فصلنامه موسیقایی «ماهور» به شماره 70 رسید

به گزراش روز دوشنبه گروه فرهنگی ایرنا، در هفتادمین شماره از فصلنامه موسیقایی ماهور، مطلب ها و مقاله های گوناگونی درج شده است.
نخستین مطلبِ این شماره، ترجمه‌ ای است از مقاله تُلگا بِکتاش، موسیقی ‌شناسِ ترک، که به ارتباطِ بین اوزان عروضی و ادوارِ ریتمیک در موسیقیِ عثمانی، با تمرکز بر فرمِ بِسته می‌پردازد.
اهمیت این مقاله برای موسیقی دان و موسیقی ‌شناس ایرانی در این است که، در نبودِ سنتِ استفاده از ادوارِ ایقاعی یا ریتمیک در فرهنگِ موسیقاییِ ایران، تطابق یا نبود تطابقِ وزنِ عروضیِ شعر در قطعه های آوازی با این ادوار، می‌تواند بسیار کنجکاوی‌برانگیز باشد؛ و دست کم به زبان فارسی، مطلبِ چشمگیری در این باره در دسترس علاقه‌مندان قرار ندارد.
بِکتاش در این مقاله خاطرنشان می‌کند که پیش از او، جینوچِن تانریکُرور، با مطالعه‌یی وسیع بر روی حدود ششصد قطعه‌ی آوازی، از نوعی رابطه بیان این دو نظامِ ریتمیک پرده برداشته است و خودِ او نیز ‌کوشیده وجود این رابطه را، در فرمِ بِسته، به‌ویژه در قطعه هایی که از دورهای ایقاعیِ کوتاه استفاده می‌کنند، اثبات کند.
مقال‌ٔ بعدی هفتادمین شماره از فصلنامه ماهور، شرح انتقادی بخش موسیقیِ رساله قرن هفتمیِ «اشجار و اثمار»، نوشتهٔ علا منجم بخاری است که تصحیح انتقادی متن را نیز شامل شده است. در بخش نخست این مقاله، پس از معرفی اجمالی رساله و نویسندهٔ آن، گزاره های مربوط به پیوند بین موسیقی، نجوم و احکام نجوم در این رساله، با نگاه به گفتمان های معطوف به ارتباط های یادشده در دیگر آثار دورهٔ اسلامی، بررسی شده است.
بخشِ مفصل ترِ بعدی، مطالعه یی متن‌ـ موسیقی شناختی بر مباحث نظری موسیقی در اشجار و اثمار، است که دارای چهار زیرفصلِ نظام مُدال، نظام ریتمیک‌ـ متریک، سازها و نکته های پراکنده است. این بخش به طور کلی به مطالعهٔ نظام مُدالِ سنّتِ منتسب به خراسان، به واسطهٔ بررسی تطبیقیِ داده های مرتبط با ساختارهای مدال در اشجار و اثمار و رسالهٔ نیشابوری اختصاص یافته است.
در مقاله‌ٔ «یک گونه‌ٔ تازه ‌متولدشده‌ٔ موسیقیِ خیابانی در تهران»، مینا جعفری ‌هرندی به بررسیِ شکلِ نوظهورِ موسیقیِ خیابانی در تهران، جایگاه اجتماعی‌ـ هنریِ موسیقی دانانِ آن و تمایزِ چشمگیرش با موسیقی دانانِ شکل‌های سنتی‌ترِ این نوع موسیقی و نیز انگیزه‌های این موسیقی دانان برای اجرا در خیابان پرداخته و با اتکا بر تئوریِ میدانِ پیِر بوردیو و نظریه‌های مربوط به هویت و «رفتارِ نمایشی»، به تبیینِ این انگیزه‌ها اقدام کرده است.
