای متفاوت و افق‌های وسیع‌تری را طلب می‌کند که ای کاش کانون می‌توانست این امکان را برای همه‌ی هنرمندان خود فراهم کند و امکان پرواز در فضاهایی متنوع‌تر و افق‌هایی بلندتر را برای همه‌ی آن‌ها فراهم کند. در دوره‌‌های گوناگون گرایش‌هایی در کانون تقویت شده و برخی گرایش‌ها تضعیف می‌شده،  مثلاً در خیلی از سال‌ها این گرایش قوی بوده که تولیدات کانون، مخصوصاً در سینمایی و انیمیشن به مخاطب عام توجه چندانی نکند و به مخاطب خاص بیندیشد. گرایش دیگر این بوده که باید بیشتر به فکر تربیت استعدادها باشیم و گاهی هم کمیت‌گرایی غالب می‌شده و گویی تعداد تولیدات و فعالیت‌ها بیشتر از کیفیت اهمیت پیدا می‌کرد.

اما کانون در هیچ‌یک از این سه نگرشی هم که شما فرمودید توفیقی نداشته.

نمی‌خواهم بگویم توفیق داشتیم یا نه. به نظر من نمی‌توان به‌طور مطلق گفت که کانون در فعالیت‌هایش توفیق داشته یا نه. حتی در همان کمیت‌گرایی که اشاره کردم در دوره‌ای افزایش تولید کتاب مدنظر بوده و خب این اتفاق هم افتاده و کانون از نظر کمی؛ تولیدات زیادی داشته و آمار این رشد را نشان می‌دهد، اما این‌که این افزایش تولید چه‌‌قدر بر ارتقای سطح فرهنگی کودکان و نوجوانان تاثیرگذار بوده بحث دیگری‌ است.

مهجور ماندن تولیدات سینمایی به دلیل تغییرات مدیریتی

اما از نظر کمی هم در تولید فیلم‌های سینمایی شاهد رشدی نبودیم.

از این نظر بخش سینمایی در چند سال اخیر مهجور واقع شده. هم از لحاظ مدیریت خیلی تغییر داشته و مدیرانش فعالیت طولانی نداشته‌اند که همین هم به کار این بخش لطمه زده است. بدنه‌ی سینمایی هم به نظر می‌رسد در چند سال اخیر عادت کرده به یک شکل از کار که به نظرم باید این نگاه تغییر کند. به‌طور جدی از سال قبل در این زمینه شروع به کار کردیم، منتها می‌دانیم که بخش سینمایی نسبت به سایر حوزه‌ها به بودجه بیشتری نیاز دارد. به‌خاطر همین کار کردن در این حوزه حساس‌تر و سخت‌تر است. وارد یک روندی شدیم و تلاشمان این بود که امسال وارد روند تولید دو فیلم سینمایی بشویم که این اتفاق نیفتاد و فقط قرارداد ساخت یک فیلم سینمایی به نام "پایان رویاها" را با آقای محمدعلی طالبی منعقد کردیم.

خبر پیش تولید این فیلم چند ماه قبل داده شد اما هنوز از تولید و شروع فیلمبرداری خبری نیست؟

خبری که داده شد هنوز در مرحله‌ی فیلم‌نامه بودیم نه پیش‌تولید. البته کارها کند پیش رفت، اما فیلم‌نامه نهایی و قرارداد منعقد شد. الآن وارد مرحله‌ی پیش‌تولید شده‌ایم. لوکیشن‌اصلی در منطقه‌ای در شمال کشور شناسایی شده و فعلاً بحث انتخاب عوامل فیلم و تعیین زمان دقیق آغاز تولید مطرح است.

کمال تبریزی "کتیرایی‌ها" را با کانون می‌سازد

آیا برای همکاری با فیلم‌سازان دیگری که در حوزه کودک فعالیت‌ داشته‌اند صحبتی داشتید؟ توضیحی درباره برنامه‌هایی که برای حوزه سینما دارید بفرمایید.

