عزت نفس؛ قبول خویشتن یا یک ادعا؟

اینها نمونه ای از دهها سوالی است که هرکدام از ما بارها در زندگیمان از خود پرسیده ایم اما جواب درستی برای آن نیافته ایم؟
شاید تاکنون در زندگیتان با افرادی مواجه شده باشید که ازخود باوری بالا دچار خودشیفتگی کاذب شده اند و یا با بی اعتمادی به خود مانع پیشرفت در زندگی شده اند.
افرادی که درواکنش به رفتارهای خیلی ساده و پیش پا افتاده درتقابلی غیرقابل باور رفتارهای تهاجمی وخصمانه ای از خود بروز می دهند! رفتارهایی که اگر بدرستی ریشه یابی شود قابل اصلاح است.
پاسخ همه این سوالات از نظر روانشناسان یک چیز است و آن، عزت نفس پایین.
به اعتقاد این روانشناسان روانشناختی؛ وجود عزت‌نفس پایین درفرد موجب عدم شناسایی استعدادهای بالقوه و محدودیت پیشرفتش در همه سطوح زندگی می‌شود.
آنان می افزایند: قدرت تصمیم‌گیری هر فرد بستگی به میزان عزت نفس او دارد و البته براین باورند که نقش عزت نفس در همه سطوح زندگی افراد بسیار تاثیرگذار است.
براستی عزت نفس چیست وهر یک ازما چقدر ازآن بهره برده ایم؟
عزت نفس یعنی؛ باورداشته باشیم که می توانیم آنچه را لازم داریم بیاموزیم و با چالش ها و مشکلات زندگی، اندیشمندانه برخورد کنیم .عزت نفس احساس ارزشمند بودن را به فرد القاء می کند و باعث می‌شود که فرد نسبت به خود احساس خوشایند ارزشمند بودن و یا احساس ناخوشایند و بی کفایتی داشته باشد.
عزت نفس مجموع افکار، احساسات، عواطف وتجربیات فرد در طول زندگی است و ازهزاران برداشت، ارزیابی و تجربه‌ از خویشتن ناشی می شود.
درتعریفی دیگر عزت نفس آن است که خودتان را باور کنید. عزت نفس هرگز با غرور، منیت و خود بزرگ بینی یکی نیست.

** عزت نفس یک ادعا نیست
روانشناسان روانشناختی، عزت نفس را احساسی درونی قلمداد می کنند و و آن را لاف یا یک ادعا نمی دانند.
اینان می گویند: عزت نفس واقعی زمانی است که فرد می داند از انجام کاری می ترسد اما دست به عمل آن می زند و حال آنکه هنگامی که فرد دست به کارهایی می زند که می داند از دستش برمی آید و توان انجامش را دارد هرگز به عزت نفس واقعی دست نیافته است.
حال این سوالات مطرح است که چه موقع می توانیم ادعا کنیم دارای عزت نفس بالا و سالم هستیم ؟ آیا عزت نفس دررفتار افراد قابل مشاهده است؟ روانشناسان براین باورند که عزت نفس را می توان درحالت چهره رفتار، صحبت و حرکت افراد مشاهده کرد. برخورد باز و گشوده به انتقادها و پذیرش راحت اشتباهات در فرد نمونه هائی از اشکال عزت نفس است.
فرد با عزت نفس سالم براحتی سخن می گوید و در تقابل و جنگ با خویشتن نیست و با دیگران نیز جنگی ندارد و هماهنگی کامل میان آنچه می گوید و انجام می دهد وجود دارد.
دروغ، ریاکاری و پنهانکاری در افراد دارای عزت نفس سالم وجود ندارد. این افراد واقع بین و خلاقند و به فرآورده های ذهن خود توجه کافی دارند. هرگز از گفتن «اشتباه کردم » واهمه و ترسی ندارند.
درحالی که افراد با عزت نفس پایین اشتباهات خود را نمی پذیرند و این جمله را به حساب تحقیر شدن خود گذاشته وهمواره ازگفتن آن احساس گناه می کنند و تلاش می کنند اشتباهاتشان را به دیگری نسبت دهند.
همدردی وهمدلی در اشخاص با عزت نفس سالم، فراوان وجود دارد. این افراد از دیگران نمی ترسند وبه اعتماد به نفس دیگران نیز احترام می گذارند. همچنین روحیه همکاری برای دستیابی به هدف های مشترک در افراد با عزت نفس سالم، فراوان است.
جرات ورزی و شهامت ابراز وجود از دیگر خصیصه های افراد با عزت نفس سالم است.