در بخشِ «یادداشت‌های پراکنده»، مطلب تاریخیِ جالبی می‌خوانید درباره‌ٔ نخستین مؤسسه‌ٔ تدریس موسیقی کلاسیک در ایران و فعالیت‌های ارکستر سمفونیک تهران که به کوشش واهه خوجایان، یکی از اعضای «کوارتت زهی تهران» و از نخستین هنرآموخته‌های هنرستان عالی موسیقی، نوشته و با عکس‌های تاریخیِ منحصربه‌فردی همراه شده است.
مفاهیم بنیادین این شماره از فصلنامهٔ ماهور، اختصاص دارد به مسئله‌ٔ آوانگاری، که یکی از مبحث های جالب و مهمِ آن، عبارت است از مشارکت‌دادنِ موسیقی دانان در تکمیلِ آوانگاریِ موسیقیِ خودشان. ریچارد ویدِس، در مقاله‌ٔ «درگیرکردنِ اجراکنندگان در ترانویسی و تحلیل: رویکردی هم‌کوشانه به دروپاد»، مزیت های این‌گونه مشارکت را در آوانگاریِ یک اجرای دروپاد که منجر به اثباتِ وجودِ نوعی ضربانِ پنهان در قسمتِ آلاپِ این اجرا و همچنین کشف ظرایفی درباره‌ٔ بداهه‌نوازی می‌شود، نشان می‌دهد.
در این شماره با فیلیپ بروگیِر، متخصصِ موسیقیِ دروپاد و رئیس بخش سازهای غیراروپایی موزه‌ٔ موسیقی فیلارمونی پاریس، گفتگویی در دو زمینه انجام شده است. از تجربه های او در هند، به‌ویژه هنگام فراگیری ساز رودرا وینا از استادِ بزرگِ این ساز، ضیاء محی‌الدین داگار، پرسیده‌ شده؛ و سپس در گفتگوی با وی، از برخی ویژگی‌ها و فعالیت‌های مهم ترین موزه‌ٔ ساز در فرانسه اطلاعاتی به دست آمده، از جمله اینکه دو نمونه از سازهای ابداعیِ طرب‌انگیز و مجلس‌آرای قاجاری نیز در این موزه نگهداری می‌شوند.
یادِ یاران این شماره به دو مطلب از محمدرضا درویشی و ساسان فاطمی درباره‌ٔ یکی از مهم‌ترین چهره‌های موسیقیِ مازندران، مرحوم احمد محسن‌پور، که چندی پیش از میانِ ما رفت، اختصاص دارد. محسن‌پور منشأ خدماتِ بسیار ارزنده یی در عرصه‌ٔ موسیقی مازندرانی بوده است که نبودِ او، لطمه‌یی جبران‌ناپذیر به فرهنگ موسیقایی این خطه محسوب می‌شود. یادِ او در این دو یادنامه گرامی داشته شده است.
سرانجام، بخش دومِ مقاله آروین صداقت‌کیش، با عنوانِ «جُستارِ خُرد در به‌کردِ نقدِ موسیقیِ ما»، که بخشِ نخستش در شماره‌ٔ پیشین به چاپ رسیده بود، «نقد و بررسی»ِ این شماره را به خود اختصاص داده است. در این مقاله، گفتارهای سوم و چهارمِ این مطلب را که در آن ها به منفرد بودنِ اثر، زمان و زمان‌آگاهی و نیز تکیه‌گاه‌های چندگانه‌ٔ نقد (موسیقی‌شناسی، تاریخ موسیقی و زیباشناسی) پرداخته شده، می توان خواند.
در پایان فصلنامه، مطابقِ سنتِ همیشگی، که هر 10 شماره یک نمایه از شماره‌های پیشین عرضه می‌شود، نمایه‌ٔ مطلب های فصلنامهٔ ماهور، از شماره‌ٔ 61 تا 70 آمده است.
شمارهٔ هفتادم فصلنامهٔ موسیقایی ماهور، به مدیر مسئولی محمد موسوی و سردبیری سعید کرد مافی مننتشر شده است. هیئت تحریریهٔ این فصلنامه عبارتند از: ساسان فاطمی، محمد موسوی، بابک خضرایی، آرش محافظ و سعید کرد مافی.
فراهنگ**3067**1027