واقعیت این است که سعی کرده‌ایم متناسب با توان مالی کانون حرکت کنیم. درحال حاضر علاوه بر کار آقای طالبی، دو فیلم‌نامه دیگر در دست نگارش داریم که امیدواریم به زودی نهایی شوند. یکی از آن‌ها را قرار است آقای کمال تبریزی بسازد. این فیلم‌نامه را آقای گوهری می‌نویسد و نام موقت آن "کتیرایی‌‌ها"‌ست. امیدواریم سال آینده این فیلم هم تولید ‌شود. یک فیلم‌نامه‌ی پویانمایی نیز درحال نگارش است که مراحل نهایی‌اش را طی می‌کند. این کار فعلا در حد فیلم‌نامه است و کارگردان آن نهایی نشده است. معمولاً سالانه تعدادی فیلم پویانمایی عمدتا با نگاه به مخاطب خاص و یا جشنواره‌‌ها در کانون تولید می‌شود که این کار را ادامه می‌دهیم و می‌خواهیم حضور کانون در جشنواره‌ها و بازارهای بین‌المللی فیلم تقویت شود. علاوه بر این تولید دو گونه کار کوتاه را نیز شروع کرده‌ایم. یک دسته فیلم‌های کوتاه زنده که اینها را برای پخش عمومی درنظر گرفته‌ایم. تعدادی از آنها آماده شده و امیدواریم به زودی شاهد پخش این فیلم‌ها در تلویزیون باشیم، احتمالا در شبکه دو یا پنج. تولید یک مجموعه‌ی پویانمایی کوتاه هم به زودی آغاز می‌کنیم که مجموعه کارهای کوتاهی‌ است با شخصیت‌های ثابت و ماجراهای متغیر که احتمالا از شبکه پویا پخش شود.

آماری از میزان فعالیت‌های کانون در تولید فیلم‌های سینمایی بلند، فیلم کوتاه، انیمیشن در یک دهه گذشته بفرمایید؟

از سال 1385 تا 1394، سی فیلم زنده (شامل فیلم‌های کوتاه، نیمه‌بلند و بلند) ساخته شده و 10 فیلم‌کوتاه هم در مراحل پایانی ساخت هستند. در همین مدت 73 انیمیشن، شش فیلم عروسکی و 8 مستند هم تولید شده است. البته فیلم‌های بلند این دوره عبارتند از سبز کوچک (به کارگردانی آقای غلامرضا رمضانی) در سال 85، هامون و دریا (به کارگردانی آقای ابراهیم فروزش) در سال 86، کلانتری غیرانتفاعی (به کارگردانی آقای یدالله صمدی) در سال 87، اقای مدیر (به کارگردانی آقای غلامرضا رمضانی) و مرادو (به کارگردانی آقای مجتبی صفرعلیزاده) در سال 1390.

نیم‌خیز شدن کانون برای پرداختن به دغدغه‌های گذشته

اشاره‌ کردید بعضی فیلمسازان پرورش یافته در کانون دنبال فضاهای متفاوت و افق‌های بلندتری برای فعالیت بودند و همین موجب جدایی آن‌ها شد. اما ما در چندین سال اخیر شاهد پرورش فیلم‌ساز جدیدی نبودیم. این موضوع را باید نشات گرفته از چه بدانیم؟ آیا پرورش فیلم‌ساز دیگر جز دغدغه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیست؟ و نکته‌ای دیگری که در حرف‌های شما وجود داشت پیدایش برخی رقبا بود که کانون نتوانست خود را با این تغییرات وفق دهد و خودش را به‌روز و پویا کند.

در بخش نخست حق با شماست. در چند سال اخیر به پرورش فیلم‌ساز چندان توجه نشده. اما واقعیت این است که الآن خیلی نباید به گذشته پرداخت. آنچه که می‌توانم بگویم این است که برای سال آینده، البته متناسب با امکانات و بودجه‌ای که داریم، تلاش می‌کنیم که زمینه‌ی کشف و پرورش استعدادها و تربیت هنرمندانی توانا در این عرصه فراهم شود.