** عزت نفس در همه افراد وجود دارد
سیامک طهماسبی ، رئیس مرکز مطالعات آموزش دانشگاه علوم بهزیستی وتوانبخشی کشور درباره نقش عزت نفس در زندگی افراد می گوید:‌ عزت نفس به عنوان یک سازه روانشناختی درهمه افراد وجود دارد تنها میزان آن در افراد متفاوت است یعنی ممکن است در فردی بالا و یا در فرد دیگر پایین باشد و این موضوع از دیدگاه عصب شناسی درعلم روانشناسی به اثبات رسیده است.
طهماسبی درگفت وگویی با خبرنگار ایرنا می افزاید: از نشانه های عزت نفس بالا در افراد آن است که این دسته از افراد به اذعان عزت نفس خود با خود بزرگ بینی در میان جمع و افراد تلاش نمی کنند. حتی اگر آگاه به وجود عزت نفس بالا در خود نباشد.
وی ادامه می دهد: فعل وانفعال روان افراد با عزت نفس بالا به گونه ای است که فرد نیازی به تایید دیگران و یا اثبات شدن درمحیط های مختلف احساس نمی کند و به این موضوع اصرار نمی ورزد.
این کارشناس می گوید: افراد با عزت نفس پایین همواره تلاش می کنند در محافل مختلف به خود نمره قبولی دهند والبته این رفتار ناخداآگاهشان بر دیگر رفتارشان تاثیرگذار است و البته دیگران هم حس خوبی از این افراد بدست نمی آورند.

*وضعیت عزت نفس جوانان و بانوان خوب نیست
رئیس مرکز مطالعات آموزش دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی کشور، عزت نفس را ابعاد مختلف دسته بندی کرده و می افزاید: وضعیت جامعه از لحاظ عزت نفس فیزیکی وجسمانی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و منشاء آن انعکاس پخش فیلم ها و سریال های خارجی در جامعه است که با وضعیت فیزیکی جامعه مغایر است .
وی ادامه می دهد:‌ پخش این تصاویرو فیلم ها که در آنها سوپراستارهای موبور با اندام های فیت نسی ایفای نقش می کنند موجب می شود تا جوانان وبانوان ما خود را از لحاظ فیزیکی با آنها مقایسه کنند و به خود نمره پایین دهند و یا بعضا دست به اقداماتی بزنند تا به آن افراد سینمایی شبیه شوند که این امر چرخه ای معیوب را در پایین نگه داشتن عزت نفس در افراد بوجود آورده است.
وی عزت نفس روانشناختی را از دیگر ابعاد عزت نفس بیان می کند و می گوید: این عزت نفس مبتنی براحساس تن و روان است، احساسی است که فرد از خودش دارد یعنی احساس خود روانی.
وی خاطرنشان می کند: عزت نفس روانشناختی بعضا از خانواده ناشی می شود؛ در خانواده های بی منطق که ابراز احساسات در آنها کم است، افراد با عیب جویی و تنبیه و با برچسب یکدیگر همدیگر را صدا می زنند.
وی ادامه می دهد:فرزندان این خانواده ها بدلیل آنکه تایید لازم را دریافت نمی کنند دچار عزت نفس پایین می شوند و وقتی با همان احساس بد وارد مدرسه می شوند و مورد شماتت کادر مدرسه و رفتار بد آنها قرار می گیرند عزت نفس پایین در آنها تثبت می شود.

