روزنامه نگاری توسعه،بایدها و نبایدها

روزنامه نگاران افرادی هستند که در گستره وسیعی از فعالیت های همراه با خبر سازی درگیر هستند.به نظر استوارت آدام"گزارش،نقد،مقاله نویسی،سردبیری و داوری در مورد شکل و ظاهر امور"از جمله این فعالیت هاست که در دسته بندی های مختلف نام روزنامه نگاری توسعه را بیشتر نمایان می کند.
روزنامه نگاری توسعه در کشورهای تازه استقلال یافته نخستین بار در اواخر دهه 1960 در یک کارگاه آموزشی کشور فیلیپین برای نویسندگان اقتصادی مطرح شد .در این کار گاه آموزشی "آلن چاکی" روزنامه نگار انگلیسی و پیشگام روزنامه نگاری توسعه در آسیا به شرکت کنندگان اعلام کرد که روزنامه نگاران باید در مورد مسایل و مشکلات توسعه به مخاطبان هشدار دهند و خود به دنبال راه حل های محتمل بگردند،در واقع این نوع روزنامه نگاری از نظر تیوریک به الگوی گسترش ارتباطات توسعه مجهز بود و از آن انتظار می رفت تا در تسهیل و تسریع توسعه ملی نقش اساسی ایفا کند.
در کتابی از "کارین وال یورگنسن و توماس هانیچ"،ترجمه دکتر پرویز علوی آمده اجزای مهم و کلیدی روزنامه نگاری توسعه شامل پنج جنبه زیر است:
1-تفاوت میان آنچه برای اجرا طراحی شده و آن چه در واقعیت حاصل شده است و نیز تفاوت بین تاثیرات ادعا شده و تاثیرات عملا ایجاد شده برای مردم را گزارش می دهد.
2-به جای تاکید بر اخبار روزمره بر فرایند درازمدت توسعه تمرکز می کند.
3-از حکومت مستقل بوده و انتقادات سازنده ای را از آن به عمل می آورد. روزنامه نگاری توسعه در کشورهای مختلف به روشهای گوناگون اجرا می شود.ممکن است شرایط و الگوها یکی باشد اما اجرا ها باید متفاوت باشد زیرا شرایط و موقعیت های مختلف اقتصادی،اجتماعی ،فرهنگی و سیاسی بر آن تاثیر دارد و از آنجا که اکثر کشورها به شیوه های مختلف شرایط اقتصادی،اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی خود را تحت کنترل دارند به این خاطر شیوه های متفاوت را بر می گزینند، به عنوان مثال الگوبرداری مستقیم از پیشرفت اقتصادی چین برای ایران و هیچ کشور خارجی در دنیا مصداق خارجی ندارد.
4-تاکید روزنامه نگاری را به سوی توسعه اقتصادی و اجتماعی سوق می دهد و در همان حال با حکومت به گونه ای سازنده در جهت ملت سازی همکاری می کند.
5-به افراد عادی قدرت و توانایی می بخشد تا زندگی و ارتباطات خود را بهبود ببخشند.
در فیلیپین از ابتدا این نوع روزنامه نگاری پذیرفته نشد زیرا کمتر افرادی به خود فرصت می دادند خود را درگیر روند مفهوم سازی و کاربرد این وضع روزنامه نگاری کنند.
روزنامه نگاری توسعه در کشورهای مختلف به روشهای گوناگون اجرا می شود.ممکن است شرایط و الگوها یکی باشد اما اجرا ها باید متفاوت باشد زیرا شرایط و موقعیت های مختلف اقتصادی،اجتماعی ،فرهنگی و سیاسی بر آن تاثیر دارد و از آنجا که اکثر کشورها به شیوه های مختلف شرایط اقتصادی،اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی خود را تحت کنترل دارند به این خاطر شیوه های متفاوت را بر می گزینند، به عنوان مثال الگوبرداری مستقیم از پیشرفت اقتصادی چین برای ایران و هیچ کشور خارجی در دنیا مصداق خارجی ندارد.
از طرفی روزنامه نگاری توسعه پس از آنکه در اواسط دهه 1980 به اوج رسید به دلیل اینکه اکثر روزنامه نگاران به رویکردهای سنتی و لیبرالی غربی روی آوردند از رونق افتاد و روزنامه نگاری توسعه به جای این که وظیفه نظارتی خود را انجام دهد و به ابزار مطبوعاتی حکومت اقتدارگرا و دیکتاتوری " مارکوس" در فیلیپین تبدیل شد ضمن اینکه شرایط اقتصادی باعث می شد که روزنامه نگاری کار آمد مستقل و انتقادی رشد کند. نمونه آن در هندوستان است که با اشتیاق به روزنامه نگاری توسعه پرداخته شد و اقداماتی در جته تسریع رشد آن از اواخر دهه 60 انجام شد مانند پروژه ای با عنوان "دهکده ما،چاترا" که هندوستان تایمز آن را پیش می برد.
مطبوعات در سنگاپور که از نظر راهبردی و درازمدت با حکومت پیوند دارند در زمینه ملت سازی و ساختمندی اقتصادی نقش عمده ای ایفا می کنند تا مطبوعات عناصر و مولفه های رزونامه نگاری توسعه را بپذیرند.این موضوع درباره مالزی هم صدق می کند یعنی در این کشور همکاری سازنده بین مطبوعات و حکومت از منظر ایدیولوژیک کاملا مورد انتظار و قابل احترام است.
و روزنامه نگاری توسعه در چین نیز به شکل کامل در آموزش و رویه های آموزشی روزنامه نگاری چین گنجانده شده است.چین درهای خود را در دهه 1970 به روی جهان گشود و از زمانی که چین بخ خصوص اصلاحات اقتصادی اش را آغاز کرد توسعه به اولویت ملی این کشور تبدیل شده است و روزنامه نگاری توسعه به گونه ای روز افزون نقش مهمی را در پیشبرد توسعه اقتصادی ،فرهنگی و سیاسی چین ایفا کرده است ،نکته ای که بعضا از چشم سیاستمداران و اقتصادانان ایران پنهان مانده است.

*دانشجوی دکتری رشته علوم ارتباطات / علوم و تحقیقات اصفهان(خوراسگان)