ولی با بخش دوم پرسش موافق نیستم. پیدایش رقبا نیاز و ضرورت زمانه و تحولات زندگی جدید است و معنای آن لزوماً این نیست که کانون نتوانسته خود را با تغییرات وفق دهد و خود را به‌روز و پویا نگه دارد. درست است که انتظار عمومی از کانون با توجه به پیشینه و ظرفیتش خیلی زیاد است اما نباید تلاش‌های مثبت و فعالیت‌های خلاقانه‌ی کانون را در همه‌ی این سال‌ها نادیده گرفت. در همین سال‌های اخیر هم کارهای خوب و تازه‌ای شکل گرفت و آغاز شد که ثمره‌های آن آرام آرام خود را نشان می‌دهد. 

راه‌اندازی کارگاهی برای توانمندسازی مربیان

چه کارهایی قرار است در زمینه پرورش استعدادهای جوان انجام شود و چه برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته است؟

هنوز در حال مطالعه‌ایم. کمبود بودجه‌ یکی از مشکلات ما در این زمینه است. نمی‌دانم چگونه می‌توانیم وارد این حوزه شویم و چه میزان منابع مالی را به آن اختصاص دهیم. اما راه انداختن یک کار کارگاهی را مدنظر داریم و اوایل سال آینده جزییات آن مشخص می‌شود.

دقیقا کارگاهی که می‌فرمایید چگونه ایده‌ای است و از چه کسانی برای پیش بردن آن کمک خواهید گرفت؟

در نظر داریم که با توجه به فضا و پتانسیل موجود در کانون کارگاه‌هایی را برای دو سه دسته از هنرمندان و علاقه‌مندان در حوزه‌ی فعالیت‌های سینمایی و انیمیشن راه بیندازیم. که این امر با کمک پیشکسوتان و هنرمندانی که هم اکنون حضور دارند انجام خواهد گرفت. درنظر داریم بخشی از این کار را با هدف توانمندسازی مربیان کانون اجرا کنیم، ولی می‌خواهیم در این حد متوقف نشویم.

یعنی در سال‌های گذشته آموزش و به‌روزرسانی مربیان کانون در دستور کار مدیران نبوده؟

در برخی موضوع‌ها چرا؛ ولی در حوزه‌ی سینمایی و انیمیشن متاسفانه حداقل در چهارـ پنج سال اخیر به‌طور گسترده این کار دنبال نشده است. گام دوم شناسایی اعضای مستعد است که آموزش‌هایی خاص و فشرده‌تر برای نوجوانان و کودکانی که احساس می‌کنیم به آموزشی فراتر نیاز دارند تدارک ببینیم. و گام سوم برگزاری کارگاه برای هنرمندان جوان و علاقه‌مند است که یا آموزش دیده‌اند یا از اعضای قبلی کانون بوده‌اند اما در حال حاضر از سن عضویت آن‌ها در مراکز گذشته‌ است و امکان تجربه‌ی عملی چندانی برایشان فراهم نبوده است. در نظر داریم با برگزاری کارگاه برای این سه دسته‌ به تربیت نسل جوانی از هنرمندان کمک کنیم.

دقیقا قرار است با چه کسانی برای آموزش این سه دسته صحبت شود؟

این طرح مراحل ابتدایی تدوین را طی می‌کند و هنوز اساتید و مربیان ما مشخص نیستند. اما نظرمان بیشتر روی همکاران فعلی کانون و پیشکسوتان، فیلمسازان و گرافیست‌هایی‌ است که قبلا با کانون همکاری داشته‌اند. کانون هنوز توانایی‌های خوبی در این حوزه دارد. چندین عکاس، صدابردار، کارگردان‌ انیمیشن، گرافیست و تصویرگر بازنشسته‌ هستند که در کارشان زبده‌اند و همچنان آماده‌ی همکاری با کانون هستند. البته ممکن است در کنار این‌ها از حضور برخی افراد که همکار کانون نبوده‌اند و یا ارتباطشان کم بوده کمک بگیریم.