**عزت نفس قابل تغییر است
طهماسبی هرگونه اظهارنظر مبنی برعدم تغییر اندازه عزت نفس درافراد را رد می کند و می گوید: عزت نفس پایین دوران کودکی در بزرگسالی قابل تغییر است اما به سختی انجام می شود.
وی از دیگر انواع عزت نفس را عزت نفس خانوادگی قلمداد می کند و اظهار می دارد : ‌در این نوع عزت نفس فرد از خانواده، پدریا مادرخود و یا سطح زندگی خانوادگی خود رضایت ندارد. یعنی این فرد عزت نفس خانوادگی ندارد.
وی ازعزت نفس ملی وفرهنگی به عنوان بعد دیگرعزت نفس یاد می کند و می گوید: گاهی فرد از فرهنگ وملیت خود رضایت ندارد و این نارضایتی سبب پایین آمدن عزت نفس در او می شود یعنی بعضا مشاهده می شود فرد ملیت و یا کشورش را انکار می کند و حسرت آن را دارد که از ملیت دیگری می بو. که البته نداشتن این نوع عزت نفس بردیگر عزت نفس ها تاثیرگذار است.
طهماسبی می گوید: عزت نفس دینی یکی دیگر ازعزت نفس هاست؛ یعنی فرد از وجود ارزش های دینی اش احساس خوب یا بد پیدا می کند.
این پژوهشگر می گوید: هر کدام از این عزت نفس ها به ترتیب اولویت بر دیگری اهمیت دارند وهر فرد ممکن تنها در یکی از این ابعاد دچار مشکل باشد اما اگر در اغلب آنها عزت نفس بالایی داشته باشد غالبا با مشکل مواجه نخواهد شد و ابعاد مشکل دار را همپوشانی خواهد کرد.
طهماسبی می افزاید: عمق فاجعه آنجاست که فردی درهیچ یک از ابعاد یاد شده دارای عزت نفس نباشد که متاسفانه این فرد مستعد بیماری های روحی و روانی آسیب های اجتماعی، جرم و جنایت می شود.
رئیس مرکزمطالعات آموزش دانشکده بهزیستی و توانبخشی کشور این اظهارنظر را که آیا فرزندان طلاق دارای عزت نفس پایینی هستند پوچ عنوان می کند.
او در ادامه می گوید: ممکن است در خانواده متزلزل و ازهم پاشیده هر یک از پدرو مادر بصورت فردی رفتاری خوب با فرزند خود داشته باشند که موجب تقویت عزت نفس فرزند در خانواده شود این امر می تواند عزت نفس ازدست رفته در بعد خانوادگی را جبران کند.

* عزت نفس پایین تنها خصیصه افراد پنهان کار و دروغگو نیست
طهماسبی پاسخ این سوال را که آیا افراد دروغگو یا پنهان کار از عزت نفس پایینی برخوردار هستند یا خیر؟ اینطور پاسخ می دهد: نمی توان یک جانبه نگری کرد؛ ممکن است فردی تحت تاثیر فشارهای اجتماعی و یا مقایسه و رقابت در مقطعی دست به پنهان کاری و یا دروغ گفتن بزند و این رفتار او پایدارومستمر نباشد بنابراین نمی توان گفت عزت نفس این فرد پایین است .

* عزت نفس سالم با اختلالات روانی رابطه ندارد
طهماسبی می گوید:‌ از لحاظ روانشناسی نظری، اگر فردی دارای عزت نفس سالم باشد احتمال دچار شدن به بیماری روحی و روانی، آسیب ها و جرایم در او بسیار کم است و با اطمینان می توان گفت، غالب کسانی که دچار بزه و یا انواع آسیب ها می شوند افرادی به شمار می آیند که دارای عزت نفس آسیب دیده اند.
این پژوهشگر می گوید:‌ عزت نفس آسیب دیده یکی از پیش بینی کننده های قوی آسیب و جرم در آینده بشمار می رود.

* عزت نفس پایین قابل اصلاح است
رئیس مرکز مطالعات دانشکده توانبخشی معتقد است که عزت نفس پایین در فرد قابل اصلاح است و می توان آن را اصلاح کرد.
او می گوید: شرط بازسازی عزت نفس پایین این است که فرد مشکلات ایجاد شده برای خود را به بیرون نسبت ندهد و ریشه آنها را ابتدا در خود بیاید یعنی به خود نسبت بدهد و انتساب درونی اتفاق بیفتد و این آغاز تغییر کردن است.
وی با بیان مصادقی نوجوان بزه کاری را مثال می زند که در مرکز اصلاح و تربیت نگه داری می شود، ‌می گوید: مشاوره مستمر توام با احترام با این نوجوان می تواند به تغییر و بازسازی عزت نفس او کمک کند.
نکته آخر انتخاب و گزینش هدف های واقع بینانه در زندگی و تمرکز بر آنان از نشانه های عزت نفس سالم است و دنبال کردن این هدف ها تا تحقق و دستیابی آنان حاصل اندیشه قوی اراده قوی وعزت نفس کافی است .
اجتمام**9136**1776