روابط کانون با سازمان سینمایی

حدود یک سال است که شورایی در سازمان سینمایی به نام شورای سیاست‌گذاری سینمای کودک و نوجوان تشکیل شده است آیا کانون با این شورا تعاملی داشته و یا در جلساتشان شما یا نمایندگانی از کانون حضور داشتند؟

ما تعامل ساختاری نداریم اما بعضی از اعضای این شورا کسانی هستند که در کانون حضور دارند. مثلا آقای ارگانی که رییس هیئت مدیره کانون است و در بخش سینمایی و معاونت تولید نیز به ما کمک می‌کند عضو این شورا‌ست. آقای چینی فروشان که مدتی طولانی مدیرعامل کانون بودند و الان مشاور وزیر آموزش و پرورش در حوزه فرهنگی هستند و با کانون نیز در ارتباطند در این شورا حضور دارند.

این‌گونه که می‌گویید کانون علی‌رغم پتانسیل قوی که برای قوام دادن سینمای کودک و نوجوان دارد و می‌تواند نقش مهمی را برای تیمار این بیمار بدحال ایفا کند اما حضور پررنگ و فعالی در این شورا ندارد. دلیل این در حاشیه بودن چیست؟

بیشتر قرار بر این است که این شورا از تهیه‌کنندگان بخش خصوصی حمایت کند و خیلی به کانون به‌طور مشخص کاری ندارد. به همین دلیل خیلی نیازی دیده نشده که کانون در آن شورا ایفای نقش کند. ضمن این‌که کانون توان مالی حمایت از بخش خصوصی در این حوزه را ندارد.

البته همیشه کمک و تعامل مربوط به مسائل مالی نمی‌شود و بیشتر انتقال دوسویه تجارب و استفاده حداکثری از داشته‌ها مدنظر است.

شاید این حرف قابل پذیرش باشد. اما کانون از ابتدا سعی بر حفظ استقلال خود داشته است.

بیشترین مشکل در همه زمینه‌ها و الان به‌طور مشخص درباره سینمای کودک و نوجوان عمل کردن جزیره‌ای‌ست. با این رویه هم نمی‌توان انتظار خروجی مفیدی برای سینمای کودک و نوجوان داشت.

بله، اما کانون برای حفظ استقلال خود ترجیح داده که در این شورا به عنوان کانون حضور نداشته باشد. سازمان سینمایی هم به این عنوان از کانون دعوت نکرده است. البته ملاقات و مذاکراتی بین مدیرعامل کانون و رییس هیات مدیره کانون با رییس سازمان سینمایی و مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی وجود داشته. اجمالا قرار همکاری‌هایی گذاشته‌ایم و امیدواریم برای تحقق این توافق‌ها به زودی توافق‌نامه‌هایی امضا شود.

انعقاد توافق‌نامه با بنیاد فارابی

 موضوع این توافق‌نامه‌ها با بنیاد سینمایی فارابی چیست؟

این توافق‌نامه‌ها به چند موضوع می‌پردازند، اول ساخت فیلم به صورت مشارکتی است. دوم سرمایه‌گذاری مشترک برای نگارش فیلم‌نامه‌ است که به طور مشترک سفارش نگارش فیلم‌نامه بدهیم و بانک فیلم‌نامه مناسبی داشته باشیم. موضوع سوم مربوط به نمایش فیلم‌های کودک و نوجوان است که برنامه‌ریزی‌هایی در این زمینه کرده‌ایم که اکران کودک و نوجوان را با تکیه بر داشته‌های کانون و فارابی راه بیاندازیم. موضوع چهارم هم خرید برخی آثار خارجی و دوبله آن‌ها به‌طور مشترک است.

این توافق‌نامه‌ درچه مرحله‌ای است و چه زمان اجرایی خواهد شد؟

مذاکرات به انجام رسیده، پیش‌نویس‌ها رد و بدل شده  و توافق کلی صورت گرفته است. امیدواریم تا پایان سال دست‌کم برخی از این توافق‌نامه‌ها به امضا برسد و اجرای آن‌ها شروع بشود.

تلاش برای شناسایی سالن‌هایی که قابلیت اکران دارند

به اکران فیلم‌های کودک و نوجوان اشاره کردید. در حال حاضر وضعیت سینماهای کانون ازنظر کمی و کیفی چگونه است؟

کانون سالن‌های نمایش یا سینماهای زیادی دارد اما همه‌ی آن‌ها فعلا برای اکران فیلم مناسب نیستند. ما در حال ارزیابی و شناسایی سالن‌هایی هستیم که قابلیت اکران فیلم را داشته باشند و فکر می‌کنم به‌زودی بتوانیم حدود 20 سالن مناسب برای این کار در سراسر کشور آماده کنیم. تجهیز سالن‌های کانون یکی دیگر از زمینه‌های همکاری ما با سازمان سینمایی‌ست.

آقای مسچی مدیرعامل موسسه سینما شهر می‌گوید پیشنهادی از سوی شما برای تجهیز سالن‌ها ارائه نشده؟

درست است. به دلیل پراکندگی سالن‌های کانون و لزوم ارزیابی آن‌ها هنوز درخواستی به موسسه سینما شهر نداد‌ه‌ایم. در حال گردآوری اطلاعات سالن‌ها هستیم همچنین شکل اجرایی کار و توافق برای ورود این سالن‌ها به مجموعه‌ی اکران نیاز به مذاکره و تبادل نظر بیشتر دارد و تا در این زمینه‌ها به توافق نرسیم درخواست تجهیز سالن‌ها چندان موضوعیت ندارد.

اداره بخش امور سینمایی کانون همچنان بدون مدیر

چندین ماه است که مدیر بخش امور سینمایی کانون بازنشسته شده‌ و هنوز مدیر جدیدی برای آن انتخاب نشده و شما به عنوان سرپرست این بخش را اداره می‌کنید دلیل این تعویق در جایگزین مشخص چیست؟ و آیا شما به عنوان سرپرست این بخش مطالعاتی در حوزه آسیب‌شناسی سینمای کودک و نوجوان و داشته‌اید؟

بله. تقریباً دوره‌ی شروع کار بنده مصادف شد با بازنشستگی سرپرست امور سینمایی کانون و متاسفانه به دلایلی هنوز مدیر جدید مستقر نشده است. رسیدگی به امور سینمایی به‌عنوان بخشی از کار من دنبال می‌شود و با توجه به مشکلات و مسائلی که وجود داشت متاسفانه نتوانستیم ورود جدی و عمیق به این بخش داشته باشیم. من به دلیل ارتباطات و علایقی که از قبل داشتم این حوزه را دنبال کرده‌ام. واقعیت این است که مشکلات سینمای کودک و نوجوان ما از یکسو شبیه به مشکلات کل سینمای ماست و از سوی دیگر شبیه به مشکلات کل تولیدات ما برای گروه سنی کودک و نوجوان. ما عموماً شناختمان را از کودک و نوجوان و ویژگی‌های کودک و نوجوان به‌روز نکرده‌ایم. این محدود به کانون نیست. بعضا با نگاهی به کودکی‌های گذشته برای کودک امروز در حوزه‌های مختلف کتاب، موسیقی، سینما و تئاتر برنامه‌ریزی کرده‌ایم که این جواب نمی‌دهد. اگر با نگاه به گذشته برای کودک امروز اثری تولید کنیم لزوماً از آن استقبال نمی‌کند و با آن ارتباط برقرار نمی‌کند. طبیعتا برای ارتباطی که برقرار نشده هم نمی‌توان موفقیتی تصور کرد. این موضوع محدود به سینما نیست. در حوزه‌‌ی کتاب و اسباب‌بازی هم آن توفیقی که باید، نصیبمان نشده. من نمی‌خواهم خیلی بدببینانه و منفی نگاه کنم. به تعبیر برخی دوستان؛ می‌توان نیمه‌ی پرلیوان را دید که در این سال‌ها این تعداد کتاب، انیمیشن و اسباب‌بازی در کانون و خارج از کانون تولید شده و فروش رفته‌ و یا در جشنواره‌ها جایزه گرفته. اما دیدن نیمه‌ی خالی هم به معنای نادیده گرفتن این نیمه‌ی پر نیست. مسئله این است که بین ظرفیت، پتانسیل و انتظاری که از هنر و ادبیات کودک و نوجوان کشور و یا نهادی مثل کانون می‌رود و آن‌چه اتفاق افتاده فاصله وجود دارد. فاصله‌ی کمی هم نیست. انتظار من این است که کانون بتواند تاثیرگذارترین سازمان برای کودک و نوجوان مخصوصاً در حوزه فرهنگ و هنر باشد.

چگونه قرار است این اتفاق بیفتد؟

برای این اتفاق ما باید در مرحله اول شناختمان را مرتب از کودک به‌روز کنیم. در دوره‌ای تغییر نسل‌ها بیست تا بیست وپنج سال یکبار اتفاق می‌افتاد اما در حال حاضر این تغییر گاهی به دو تا سه سال می‌رسد. تغییرات فناوری تاثیر جدی روی تغییر نسل ما گذاشته و گاهی مواقع از آن غافلیم و متناسب با آن حرکت نکردیم. به همان گذشته چسبیده‌ایم و این فضا فقط مختص به کانون نیست و کلا در فضای فرهنگی کودک و نوجوان این مسئله وجود دارد. و نکته دیگر این‌که در گذشته اگر می‌خواستیم بهایی به کودک بدهیم این بود که او را برای آینده آموزش بدهیم و برای کودکی‌اش جایگاهی قائل نبودیم. شاید در آن دوره بهترین تصور این بود که کودک را آدم فردا تصور می‌کردند که اگر بزرگ شود شهروند محسوب می‌شود و صاحب حق و حقوق است. آدم ناقصی بود که قرار است کامل شود. درصورتی‌که در دنیای امروز چنین دیدگاهی جایگاهی ندارد و کشور ما هم ناگزیر باید این تحول را بپذیرد.

مطالعه درباره شناخت کودک در مراحل اولیه

آیا برای این مسائلی که می‌فرمایید برنامه‌ریزی‌هایی هم کرده‌اید؟   

در این زمینه مطالعاتی در بخش آموزش و پژوهش در حال انجام است. که از امسال مراحل اولیه‌اش شروع شده. ما یک طرح بسیار هزینه‌بر داشتیم و قرار بود با مشارکت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد مطالعه‌ای روی ویژگی‌ها و مصرف فرهنگی کودک و نوجوان امروز کشور انجام دهیم که ناگزیر به کوچک کردن آن طرح جدی شدیم. یک واقعیتی است که ما اطلاع دقیقی از آن‌چه که در حوزه علائق کودک و نوجوان و مصرفش می‌گذرد نداریم و کسب اطلاعات در این زمینه هزینه‌بر و زمان‌بر ا‌ست. این طرح مشابه مدلی بود که چند سال قبل در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با عنوان "ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان" معروف شد و چند سال زمان برد. ما در حوزه کودک و نوجوان نیز به چنین مدل و طرحی نیاز داریم. اما به دلیل زمان‌بر بودن و بودجه سنگین این طرح ما به سمت کوچک کردن آن گرایش پیدا کردیم. الان طرح اولیه تحقیق و مطالعه اولیه در حال نهایی شدن است و امیدواریم که سال آینده نمونه کوچک شده‌اش اجرا شود و به ما اطلاعات دقیق‌تری بدهد. ولی مطالعات موردی در حال انجام است و اوایل سال آینده قرار است جمع‌بندی شود که ما با شناخت علمی‌تری راجع به محصولات فرهنگی بچه‌ها تصمیم‌گیری کنیم. این مطالعات و تحقیقات صرفا برای شناخت، علاقه‌مندی، نیاز و مصرف کودک و نوجوان است. که علایق کودک را با نیازهایش پیوند بزنیم. و از آن‌جایی که بودجه کافی در اختیار نداریم  با برخی سازمان‌ها برای سرمایه‌گذاری وارد مذاکره شده‌ایم.

آغاز رایزنی با برخی نهادها برای افزایش بودجه

‌در گذشته‌های دور کانون از حمایت نهادهایی مثل شرکت ملی نفت یا وزارت آموزش پرورش بهره‌مند بود آیا در حال حاضر کمک‌های این چنین وجود دارد؟

بخشی از این حضور و حمایت، (منظورم شرکت ملی نفت است) به سال‌های خیلی دور برمی‌گردد. اما در این سال‌ها به دلیل اینکه بودجه دولتی اختصاص پیدا می‌کرده این نهادها به این عنوان حضور نداشته‌اند. البته ارتباط با آموزش و پرورش در تمام این سال‌ها به خوبی برقرار بوده و کانون از حمایت کلی اموزش و پرورش برخوردار است و وزیر آموزش و پرورش، رئیس مجمع عمومی کانون است. اما از این بحث که بگذریم، الآن در حال جستجو و تعامل با برخی نهادها هستیم که قسمتی از بودجه مورد نیاز ما را برای برخی امور تامین کنند که ما بتوانیم تولیدات بیشتری مطابق با نیازهای امروز بچه‌ها داشته باشیم. به عنوان مثال ما قراردادی با سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران منعقد کرده‌ایم که با همکاری کانون تعدادی تئاتر در همه‌ی مدارس ابتدایی تهران اجرا شود. البته قبلا این سازمان با گروه‌های تئاتری این کار را پیش می‌برد اما در گفت‌وگوها و تعاملاتی که داشتیم به این نتیجه رسیدیم که برای افزایش انسجام و ارتقای کیفیت تئاترها این کار با همکاری کانون و سازمان حمل و نقل و ترافیک به انجام برسد. از اواسط پاییز از گروه‌‌های گوناگون دعوت شد و بعد از حضور این گروه‌ها در جلسه‌هایی برای طرح موضوع و تشریح اهداف و ابعاد آن، حدود 100 متن نمایشی دریافت شد. با بررسی‌های اساتید و پیشکسوتان کانون طی چند مرحله 15 گروه برای اجرا در مدارس ابتدایی سراسر تهران انتخاب شدند. همچنین اجرای طرح تئاتر مدرسه را بر پایه‌ی برخی داستان‌ها و ماجراهای کتاب‌های درسی آغاز کرده‌ایم.

روابط کانون با جوامع بین‌المللی محدود است؛ الزام به روابطی گسترده‌تر

در گذشته کانون با کشورهایی مثل فرانسه، امریکا، مجارستان در ارتباط بود آیا درحال حاضر ارتباط و تعاملاتی با کشورهای خارجی وجود دارد؟ اگرچنین است ابعاد این همکاری چگونه است؟

تنها ارتباطی که کانون دارد استقرار نمایندگی منطقه‌ای دو نهاد سیفژ و اسیتیج در ایران است. و این‌ها با توجه به ارتباطاتی که با نهادهای بین‌المللی دارند؛ کارهایشان را انجام می‌دهند. به طور مثال سیفژ یک نشریه بین‌المللی منتشر می‌کند که البته مستقل تعریف شده اما در کانون مستقر است. این دو مستقل از کانون هستند و تنها با حمایت کانون این ارتباط برقرار می‌شود. ارتباط‌های دیگری که داریم در واقع حضور در جشنواره‌ها و حضور در بازارهای فیلم و نمایشگاه‌هاست. در هفته‌های دوستی و هفته‌های فرهنگی نیز با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی کانون در کشورهای دیگر حضور پیدا می‌کند.

پس تعاملاتی در سطح بین‌الملل برای انتقال تجربه در تولیدات کودک و نوجوان وجود ندارد؟

متاسفانه این موضوع تنها به برخی نمایشگاه‌ها، بازارها و جشنواره‌های بین‌المللی‌‌ محدود می‌شود. در داخل هم موضوع به اتفاق‌هایی محدود می‌شود مثل جشنواره پویانمایی یا جشنواره قصه‌گویی که برخی قصه‌گوهای بین‌المللی در آن حضور پیدا می‌کنند.

تشکیل جلساتی منظم برای همه کارشناسان کانون‌دوست

نمی‌خواهیم به مسایل سیاسی و حزبی و گروهی وارد شویم اما اگر دوره‌ای این نقد را گروهی از هنرمندان و سیاست‌گذاران فرهنگی و هنری مطرح می‌کردند که کانون خانه روشنفکران و اوپزسیون شده؛ سال‌هاست گروه اول این نقد را به گردآمدگان فعلی در کانون وارد می‌دانند که کانون پاتوق هنرمندان راستی و بخش گسترده‌ای از هنروران درجه دو و سه شده است که سرمایه‌های مادی و معنوی کانون را به آسانی با دست و دلبازی هزینه آثار خود و آشنایان خود می‌کنند. آیا وقت آن نرسیده که نخبگان و نه هنرمندان و هنروران تراز دوم و سوم؛ هر دو گروه گردهم آمده و میزی مشترک برای طرح‌های جدید در کانون برقرار شود؟

 من تقریبا می‌توانم بگویم فارغ از دوره فعلی در دوره‌های گذشته هم این صحبت‌ها به کانون وارد نیست. ممکن است بنا به توان و سلیقه کسانی که به کانون می‌آیند محدودیت‌هایی وجود داشته اما کانون راه ورود گروه یا شخص خاصی را نبسته. البته ممکن است گاهی هنرمندی مایل باشد تعامل بیشتری با کانون داشته باشد و در دوره‌ای دیگر این ارتباط و تمایل به دلایلی کم‌تر شود. یا مثلا من با آدم‌هایی مانوس باشم که خودبه خود آمدنم به کانون باعث رفت وآمد بیشتر این افراد شود و عده‌ای دیگر کم‌تر بیایند. اما اگر تولیدات کانون را بررسی کنید گرایش‌های مختلف همیشه بوده‌اند. کم و زیاد ممکن است داشته باشد  که بیشتر به اشخاص بستگی داشته. در این دوره تمام تلاشمان این است که به گرایش‌های خودمان اولویت ندهیم. اما طبیعی است که توان ما هم محدود است. ما در تولید توان مشخصی داریم. طبیعی است که اگر با دو سه نفر برای تولید فیلم به نتیجه برسیم از دیگران نمی‌توانیم برای تولید دعوت کنیم. ممکن است این شائبه به وجود بیاید که چرا از برخی برای همکاری دعوت نشده است. اما ما سعی کردیم جلسات مختلفی برگزار کنیم هم از پیشکسوتان کانون دعوت کردیم و هم هنرمندانی که کلا مرتبط بودند. سعی کردیم نشست‌های مختلفی را داشته باشیم البته ممکن است این انتقاد وارد  باشد که باید این نشست‌ها را با نظم و روال مشخص‌تری دنبال کنیم که در معاونت تولید امیدواریم این کار را سال آینده انجام دهیم. در  حال حاضر در تدارک تشکیل چند گروه موضوعی هستیم که روزهای ثابتی را مشخص کنیم و از همه‌ی دوستان به‌طور عام دعوت به عمل آوریم و نظراتشان را به بحث بگذارند. امیدواریم از دل این بحث‌ها موضوعات قابل تاملی بیرون بیاید. در طول این جلسات دو هدف را دنبال می‌کنیم. هم استفاده از این مشورت‌ها و افزایش همدلی‌هایی که کانون با هنرمندان می‌تواند داشته باشد و هم امکان دیدار هنرمندان با یکدیگر میسر شود.

گفت‌وگو: شانلی عبادیان